Հրաժեշտ Մկրտիչ Մարկոսեանին

«Ակօս»ի ընթերցողները նկատած են որ թերթի նախորդ համարին մէջ բովանդակալից կերպով անդրադարձած էինք գաւառի գրականութեան մեծ վարպետ Մրկրտիչ Մարկոսեանին գրական վաստակին։ Իսկ այսօր մեր ընթերցողներուն ուշադրութեան կը յանձնենք, յուղարկաւորութան առթիւ Թուրքիոյ Հայոց Սահակ Բ.-ի դամբանախօսութիւնը եւ Հայաստանի գրական շրջանակներու ծանօթ մտաւորական, յատկապէս պոլսահայ գրականութեան մասնագէտ Փրոֆ. Սուրէն Դանէլեանի սրտի խօսքը, որ ընթերցուած էր Մարկոսեանի հողակոյտին վերեւ։

ԱՄԵՆ. Ս. ՊԱՏ­­ՐԻԱՐՔ ՀՕՐ
ԴԱՄ­­ԲԱ­­­ՆԱԿԱ­­ՆԸ

«Պա­­­­­տերազ­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցայ բա­­­­­րի պա­­­­­տերազ­­­­­մը, աւար­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցի ըն­­­­­թացքս, պա­­­­­հեցի հա­­­­­ւատ­­­­­քը: Եւ հի­­­­­մա ին­­­­­ծի կը սպա­­­­­սէ ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­­թեան պսա­­­­­կը»։

(Բ. Տի­­­­­մոթ. Դ.6-8):

Խորհրդա­­­­­ւոր պա­­­­­հեր կ’ապ­­­­­րեցնեն մե­­­­­զի յու­­­­­ղարկա­­­­­ւորու­­­­­թիւննե­­­­­րը։ Մենք միշտ մեր կա­­­­­տարած գոր­­­­­ծե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն վեր­­­­­ջա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւորու­­­­­թիւնը մտա­­­­­ծելով կը սկսինք ամէն ին­­­­­չի։ Եւ ահա՛, մէկ օր մեռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու հա­­­­­մար ամ­­­­­բողջ կեանք մը կ’ապ­­­­­րինք։ Այս ի՞նչ հսկայ հա­­­­­կասու­­­­­թիւն։ Մա­­­­­հը բո­­­­­լոր մտա­­­­­ծող միտ­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն հա­­­­­մար վե­­­­­րածո­­­­­ւած է խո­­­­­շորա­­­­­գոյն հար­­­­­ցումի։ Երբ Շեքսփի­­­­­րը Համ­­­­­լէ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­թին ըսել կու տար. «Թու պի օր նաթ թու պի, թհադ իս թհը քո­­­­­ւէս­­­­­չըն», բո­­­­­լոր մար­­­­­դոց շփո­­­­­թահար մտքե­­­­­րուն թարգման կը հան­­­­­դի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սանար։ Ալ­­­­­պէռ Քա­­­­­միւ, «Ամե­­­­­նամէծ ար­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծախնդրու­­­­­թիւնը, որ մէ­­­­­կը կրնայ ապ­­­­­րիլ՝ մահն է» ըսած է տրա­­­­­մաբա­­­­­նօրէն շատ ճիշդ ար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յայ­­­­­տութեամբ մը։ Որով­­­­­հե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տեւ մա­­­­­հը չի նմա­­­­­նիր մեր ոչ մէկ փոր­­­­­ձա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռու­­­­­թեան. ան բո­­­­­լորո­­­­­վին տար­­­­­բեր դա­­­­­սակար­­­­­գի մը կը պատ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նի. ահար­­­­­կու, սար­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­փելի, անդնդա­­­­­ւոր, եւ սա­­­­­կայն... հո­­­­­յակապ։ Փի­­­­­լիսո­­­­­փայու­­­­­թեան հիմ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­դիր­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէն Պղա­­­­­տոն ըսած է. «Ամ­­­­­բողջ փի­­­­­լիսո­­­­­փայու­­­­­թիւնը մա­­­­­հուան պատ­­­­­րաստու­­­­­թիւն է»։

