Զօրակցութեան կոչ՝ Պողազիչիի աշակերտութեան

Պո­ղազի­չի Հա­մալ­սա­րանը զա­նազան յատ­կութիւննե­րով եզա­կի կը դառ­նայ Թուրքիոյ բարձրա­գոյն ուսման հաս­տա­տաու­թիւննե­րու մէջ։ Նախ ան շա­րու­նա­կու­թիւնն է Թուրքիոյ կրթա­կան հա­մակար­գի մէջ շատ կա­րեւոր աւանդ մը գո­յացու­ցած եր­բեմնի Ռո­պերթ Քո­լէճի։ ԺԹ. դա­րու կէ­սերուն ամե­րիկա­ցի բո­ղոքա­կան մի­սիոնար­նե­րու այդ նա­խաձեռ­նութիւ­նը տա­րինե­րու ըն­թացքին իր տո­ւած հունձքով մա­տակա­րարեց երկրի գի­տական, ըն­կե­րային, տնտե­սական, քա­ղաքա­կան ու մշա­կու­թա­յին դաշ­տե­րը։ Այս հաս­տա­տու­թիւնը վե­րածո­ւելով Պո­ղազի­չի հա­մալ­սա­րանի շա­րու­նա­կեց ան­ցեալի աւան­դութիւննե­րը եւ վա­յելեց ու­սա­նող­նե­րու նա­խապա­տուու­թիւնը։ Հա­մալ­սա­րանի աւան­դած յատ­կութիւննե­րու մէջ կա­րեւոր տեղ կը գրա­ւէր մտքի ազա­տու­թիւնը։

Պար­տինք նշել թէ մտքի ազա­տու­թիւնը ար­դէն հիմ­նա­կան նա­խապայ­մա­նը պէտք է դառ­նայ հա­մալ­սա­րան ըն­կա­լու­մը ար­դա­րաց­նե­լու հա­մար եւ էր ժա­մանակ, երբ Թուրքիոյ հա­մալ­սա­րան­նե­րը կ՚ար­դա­րաց­նէին այդ նա­խապայ­մա­նը։ Նման յատ­կութեան մը գոր­ծադրման հա­մար անհրա­ժեշտ էր հա­մալ­սա­րան­նե­րու ինքնա­վարու­թիւնը։ 1961-ի սահ­մա­նադ­րութիւ­նը ապա­հոված էր այդ առի­թը։ Հա­մալ­սա­րան­նե­րը զերծ էին կառա­վարու­թիւննե­րու մի­ջամ­տութե­նէն։ Օրի­նակի հա­մար ոս­տի­կան­նե­րուն ար­գի­լուած էր հա­մալ­սա­րանէ ներս մտնե­լը։ Այդ մէ­կը կա­րելի կ՚ըլ­լար միայն ու միայն տո­ւեալ հա­մալ­սա­րանի տե­սու­չի յա­տուկ թոյլտո­ւու­թեամբ։ Եւ սա­կայն այդ ան­ձեռնմխե­լիու­թիւնը վե­րացաւ 12 Սեպ­տեմբեր 1980-ի զի­նուո­րական յե­ղափո­խու­թիւնով։ Երկրի իշ­խա­նու­թիւնը ստանձնած զօ­րավար­նե­րը նոր կա­նոնադ­րութիւ­նով մը վերջ տո­ւին ակա­դեմա­կան ազա­տու­թեան։ Իսկ այ­սօր նոյ­նիսկ հա­մալ­սա­րանի տե­սուչ նշա­նակե­լը կը վի­ճակի նա­խագահ Էր­տո­ղանի կամ­քին։ Առանց նկա­տի ու­նե­նալու ուսման հաս­տա­տու­թեան նա­խընտրու­թիւննե­րը բո­լորո­վին կա­մայա­կան որո­շումնե­րով կը նշա­նակէ տե­սուչներ։ Սա նո­րու­թիւն մը չէ, բայց վեր­ջերս երբ այդ նշա­նակումնե­րէն մէկն ալ կա­տարո­ւեցաւ Պո­ղազի­չի Հա­մալ­սա­րանի տե­սու­չը ճշդե­լու հա­մար յան­կարծա­կի պոռթկու­մով մը դի­մադ­րե­ցին Պո­ղազի­չի Հա­մալ­սա­րանի ու­սա­նող­նե­րը, ապա­հովե­լով նաեւ դա­սախօս­նե­րու զօ­րակ­ցութիւ­նը։

Անցնող տա­րինե­րու ըն­թացքին նա­խագահ Էր­տո­ղանի վա­րած քա­ղաքա­կանու­թիւնով ար­դէն իսկ ծանր մի­ջավայր մը կը տի­րէր երկրի բոլոր հա­մալ­սա­րան­նե­րու մէջ։ Անոնք վա­ղուց կորսնցու­ցած էին ար­տա­սահ­մա­նեան հա­մալ­սա­րան­նե­րու հետ մրցու­նա­կու­թեան բո­լոր կա­րողու­թիւննե­րը։ Այս ալ իր կար­գին ան­խուսա­փելի հե­տեւանք մըն էր, քա­նի որ վեր­ջերս ամէն ինչ նաեւ կորսնցուծ իր տրա­մաբա­նու­թիւնը։ Հա­մալ­սա­րանի իրա­ւաբա­նական բաժ­նի տե­սուչ նշա­նակուեցաւ աս­տո­ւածա­բանու­թիւն ու­սա­նած մէ­կը եւ ալ աւե­լի զար­մա­նալին ալ այս տե­սակի նշա­նակումնե­րը շատ ան­գամ չեն գտներ ար­ժա­նի հա­կազ­դե­ցու­թիւն։ Այս պա­հուն Պո­ղազի­չի Հա­մալ­սա­րանի մէջ բռնկած ընդվզու­մը նաեւ հա­մալ­սա­րանի հա­կազ­դե­լու յատ­կութեան ալ վե­րադար­ձը կը խորհրդան­շէ եւ այդ առու­մով ալ եւս ու­շագրաւ ու կա­րեւոր է։

Պահ­պա­նողա­կան­ներ ինքնա­բերա­բեր կը խրտչին բո­լոր հա­կազ­դե­ցու­թիւննե­րէ մինչդեռ հա­կազ­դե­ցու­թիւն կո­չուա­ծը հա­սարա­կու­թեան կեն­սունա­կու­թեանն ալ ապա­ցոյցն է։

Օրը կը պա­հան­ջէ կա­րելի բո­լոր եղա­նակ­նե­րով զօ­րակ­ցիլ Պո­ղազի­չի Հա­մալ­սա­րանի ու­սա­նող­նե­րու եւ ու­սուցիչ­նե­րու հա­կազ­դե­ցու­թեան հո­սան­քին։ Այս ու նման երե­ւոյթնե­րով է, որ կա­րելի պի­տի ըլ­լայ երկրին վրայ իջած խա­ւարը փառատել։

pakrates@yahoo.com