Այս պահուն կը յիշեմ «1,500.000+1» կարգախօսը։
Իրաւ ալ Թուրքիոյ մէջ արդարութիւն պահանջող աղաղակը լսելի դարձաւ Հրանդ Տինքի նահատակումով։ Ոճրագործը չէր կրնար գիտնալ թէ ատրճանակի բլթակին դպչող իր մատերը նոյն պահուն կը բանան նաեւ պատմութեան նոր էջ մը։ Իզուր է Իսթանպուլի կուսակալին վերջին տարիներուն յամառօրէն կրկնած յիշատակման արգելքները։ Անգամ մը բացուած է Ալատտինի լամբարի կափարիչը եւ կարելի չէ դուրս սպրդող ուրուականը ետ բանտարկել։
Ընդ հակառակը իւրաքանչիւր արգելք ելքի նոր միջոցներու դուռը կը բանայ։
Երբ կը շարաթրուին այս տողերը, խմբագրատան դրան առջեւ խումբ մը մէկտեղուած է եւ կը պատրաստուին արժէքաւոր հետազօտող Նեսիմ Օվատիա Իզրաէլի ուղեկցութեամբ 109 տարի առաջ այս գիշեր ձերբակալուածներէն մէկ մասին բնակարանները տեսնելու։
Խօսքը կը վերաբերի այժմ «Ակօս»ի խմբագրատան եւ Հրանդ Տինք Հիմնարկի գործած եւ անցեալին ալ Անարատ Յղութիւն Վարժարան անունով հասարակութեան ծառայած շէնքի գտնուած փողոցին։
Այդ փողոցը մօտ անցեալին Շիշլիի Քաղաքապետարանի որոշումով անուանափոխուած է ի յիշատակ երբեմնի Հռոմի Պապին, որ երկար տարիներ ծառայած էր այս փողոցի վրայ գտնուող Վենետիկի Դեսպանատունը եւ ստացած է հիմա Փափա Ռոնքալլի անունը։ Նախապէս ան կը յիշուէր իբրեւ Էօլչէք փողոց եւ հետաքրքիրներու խումբը հիմնական բացատրութիւնները ստանալէ ետք արդէն կը շարժին փողոցի երկայնքով։
Նոյնիսկ մենք մամուլի աշխատողներս կը դժուարանանք 24 Ապրիլի ձօնուած միջոցառումներու ամբողջական ցանկագրում մը պատրաստելու։ Այդ ցանկի տողերէն մէկ մասին արդէն ծանօթ էինք օրեր առաջ, մէկ մասին պիտի ծանօթանանք յաջորդող օրերուն, բայց շատ աւելի մեծ մասը դուրս պիտի մնայ մեր պաշարէն։
Բազմաբնոյթ եւ բազմաբովանդակ են ցեղասպանութեան ոգեկոչման համար նախատեսուած եւ գործադրուած ծրագիրները։ Անոնց մէջ կ՚արժէ յիշել բանախօսութիւնները, ասուլիսները, մամլոյ յայտարարութիւնները եւ նաեւ թեմայի ուղղեալ նոր հրատարակութիւնները։
Այս պահուն կ՚արժէ յիշել «Արաս» հրատարակչատան կողմէ լոյս ընծայուած նոր հատոր մը։
Օսմաներէն ասոյթով «Ճիւրմիւ Ազամ» խորագիրով լոյս տեսնող հատորը անուանի պատմաբան Արամ Անտոնեանի «Մեծ Ոճիրը» գիրքի առաջին անգամ հայերէնէ դուրս լեզուի մը թարգմանութիւնն է։ Իր բովանդակութիւնով վաւերագրական բնոյթ ունեցող այս աշխատասիրութեան հրապարակումը իսկ ինքնին Թուրքիոյ մէջ նիւթի հանդէպ անցած ճանապարհի ապացոյցն է։ Բոլորին ծանօթ է թէ երկու կամ երեք տասնեակ տարիներ առաջ նման թարգմանութեան երեւակայումը անգամ անհնար էր։
Նոյնպէս անհնար էր Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարքարանի 24 Ապրիլի յիշատակման համար հոգեհանգստեան Պատարագ մատուցելու երեւոյթը։
Յառաջընթացը թէեւ շատ յստակ է, սակայն որոշ է որ տակաւին անցնելու երկար ճանապարհ մը կայ մեր դիմաց։ Այդ ճանապարհը բանիմաց անցնելու նախապայմանն է ձերբազատուիլ վրիժառութեան կործանարար գաղափարէն եւ խնդիրը դիտել համամարդկային հարթակի վրայ։ Այս ալ կը թելադրէ ընդհանուր գերզգայնութիւն ցեղասպանութեան բնոյթով բոլոր յանցագործութիւններուն դիմադրելու։
ՀՀ Ազգային Ժողովի 3 Օգոստոս թուականը Եզդիներու ցեղասպանութեան համաշխարհային յիշատակման օր հռչակելը այս մերձեցման պայծառ օրինակներէն մէկն է։
Իբրեւ ցեղասպանուած ժողովուրդի մը պետութիւնը մեր պարտականութիւնը աւելի ծանր է բաղդատմամբ այլոց։
pakrates@yahoo.com