Ցեղասպանութեան 100 ամեակի տարելիցին առթիւ Տիյարպէքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցւոյ մէջ համերգ մը տեղի պիտի ունենայ։ Ռաֆֆի Պետրոսեանի դաշնամուրային մենահամերգը, 23 Ապրիլ, Հինգշաբթի օրը, ժամը 19.00-ին պիտի սկսի։ Համերգէն առաջ, ժամը 18.30-ին ցեղասպանութեան զոհ 1.5 միլիոն հայ նահատակներուն յիշատակին մոմավառութիւն մը տեղի պիտի ունենայ։

Ամէն թռչուն թեւեր ունի եւ կարող է չուել տաք Եգիպտոս, բայց ճանապարհը գիտի միայն երամը։ Թռչուններից կազմուած երամը դառնում է մի մարմին եւ ձեռք է բերում այն բնազդը, որն օգնում է գտնել ճանապարհը դէպի Եգիպտոս։ Այդ բնազդը գործում է միայն այն դէպքում, երբ թռչունները երամի մէջ են միաւորւում։ Եթէ նրանք թռացրիւ լինեն, ապա բնազդը կ՚անհետանայ եւ թռչունները վայր կ՚ընկնեն անկենդան։ Չուելու ընթացքում ամէն թռչուն տրւում է երամին, դառնալով նրա մասնիկը… Գեղեցիկ է, այնպէս չէ։ Հրանդ Մատթէոսեանի խոհերից է։ Մեր ազգի մասին չէ, անշուշտ։ 100 տարուայ մէջ երամ չկազմեցինք, տաղանդաւոր անհատները, որոնք կան ամէն բնագաւառում, մնացին անպահանջ ու առանձին, նրանց տաղանդը չծառայեց ազգին եւ պետականաշինութեանը։

Կը զգաս գաղութը, իր ամբողջ ուժով ու ներուժով ու ինքնութեամբ- մինքնութեամբ։ Եկած են մարդիկը, ահա հոս են բոլորը, նոյնքան կենդանի որքան մերինները, նոյնքան բամբասող, նոյնքան հագուած շքուած, նոյնքան մրցակցային։

Անտարես-ը հրատարակած է թրքերէնէ թարգմանուած երեք գիրքեր, Ահմէտ Համտի Թանփընար-ի «Խաղաղութիւն», Էլիֆ Շաֆաքի «Իսթանպուլի Բիճը» եւ Օրհան Փամուքի «Իմ անունը կարմիր է» գիրքերը։ Երեք գիրքերուն ալ թարգմանիչը Արփի Աթաբեկեանն է։ Արփիին հետ կը խօսինք այս թարգմանութիւններուն մասին, անոնց գրականութեան, այս գրականութեան հայաստանցի ընթերցողին ներկայացման, եւ ընդհանրապէս Հայ-Թուրքի իրականութեան գրական երեսակին շուրջ։

Ըստ Աստուածաշունչի զրոյցի մը, սպիտակ, մեղրահամ նիւթ մըն է մանանան, որ ամէն առաւօտ առատութեամբ երկինքէն կ՚իջնէր Սինա անապատի բոյսերուն վրայ, որով կը սնանէին Իսրայէլացիները, Մովսէսի Եգիպտոսէն գաղթի ժամանակ։

Արդի Հայաստանեան գիրքի աշխարհի ամենէն երեւելի կառոյցներէն մէկն է Անտարես հրատարակչութիւնը։ Ան կը թարգմանէ ու նաեւ յատուկ տեղ կու տայ թրքական արդիական գրականութեան, զոր թարգմանելով կը նպատակադրէ վերաիմաստաւորել Թրքա-Հայկական իրականութիւնը։ Այս առթիւ հարցազրոյց մը կատարեցինք Անտարես հրատարակչութեան վարիչ Արմեն Մարտիտոսեանի հետ, զոր կու տանք ստորեւ.

Նկատի ունեալով, որ Սրուանձտեանցի այս խօսքերը մեկուկէս դար առաջ գրի առնուած են, եւ այդ օրերուն ուրարտագիտութիւնը այսօրուան մակարդակին չէր հասած, զանց կ’առնենք բեւեռագրերու մասին խօսքերը եւ այս անգամ խօսքը կու տանք պատմութեան ուսուցիչ Գէորգ Մեսրոպին եւ անոր «Նախահայաստանի Պատմութիւն-Ուրարտու» անուն գործին.

Վերջապէս, հասանք Թօփրաք-Քալէ կոչուած աւերակ բերդը, որ կը կոչուի նաեւ Ակռփու քար (թրքերէն նմանողութեամբ Akkirpi, Akköprü) եւ Զըմփ-զըմփ մաղարա։ Բայց այդ երեք անուններէն ոչ մէկը անոր նախնական անունն է. այլ ստացուած են վերջին ժամանակներուն։ Ի՞նչպէս կը կոչուէր առաջ, -ո՛չ ոք գիտէ, պատմութիւնը կը լռէ այդ մասին։