ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Նրանք չվերադարձան տուն...

Նայում ենք նրանց դէմ­­­քե­­­­­­­րին, ով­­­քեր դար­­­ձան մեզ հա­­­րազատ եւ ով­­­քեր միշտ կը մնան երի­­­տասարդ։ Նրանք ար­­­ժա­­­­­­­նի են, որ­­­պէսզի իրենց անուննե­­­րը իմա­­­նանք, իրենց մտքե­­­րը իմա­­­նանք։ Ինչպէս Սոկ­­­րատն էր ասում «Խօ­­­սիր, որ­­­պէսզի ես քեզ տես­­­նեմ»։ Ահա նրան­­­ցից մի քա­­­նիսի խօս­­­քե­­­­­­­րը, որոնք վեր­­­ջինն էին իրենց կարճ, անա­­­ւարտ կեան­­­քում.

Ռուստամ Գալստեան. «Հայ­­­րե­­­­­­­նիքը հե­­­ռուից պէտք չի սի­­­րել, մի հատ Մա­­­սիսի նկար կա­­­խէք տա­­­նը, տա­­­րին մի քա­­­նի ան­­­գամ էլ Հա­­­յաս­­­տա­­­­­­­նի կե­­­նաց խմէք... Այսպէս հայ­­­րե­­­­­­­նիք չեն սի­­­րում»։

Մե­­­նուա Յով­­­հաննի­­­սեան. «Մա՛մ, ճտե­­­րիս լաւ կը պա­­­հես»։

Լե­­­ւոն Լե­­­ւոնեան. «Մամ ջան, չվա­­­խենաք, մենք մեր գոր­­­ծը լաւ ենք անում»։

Ալ­­­բերտ Յով­­­հաննի­­­սեան. «Պապ, սաղ հո­­­ղերը հետ ենք բե­­­րելու...»։

Արամ Յա­­­կոբեան. «Ո՞ւմ եմ պէտք ես այստեղ՝ Իջե­­­ւանի սա­­­րերի մէջ, եթէ ախ­­­պերներս այնտեղ կռւում են, իսկ ես այստեղ օրը եր­­­կու ան­­­գամ կո­­­ֆէ եմ խմում...»։

Տիգ­­­րան Հայ­­­րա­­­­­­­պետեան. «Ամէն ինչ լաւ է, խա­­­ղաղ է, մամ ջան... Ձեզ հա­­­մար ենք ծա­­­ռայում»։

Ար­­­մէն Միր­­­զոեան. «Մամ, շատ են խփում...100-ին վե­­­րաց­­­նում ենք, 200-ն են գա­­­լիս...»։

Տիգ­­­րան Յա­­­րու­­­թիւնեան. «Ես ու­­­զում եմ ժպի­­­տով լուրջ բա­­­ներ ասել...»

Ար­­­ման Օհան­­­ջա­­­­­­­նեան. «Մամ ջան, մի լաց։ Դու որ այդտեղ լա­­­ցում ես,իմ ձեռ­­­քը այստեղ դո­­­ղում է... Իսկ դա հա­­­ւասա­­­րազօր է մա­­­հուան...»։

Դա­­­նիէլ Դա­­­նիէլեան. «Փախ­­­նողներ կան... Բայց ես փախ­­­նող տղեր­­­քից չեմ»։

Հայկ Սա­­­հակեան. «Լաւ, ին­­­չո՞ւ էք այդքան պրի­­­միտիվ եւ քա­­­ռակու­­­սի մտա­­­ծում։ Վա­­­յելէք կեան­­­քը, ի՞նչ գի­­­տէք մէկ րո­­­պէ յե­­­տոյ ինչ կը լի­­­նի...»։

Թա­­­թուլ Յա­­­կոբեան. «Կամ մահ, կամ ազա­­­տու­­­թիւն...»։

Պապ Այ­­­վա­­­­­­­զեան. «Երկրի հան­­­դէպ սէ­­­րը մի խառ­­­նէք լաւ կամ վատ իշ­­­խա­­­­­­­նու­­­թիւննե­­­րի հետ...»։