Իր բարձր կրթու­­­­­թիւնը փի­­­­­լիսո­­­­­փայու­­­­­թիւն եղող հան­­­­­գուցեալ Մկրտիչ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանն ալ ի հար­­­­­կէ հար­­­­­ցաքննած է մա­­­­­հուան գա­­­­­ղափա­­­­­րը։ Այնպէս որ այ­­­­­սօր այս դա­­­­­գաղին մէջ գտնո­­­­­ւիլ իրեն հա­­­­­մար տա­­­­­րօրի­­­­­նակ ու անակնկալ բան մը չէ եղած։

Մա­­­­­հը պա­­­­­տաս­­­­­խան կը սպա­­­­­սէ մեզ­­­­­մէ։ Ի՞նչ պի­­­­­տի ընենք անոր հետ։ Ի՞նչ է ան­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հանա­­­­­լու ճա­­­­­նապար­­­­­հը ան մեզ կոխկրտե­­­­­լէ առաջ։ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեան շատ երի­­­­­տասարդ տա­­­­­րինե­­­­­րուն տո­­­­­ւած էր իր պա­­­­­տաս­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նը. ԱՐ­­­­­ԴԻՒՆԱ­­­­­ԲԵՐՈՒ­­­­­ԹԻՒՆ։ Պէտք էր, որ բազ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նար եւ բազ­­­­­մացնէր ինքզինք ամէն առու­­­­­մով մեռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լէ առաջ։ Սե­­­­­րունդ հասցնե­­­­­լով, մարդ կեր­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լով, սոր­­­­­վեցնե­­­­­լով, ան­­­­­մահ գա­­­­­ղափար­­­­­ներ գրի յանձնե­­­­­լով, գիր­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու ծնունդ տա­­­­­լով, ան­­­­­ցեալը ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին եւ ապա­­­­­գային կամրջե­­­­­լով։ Ինչպէս քիչ առաջ կար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցուած Աւե­­­­­տարա­­­­­նին մէջ Տէր Յի­­­­­սուս կը յոր­­­­­դո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէր մեռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լէ առաջ մեռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու մա­­­­­սին՝ օրի­­­­­նակ վերցնե­­­­­լով ցո­­­­­րենի հա­­­­­տիկը, որ եթէ չի մեռ­­­­­նիր առան­­­­­ձին կը մնայ. իսկ եթէ մեռ­­­­­նի շատ ար­­­­­դիւնք կու տայ եւ այդ ար­­­­­դիւնքով ինք պի­­­­­տի ապ­­­­­րի։

Եւ ահա՛, Մկրտիչ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեան կ’ապ­­­­­րի մեռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լով հան­­­­­դերձ։ Որով­­­­­հե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տեւ իր ան­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հու­­­­­թեան սեր­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը ցա­­­­­նեց այս աշ­­­­­խարհին մէջ եւ ար­­­­­դիւնքը եղաւ այս տպա­­­­­ւորիչ բազ­­­­­մութիւ­­­­­նը։ Երբ ես այստե­­­­­ղէն կը դի­­­­­տեմ ձեզ՝ իր­­­­­մով բեղմնա­­­­­ւորո­­­­­ւած այս բազ­­­­­մութիւ­­­­­նը, կար­­­­­ծես թէ ցո­­­­­րենի պա­­­­­րարտ դաշտ մը կ’եր­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րի առ­­­­­ջեւս։ Հոս գտնո­­­­­ւող եւ տա­­­­­կաւին բա­­­­­ցակա­­­­­յող հա­­­­­զարա­­­­­ւոր­­­­­ներ, իւ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քան­­­­­չիւրս կտոր մը Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեան կը կրենք մեր մէջ։ Քրիս­­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սի խօս­­­­­քը ուղղեալ իր հե­­­­­տեւորդնե­­­­­րուն իրա­­­­­կանա­­­­­ցաւ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանի կեան­­­­­քին մէջ. «Դու՛ք էք աշ­­­­­խարհի աղը, դու՛ք էք աշ­­­­­խարհի լոյ­­­­­սը»։

Մկրտիչ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանի այս յա­­­­­ջողու­­­­­թիւնը աւե­­­­­լի ցայ­­­­­տուն կը դառ­­­­­նայ երբ նկա­­­­­տի ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նանք անոր կեան­­­­­քի հա­­­­­մեստ սկիզ­­­­­բը Տիգ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­տի մէջ։ Ոչ-հա­­­­­յախօս պա­­­­­տանի մը, ու­­­­­ղարկո­­­­­ւած Պո­­­­­լիս, զէ­­­­­րոյէն նոր կեան­­­­­քի մը սկիզբ դրաւ։ Ատամ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­բոյժ իր հայ­­­­­րը, ինքն ալ ոչ-հա­­­­­յախօս, կը հա­­­­­ւատայ եւ կը հա­­­­­ւատաց­­­­­նէ փոք­­­­­րիկ Մկրտի­­­­­չը, որ իր մայ­­­­­րե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նին չգիտ­­­­­ցող հա­­­­­յը միշտ պի­­­­­տի մնայ կի­­­­­սատ ու ան­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տար։ Ուստի պա­­­­­տանի տա­­­­­րիքէն սկսեալ ստի­­­­­պուե­­­­­ցաւ հո­­­­­սանքն ի վեր դիավա­­­­­րել ետ առ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու հա­­­­­մար այն ինչ որ Տիգ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­տի մէջ զլա­­­­­ցուած էր իր­­­­­մէ։ Գա­­­­­րակէօզեան, Դպրե­­­­­վանք, Պէզ­­­­­ճեան եւ Կեդ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նական վար­­­­­ժա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը աւար­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լով, բարձրա­­­­­գոյն ու­­­­­սումը կը ստա­­­­­նայ Ստան­­­­­պուլի Հա­­­­­մալ­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րանի մէջ, շրջա­­­­­նաւարտ ըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լով փի­­­­­լիսո­­­­­փայու­­­­­թեան ճիւ­­­­­ղէն։ Հի­­­­­մա կեան­­­­­քի նե­­­­­տուե­­­­­լու ժա­­­­­մանակն էր եւ իր սեր­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը կեան­­­­­քի նե­­­­­տելու եւ այդ սեր­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով ան­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հանա­­­­­լու ատե­­­­­նը հա­­­­­սեր էր։

Ինչ որ առած էր կեան­­­­­քէն, աւե­­­­­լիով վե­­­­­րադար­­­­­ձուց տաս­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պատիկ, ճո­­­­­խացած ու բազ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պատ­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւած՝ պա­­­­­րարտ հունձքով մը ոս­­­­­կե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­զօծ։ Մկրտիչ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեան եղած է թրքա­­­­­հայու­­­­­թեան բազ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կող­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նի եւ բազ­­­­­մահմուտ մտա­­­­­ւորա­­­­­կանն ու գրո­­­­­ղը, կրթա­­­­­կան մշա­­­­­կը իր բո­­­­­լոր մա­­­­­կար­­­­­դակնե­­­­­րով՝ հսկիչ, ու­­­­­սուցիչ եւ տնօ­­­­­րէն, գիր­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու հե­­­­­ղինակ, թեր­­­­­թե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու աշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տակից, հրա­­­­­տարակ­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու հիմ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­դիր, հայ գիւ­­­­­ղագրու­­­­­թեան դրօ­­­­­շակա­­­­­կիր, փնտռո­­­­­ւած բա­­­­­նախօս եւ ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին գոր­­­­­ծիչ եւ այս բո­­­­­լորով հան­­­­­դերձ սքան­­­­­չե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լի ամու­­­­­սին եւ հայր, ըն­­­­­տիր բա­­­­­րեկամ եւ ըն­­­­­կեր։ Ինչ բա­­­­­նի որ ձեռք է նե­­­­­տեր՝ վե­­­­­րածեր է ոս­­­­­կիի։