Էրիկ Եղիազա­­­րեան. «Մամ ջան, աղօ­­­թի, քո աղօթքներն են ինձ պա­­­հում, հետ կը գամ, քո ար­­­ցունքնե­­­րը թանկ են ինձ հա­­­մար...»։

Պօ­­­ղոս Պաղ­­­դա­­­­­­­սարեան. «Բա ես վա­­­խեցող տղայ ե՞մ, յաղ­­­թած տուն եմ գա­­­լու...»։

Նա­­­րեկ Սե­­­րոբեան. «Մենք թուրքին հող տո­­­ւող չենք։ Սրանք դեռ փոշ­­­մա­­­­­­­նելու են, որ պա­­­տերազմ են սկսել...»։

Գուրգեն Ալա­­­ւեր­­­դեան. «Հէնց պա­­­տերազմն աւար­­­տո­­­­­­­ւի, մի լաւ քեֆ ենք անե­­­լու...»։

Ար­­­տակ Սու­­­քիասեան. «Եթէ մեռ­­­նե­­­­­­­լու եմ, հէնց այստեղ էլ թող մեռ­­­նեմ...»։ (Քիչ անց ար­­­կը ըն­­­կաւ դիր­­­քի վրայ)

Լե­­­ւոն Դա­­­նիէլեան. «Դժո­­­ւարու­­­թիւննե­­­րը ու­­­ժեղնե­­­րի հա­­­մար է, սա էլ կան­­­ցի... առաջ ենք գնա­­­լու...»։

Նա­­­րեկ Բա­­­դալեան. «Մենք շատ զո­­­հերի գնով կա­­­րողա­­­ցել ենք պահ­­­պա­­­­­­­նել մեր հո­­­ղը, ուստի այս ամէ­­­նը գի­­­տակ­­­ցե­­­­­­­լով, պէտք է սի­­­րենք ու պահ­­­պա­­­­­­­նենք այս հո­­­ղը...»։

Սի­­­մոն Ար­­­թե­­­­­­­նեան. «Մամ ջան, եթէ մէկ օրո­­­ւայ ծա­­­ռայող էլ լի­­­նէի, միեւ­­­նոյնն է՝ կը գնա­­­յի, կը կռո­­­ւէի»։

Ծնող­­­նե­­­­­­­րը... Նրանք այ­­­լեւս չեն ապ­­­րում իրենց անձնա­­­կան կեան­­­քը։ Նրանք միայն ան­­­ցեալում են, այնտեղ, ուր իրենց զա­­­ւակը ողջ էր, երե­­­խայ էր, յե­­­տոյ պա­­­տանի։ Եւ նո­­­րից ու նո­­­րից վե­­­րապ­­­րում են իրենց զա­­­ւակի գո­­­յը։ Կո­­­րուստը ծանր է, վիշտն ան­­­փա­­­­­­­ռատե­­­լի, սա­­­կայն երեկ յան­­­կարծ hetq. am- ում կար­­­դա­­­­­­­ցինք Գա­­­գիկ Մկրտչեանի մա­­­սին, որը գե­­­րեվա­­­րուել էր Դեկ­­­տեմբե­­­րի 6-ին, Հադ­­­րութի Տյաք գիւ­­­ղում, իսկ Ապ­­­րի­­­­­­­լի19-ին մայ­­­րը՝ Լու­­­սի­­­­­­­նէ Դար­­­բի­­­­­­­նեանը ստա­­­ցաւ որ­­­դու խոշ­­­տանգո­­­ւած եւ գլխա­­­տուած դին.