Եւ նա­­­­­յեցէ՛ք, այ­­­­­սօր իր ազ­­­­­գը կը կա­­­­­տարէ իրեն հա­­­­­մար ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին յու­­­­­ղարկա­­­­­ւորու­­­­­թիւն մը ար­­­­­ժա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նաւո­­­­­րապէս։ Իր մա­­­­­հը ամ­­­­­բողջ երկրի կող­­­­­մէ լսո­­­­­ւեցաւ եւ ցա­­­­­ւակ­­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու հե­­­­­ղեղ մը կը հո­­­­­սի հան­­­­­գուցեալի դա­­­­­գաղին շուրջբո­­­­­լորը։ Երբ կը յա­­­­­ճախէր յա­­­­­րակից Պէզ­­­­­ճեան Մայր Վար­­­­­ժա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րան, որ­­­­­պէս 15ամեայ աննշան պա­­­­­տանի մը՝ ան­­­­­շուշտ շատ մտած ելած է այս եկե­­­­­ղեցիէն։ Այ­­­­­սօր ալ մտաւ՝ 70 տա­­­­­րիներ յե­­­­­տոյ այս եկե­­­­­ղեցիէն ներս եւ դուրս պի­­­­­տի գայ այս ան­­­­­գամ յաղ­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան լու­­­­­սապսա­­­­­կով մը, որ­­­­­պէս հան­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծանօթ անձնա­­­­­ւորու­­­­­թիւն, այ­­­­­լեւս պատ­­­­­մութեան ան­­­­­ցած։

84 տա­­­­­րուայ եր­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րատեւ կեան­­­­­քը կա­­­­­րելի է ամ­­­­­փո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­փել մէկ իսկ բա­­­­­ռով. «Հո­­­­­յակա՜պ»։ Չենք կրնար դամ­­­­­բա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակա­­­­­նի մը սեղմ խօս­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով նկա­­­­­րագ­­­­­րել իր ան­­­­­ձը եւ գոր­­­­­ծը, զորս նիւթ պի­­­­­տի վերցնեն գրա­­­­­կանու­­­­­թեան պատ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­գէտ­­­­­ներ, որոնք պի­­­­­տի գտնեն իրենց առ­­­­­ջեւ ու­­­­­սումնա­­­­­սիրո­­­­­ւելիք լայ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծաւալ գանձ մը։ Պահն է պան­­­­­ծացնե­­­­­լու իր ան­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռամ յի­­­­­շատա­­­­­կը։

Կա­­­­­մուրջ անձ մըն էր ան, որ իր էու­­­­­թեան մէջ միացուց ան­­­­­ցեալը եւ ներ­­­­­կան, հայ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կանը եւ մարդկա­­­­­յինը, մտա­­­­­ծու­­­­­մը եւ ծի­­­­­ծաղը, խօս­­­­­քը եւ պայ­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը։

Ահա՛ մար­­­­­դը։

Այժմ եկէ՛ք թա­­­­­ղենք Մկրտիչ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանը իր սի­­­­­րած, իր նո­­­­­ւիրո­­­­­ւած ժո­­­­­ղովուրդին սիր­­­­­տին մէջ։ Ըն­­­­­դարձակ տեղ ու­­­­­նի նաեւ, շնոր­­­­­հիւ իր թրքե­­­­­րէն գրա­­­­­կանու­­­­­թեան, մի­­­­­լիոնա­­­­­ւոր Թուրքե­­­­­րու, Քրտե­­­­­րու, Ասո­­­­­րինե­­­­­րու եւ այլ ժո­­­­­ղովուրդնե­­­­­րու սիր­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն մէջ։ Այդպէ՛ս կ’ու­­­­­զէր ան թա­­­­­ղուիլ։ Մեծ դա­­­­­տար­­­­­կութիւն մը կը թո­­­­­ղու իր ետին։ Փա՜ռք Աս­­­­­տուծոյ, որ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանը իր դրօ­­­­­շը յանձնեց ու­­­­­րիշնե­­­­­րուն, գո­­­­­յատեւ­­­­­ման պայ­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը կը շա­­­­­րու­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կուի։

Այժմ կը տե­­­­­ղադ­­­­­րենք իր յի­­­­­շատա­­­­­կը Պոլ­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հայ մե­­­­­ծու­­­­­թիւննե­­­­­րու պան­­­­­թէոնին մէջ եւ իր հո­­­­­գին կը յու­­­­­ղարկենք ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին մեծ փառ­­­­­քով՝ Երկնա­­­­­ւոր Հօր ձեռ­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն։ Հար­­­­­կաւ թէ ան­­­­­դե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակա­­­­­նին աւե­­­­­լի հոծ բազ­­­­­մութիւն մը պի­­­­­տի դի­­­­­մաւո­­­­­րէ զինք ծա­­­­­փահա­­­­­րելով ցնծա­­­­­գին։

Այս ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին յու­­­­­ղարկա­­­­­ւորու­­­­­թեան առ­­­­­թիւ մեր կրօ­­­­­նական եւ աշ­­­­­խարհա­­­­­կան բո­­­­­լոր հաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տու­­­­­թիւննե­­­­­րու եւ անոնց ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յացու­­­­­ցիչնե­­­­­րու ցա­­­­­ւակ­­­­­ցութիւննե­­­­­րը հա­­­­­ւաքա­­­­­բար կը փո­­­­­խան­­­­­ցեմ այ­­­­­րիին՝ ազ­­­­­նո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւափայլ տի­­­­­կին Սել­­­­­մա Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանին, իր զա­­­­­ւակ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն՝ Շան­­­­­դին եւ Շո­­­­­ղերին, թոռ­­­­­նիկնե­­­­­րուն, իր եղ­­­­­բօր՝ Ար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­շէս եւ Սիլ­­­­­վա Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանին, Ան­­­­­ժել Թիւ­­­­­զի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նին։ Շնոր­­­­­հա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կալ ենք ձե­­­­­զի ազ­­­­­գո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­վին, որով­­­­­հե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տեւ մե­­­­­զի հա­­­­­մար կայ­­­­­տառ եւ կեն­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռողջ ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին մշակ մը պա­­­­­հեցիք ձեր եր­­­­­դի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քին տակ։ Մկրտիչ Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանի ար­­­­­դիւնա­­­­­բեր կեան­­­­­քի գաղտնի­­­­­քը ձեր ըն­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նեկան կեանքն էր, ձեր տա­­­­­քուկ բոյ­­­­­նը՝ սէր, հա­­­­­մերաշ­­­­­խութիւն ու հո­­­­­գածու­­­­­թիւն պա­­­­­րու­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կող։

Այս առի­­­­­թով նաեւ Հայ Կա­­­­­թոլիկ հա­­­­­մայնքը եւս կը բե­­­­­րէ իր ցա­­­­­ւակ­­­­­ցութիւ­­­­­նը յան­­­­­ձին առաջ­­­­­նորդ Ար­­­­­հիապա­­­­­տիւ Տ. Լե­­­­­ւոն Ար­­­­­քեպս. Զէ­­­­­քիեանի, Մխի­­­­­թարեան հայ­­­­­րե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու հետ։

Հան­­­­­գուցեալը Կեդ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նական Վար­­­­­ժա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րանի պար­­­­­ծանք շրջա­­­­­նաւարտնե­­­­­րէն եղած է եւ հա­­­­­ւատա­­­­­րիմ նո­­­­­ւիրեալը՝ Դպրե­­­­­վան­­­­­քի աւան­­­­­դին։ Ուստի մեր յա­­­­­տուկ ցա­­­­­ւակ­­­­­ցութիւննե­­­­­րը կ’ուղղենք նաեւ Գա­­­­­րակէօզեան, Պէզ­­­­­ճեան, Կեդ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նական եւ Դպրե­­­­­վան­­­­­քի լայն շրջա­­­­­նակ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն եւ շնոր­­­­­հա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կալու­­­­­թիւն կը յայտնենք իրենց բե­­­­­րած ան­­­­­փո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­խառի­­­­­նելի ներդրու­­­­­մին հա­­­­­մար Մար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանի պէս ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին հսկա­­­­­յի մը կազ­­­­­մութե­­­­­նէ ներս։