«Մայրն ան­­­ձամբ է գնա­­­ցել ճա­­­նաչե­­­լու որ­­­դու մար­­­մի­­­­­­­նը։ Ասում է, որ տղան դա­­­ժանա­­­բար խոշ­­­տանգո­­­ւած է եղել, թե­­­ւի կա­­­շին՝ քեր­­­թած, կրծքա­­­վան­­­դա­­­­­­­կին՝ դա­­­նակի բազ­­­մա­­­­­­­թիւ հետ­­­քեր, ոտ­­­քին՝ հրա­­­զենա­­­յին եր­­­կու վէրք, կո­­­ղերը՝ լիովին ջար­­­դո­­­­­­­ւած, մարմնի վրայ այ­­­րո­­­­­­­ւած­­­քի հետ­­­քեր են եղել։ Գա­­­գիկը եղել է գլխա­­­տուած։ Լու­­­սի­­­­­­­նեն դիահեր­­­ձող բժշկին հարցրել է, ար­­­դեօք տղա­­­յի ներ­­­քին օր­­­գաննե­­­րը տե­­­ղո՞ւմ են եւ ստա­­­ցել բա­­­ցասա­­­կան պա­­­տաս­­­խան»,-գրում է hetq.am-ը։ Լու­­­սի­­­­­­­նէ Դար­­­բի­­­­­­­նեանն ասում է, որ հի­­­մա քրէական գործ կայ հա­­­րու­­­ցո­­­­­­­ւած բո­­­լոր ուղղու­­­թիւննե­­­րով, թէ ին­­­չու են ժամ­­­կէ­­­­­­­տային զին­­­ծա­­­­­­­ռայո­­­ղին սպա­­­նել գե­­­րու­­­թեան մէջ, եւ ու՞ր է գլու­­­խը։ Ահա այսպի­­­սի դրուագից յե­­­տոյ լու­­­րե­­­­­­­րում բա­­­ցայայ­­­տո­­­­­­­ւում են Սիւ­­­նեաց ճա­­­նապարհնե­­­րի իրա­­­կան շա­­­հառու­­­նե­­­­­­­րի դէմ­­­քը, այ­­­սինքն որ դա Իս­­­րա­­­­­­­յէլ-Իրան հա­­­կամար­­­տութեան կի­­­զակէտն է եւ որ մեր եր­­­կի­­­­­­­րը, որը դար­­­ձել է Թուրքիայի եւ Ատրպէյ­­­ճա­­­­­­­նի կա­­­մակա­­­տարը, Իս­­­րա­­­­­­­յէլ-Թուրքիա-Ատրպէյ­­­ճան-Փա­­­քիս­­­տան -Հա­­­յաս­­­տան դա­­­շին­­­քի մէջ է յայտնո­­­ւել... գե­­­րինե­­­րի խոշ­­­տանգման եւ գլխատ­­­ման ֆո­­­նին։ Փաս­­­տօ­­­­­­­րէն այ­­­սօր, ու­­­նե­­­­­­­նալով ՌԴ-ն եւ Իրա­­­նի նման երկրնե­­­րի հետ շա­­­հերի հա­­­մընկնում, մենք որ­­­պէս կող­­­պեք յանձնում ենք այդ կող­­­պե­­­­­­­քի բա­­­նալին Թուրքիային։ Զար­­­մա­­­­­­­նալի է։ Սիւ­­­նի­­­­­­­քի հա­­­մար պայ­­­քա­­­­­­­րի է մտնում Իրա­­­նը։ Մեզ հա­­­մար չէ, իր հա­­­մար։ Չկայ նա­­­խադէպ այս ան­­­նորմա­­­լու­­­թեան։

Քա­­­ղաքա­­­գիտու­­­թեան դոկ­­­տոր Ար­­­մեն Այ­­­վա­­­­­­­զեանը գրում է.