Մկրտիչ Մարկոսեանի մահուան առիթով

Գաւառի շարունակուող մահը եւ

Մկրտիչ Մարկոսեանի անմահութեան գաղտնիքը

ՍՈՒ­­ՐԷՆ ԴԱ­­ՆԻԷԼԵԱՆ

1989-ի Սեպ­­­­­­տեմբե­­­­­­րի 14-ին լու­­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւոր օր պար­­­­­­գե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւեց ինձ Իս­­­­­­թանպու­­­­­­լում խմբագ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պետ Ռո­­­­­­պէր Հատ­­­­­­տէ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ճեանը՝ հնա­­­­­­րաւո­­­­­­րու­­­­­­թիւն ստեղ­­­­­­ծե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լով «Մար­­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րա»ի տա­­­­­­նը վա­­­­­­րելու պոլ­­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հայ գրա­­­­­­կան աւա­­­­­­գանու հետ ջերմ ու շի­­­­­­տակ, ան­­­­­­մո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռաց զրոյց։ Այ­­­­­­սօր նրան­­­­­­ցից միայն եր­­­­­­կուսը մնա­­­­­­ցին պատ­­­­­­նէ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­շի վրայ՝ խմբա­­­­­­գիրը եւ բա­­­­­­նաս­­­­­­տեղծ Իգ­­­­­­նա Սա­­­­­­րըաս­­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նը։ Միւսնե­­­­­­րը՝ Զահ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տը, Զա­­­­­­րեհ Խրա­­­­­­խու­­­­­­նին, Վար­­­­­­դան Կո­­­­­­միկեանը, Վարդ Շի­­­­­­կահե­­­­­­րը, Ան­­­­­­դան Էօզէ­­­­­­րը, այ­­­­­­լեւս յի­­­­­­շատակ են։ Իսկ օրեր առաջ հե­­­­­­ռաձայ­­­­­­նը գու­­­­­­ժեց, որ մա­­­­­­սունք դար­­­­­­ձաւ նաեւ հայ ար­­­­­­ձա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կի վար­­­­­­պետնե­­­­­­րից Մկրտիչ Մար­­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանը, որը գա­­­­­­լիս էր Տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­­տից՝ բե­­­­­­րելով իր հետ հա­­­­­­յոց գա­­­­­­ւառի նկա­­­­­­րագ­­­­­­րի բոյր ու հո­­­­­­գեբա­­­­­­նու­­­­­­թիւն, սե­­­­­­րունդնե­­­­­­րին պահ տա­­­­­­լով կոր­­­­­­սո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւող «մեր այդ կող­­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը»՝ գու­­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին անկրկնե­­­­­­լի հա­­­­­­րազա­­­­­­տու­­­­­­թեամբ։ Սրտից մատ­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րի ջղեր, մատ­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րից գրա­­­­­­մեքե­­­­­­նայ եւ յե­­­­­­տոյ հա­­­­­­մակար­­­­­­գիչ նրա գրչի թրթիռ­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը փո­­­­­­խան­­­­­­ցում էին հայ գիւ­­­­­­ղագրու­­­­­­թեան միւս եր­­­­­­կու մո­­­­­­հիկան-պա­­­­­­հապան­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րի՝ Յա­­­­­­կոբ Մնձու­­­­­­րիով ու Հրանդ Մատ­­­­­­թէոսեանով շա­­­­­­րու­­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կուած ու իրե­­­­­­նով ամ­­­­­­բողջա­­­­­­ցող աւան­­­­­­դոյթը։ Երե­­­­­­քով կազ­­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցին մեր նո­­­­­­րագոյն գրա­­­­­­կանու­­­­­­թեան երեք տի­­­­­­րական բնաշ­­­­­­խարհնե­­­­­­րի սուրբ եր­­­­­­րորդու­­­­­­թեան հրա­­­­­­շալի միաս­­­­­­նութիւ­­­­­­նը՝ Արմտա­­­­­­նը, Տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­­տը եւ Ծմա­­­­­­կու­­­­­­տը։ Ո՞րն է հնա­­­­­­գոյ­­­­­­նը, դժո­­­­­­ւար է ասել. ծոուա­­­­­­ծաւալ բնաշ­­­­­­խարհ է։

Մկրտի­­­­­­չը ծնո­­­­­­ւել էր 1938-ի Դեկ­­­­­­տեմբե­­­­­­րի 23-ին Տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­­տում, հա­­­­­­յերիս քաջ յայտնի Տիար­­­­­­պե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քիրում, ուր ապ­­­­­­րել է իր լու­­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւոր ման­­­­­­կութիւ­­­­­­նը։ Պո­­­­­­լիս եկել է միայն տասնհինգ տա­­­­­­րեկա­­­­­­նին, սա­­­­­­կայն, ինչպէս խոս­­­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­վանում է, որ­­­­­­տեղ էլ եղել է, պտտել է Տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­­տի փո­­­­­­ղոց­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րում, այ­­­­­­սինքն՝ կրել է քա­­­­­­ղաքն ու ժո­­­­­­ղովրդին, եւ լե­­­­­­զուն, որն զգում էր, բայց դեռ խոր­­­­­­քով չէր տի­­­­­­րապե­­­­­­տում, պա­­­­­­հում էր ման­­­­­­կութեան ծալ­­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րում։ Եկաւ Սկիւ­­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րի Դպրե­­­­­­վանք, սո­­­­­­վորեց, աւար­­­­­­տեց։ Ան­­­­­­յա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­գօրէն սո­­­­­­վորեց նաեւ Պեզ­­­­­­ճեանում ու Կեդ­­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակա­­­­­­նում, աւար­­­­­­տեց Ստամ­­­­­­բուլի հա­­­­­­մալ­­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րանի Գրա­­­­­­կանու­­­­­­թեան եւ փի­­­­­­լիսո­­­­­­փայու­­­­­­թեան բա­­­­­­ժան­­­­­­մունքը։ Դար­­­­­­ձաւ ու­­­­­­սուցիչ, վեց տա­­­­­­րի ճա­­­­­­կատագ­­­­­­րի վար­­­­­­ձատրու­­­­­­թեամբ պաշ­­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նավա­­­­­­րեց որ­­­­­­պէս նոյն Դպրե­­­­­­վան­­­­­­քի տնօ­­­­­­րէն (1966-1972), Դու­­­­­­րեանի հա­­­­­­րեւա­­­­­­նու­­­­­­թեամբ, գրա­­­­­­կանու­­­­­­թեան գե­­­­­­րի ու պա­­­­­­տանդ։ Վեր­­­­­­ջիննե­­­­­­րից էր, որ ոս­­­­­­տում կա­­­­­­տարեց դէ­­­­­­պի բարձր սլաց­­­­­­քի մէջ թե­­­­­­ւածող պոլ­­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հայ նո­­­­­­րոգո­­­­­­ւած աշ­­­­­­խարհ ու յայտնո­­­­­­ւեց Յա­­­­­­կոբ Մնձու­­­­­­րու կող­­­­­­քին։ Մկրտիչ Մար­­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սեանն ու­­­­­­նի Մնձու­­­­­­րու հետ գրա­­­­­­կան եր­­­­­­կը խօ­­­­­­սու­­­­­­թեան հրա­­­­­­շալի մէկ օրի­­­­­­նակ՝ «Պա­­­­­­տաս­­­­­­խան մը» պատ­­­­­­մո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւած­­­­­­քը, ուր վկա­­­­­­յում էր Վար­­­­­­պե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տի հետ ժա­­­­­­մանա­­­­­­կի մտեր­­­­­­միկ սե­­­­­­ղանի շուրջ գիւ­­­­­­ղա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան պարզ բերկրանք վա­­­­­­յելե­­­­­­լու, սերնդա­­­­­­կից դառ­­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու հնա­­­­­­րաւո­­­­­­րու­­­­­­թիւնը. «Վար­­­­­­պե՛տ, օր մը Տօ­­­­­­լապ­­­­­­տէ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէ եկուր, թա­­­­­­նին մէջ հաց բրդենք, միասին դգալ դգալ ու­­­­­­տենք…։ Ի՞նչ կ’ըսես։ Կու­­­­­­գա՞ս։ Հէ՞, Վար­­­­­­պե՚տ, կու­­­­­­գա՞ս»։