«Իրա­­­նի բա­­­նակի ցա­­­մաքա­­­յին ու­­­ժե­­­­­­­րի գլխա­­­ւոր հրա­­­մանա­­­տար, բրի­­­գադա­­­յին գե­­­ներալ Քիւ­­­մարս Հեյ­­­տա­­­­­­­րին, նկա­­­տի ու­­նե­­­նալով 2020 թ. պա­­տերազ­­մից յե­­տոյ ծանր վի­­ճակում յայտնո­­ւած Հա­­յաս­­տա­­­նը, արել է Ատրպէյ­­ճա­­­նի դէմ մի շարք կոշտ յայ­­տա­­­րարա­­րու­­թիւններ՝ այդ թւում նա­­խազ­­գուշաց­­նե­­­լով. «Եթէ մի երկրում (Հա­­յաս­­տա­­­նում) հնա­­րաւոր թու­­լութիւն է նկատ­­ւում իր սահ­­մաննե­­րը պաշտպա­­նելու հար­­ցում, դա դեռ պատ­­ճառ չէ, որ­­պէսզի այլ երկրներն այդ սահ­­մաննե­­րը փո­­խեն։ Իս­­լա­­­մական Հան­­րա­­­պետու­­թիւնը դա թոյլ չի տայ»։

Որե­­ւէ այլ խո­­շոր պե­­տու­­թեան բարձրաս­­տի­­­ճան զի­­նուո­­րական այսպի­­սի յստակ ու­­ղերձ չի յղել Ատրպէձ­­ճա­­­նին ու Թուրքիային առ այն, որ­­պէսզի նրանք հետ կանգնեն Հա­­յաս­­տա­­­նի հա­­րաւը գրա­­ւելու իրենց ցե­­ղաս­­պա­­­նական մտադ­­րութիւննե­­րից։ Ցա­­ւօք սրտի, նմա­­նատիպ նա­­խազ­­գուշաց­­մամբ հան­­դէս չեն եկել ո՛չ ԱՄՆ-ի, ո՛չ Ֆրան­­սիայի, ո՛չ Ռու­­սաստա­­նի, ո՛չ էլ այլ պե­­տու­­թեան զօ­­րավար­­նե­­­րը։

Առայժմ սահ­­մա­­­նափա­­կուենք հե­­տեւեալ եզ­­րա­­­կացու­­թեամբ. Իրանն աշ­­խարհի այն եզա­­կի երկրնե­­րից է, որոնք զերծ են մնա­­ցել կլո­­պալիս­­տա­­­կան ու­­ժե­­­րի վե­­րահսկո­­ղու­­թիւնից։ Ներ­­կայ պայ­­մաննե­­րում Իրա­­նի Իս­­լա­­­մական Հան­­րա­­­պետու­­թիւնն ու նրա բա­­նակը Հա­­յաս­­տա­­­նի բնա­­կան դաշ­­նա­­­կիցն են»։

Իսկ իրա­­նագէտ Վար­­դան Ոս­­կա­­­նեանն ասում է. «Եթէ Իրա­­նը Ատրպէյ­­ճա­­­նի հետ պա­­տերազ­­մի, ապա պա­­տերազ­­մե­­­լու է իր հա­­մար, նա չի պա­­տերազ­­մե­­­լու մեզ հա­­մար։ Մեզ հա­­մար պի­­տի վի­­րաւո­­րական լի­­նի, որ մեր խնդիր­­նե­­­րը լու­­ծում են ու­­րիշնե­­րը»։

Ճիշդ է, իսկ այդ պա­­հին մեր իշ­­խա­­­նու­­թիւնը լու­­ծում է մեր ցե­­ղաս­­պան հա­­րեւան­­նե­­­րի խնդիր­­նե­­­րը, պատ­­րաստուելով գնալ նրանց հետ հան­­դիպման, որ­­պէսզի բա­­ւարա­­րի իրենց պա­­հանջնե­­րը մեր նկատ­­մամբ։

«Ես պատ­­մութեան մէջ դեռ չեմ կա­­րողա­­ցել գտնել եւս մէկ ժո­­ղովրդի, որն այդքան ցան­­կա­­­նայ ոչնչա­­ցուել»,-խոս­­տո­­­վանում է քա­­ղաքա­­գէտ Արա Պօ­­ղոսեանը։