Պարզ ու ան­­­­­­պա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ճոյճ էր իր գրա­­­­­­կանու­­­­­­թիւնը։ Առա­­­­­­ջինը, որ աչք զար­­­­­­նեց, «Մեր այդ կող­­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը» 23 պատ­­­­­­մո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւածքնե­­­­­­րի ժո­­­­­­ղոուա­­­­­­ծուն էր (1984), յե­­­­­­տոյ եկաւ «Տիգ­­­­­­րի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սի ափե­­­­­­րէն»ը (1999), որոնց մէջ կեր­­­­­­պարնե­­­­­­րը, վա­­­­­­ւերա­­­­­­կան տի­­­­­­պեր, իր հին ու բա­­­­­­րի, հա­­­­­­ւատա­­­­­­րիմ բա­­­­­­րեկամ­­­­­­ներն էին, երեք լե­­­­­­զու­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով հրա­­­­­­տարա­­­­­­կած «Գեաւուր թա­­­­­­ղը» (1992)։ Վեր­­­­­­ջին եր­­­­­­կուսը լոյս էին տե­­­­­­սել իր հիմ­­­­­­նած «Արաս» հրա­­­­­­տարակ­­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տանը, որ ծա­­­­­­ւալել եւ այ­­­­­­սօր էլ ծա­­­­­­ւալում է գրամ­­­­­­շա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կու­­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին լայն գոր­­­­­­ծունէու­­­­­­թիւն ոչ միայն Պոլ­­­­­­սում, այ­­­­­­լեւ նրա­­­­­­նից դուրս։ Գրում էր թուրքե­­­­­­րէն գրքեր, թարգման­­­­­­ւում էր քրդե­­­­­­րէն, անգլե­­­­­­րէն։ Ալիս Տէր-Վար­­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նեանի եւ Հու­­­­­­րի Վար­­­­­­ժա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պետեանի ջան­­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով հենց վեր­­­­­­ջերս Մար­­­­­­սէ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լում տպագ­­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւեց «Տիգ­­­­­­րի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սի ափե­­­­­­րէնեը ֆրան­­­­­­սե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէն։

Նրա հե­­­­­­րոս­­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը՝ Խը­­­­­­նօ մայ­­­­­­րը, Ժամ­­­­­­կոչ Ար­­­­­­սէ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նը, Քու­­­­­­րէ Մա­­­­­­ման, Խաչ­­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­թու­­­­­­նը, Լի­­­­­­սիէ եւ Եղ­­­­­­սօ «օրհնեալ» պա­­­­­­ճօնե­­­­­­րը, Թօ­­­­­­քատի կող­­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րից եկած խենթ Աղաւ­­­­­­նին եւ ու­­­­­­րիշներ, մեռ­­­­­­նող աշ­­­­­­խարհի վեր­­­­­­ջին մո­­­­­­հիկան­­­­­­ներն էին, Տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակեր­­­­­­տը՝ իր Ս. Կի­­­­­­րակոս եկե­­­­­­ղեցիով, մեր գրա­­­­­­կանու­­­­­­թեան գիւ­­­­­­ղագրա­­­­­­կան տա­­­­­­րած­­­­­­քի վեր­­­­­­ջին սահ­­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նագ­­­­­­լուխ աշ­­­­­­խարհը, նրանք, որոնք «գա­­­­­­ցին» այս աշ­­­­­­խարհից («Անոնք գա­­­­­­ցին»)։ Նրանց ետե­­­­­­ւից՝ մեր ար­­­­­­ձա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կագի­­­­­­րը, գնաց՝ երկնքում փնտռե­­­­­­լու իր Տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակերտն ու տիգ­­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նակերտցի­­­­­­ներին։

ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րոց օրհնու­­­­­թեամբ եղի­­­­­ցի։ Աս­­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւած հո­­­­­գին լու­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւորէ։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