Եւրոպական դատարանը հայ գերիներու եւ ռազմագերիներու կեանքը ու առողջութիւնը վերցուցած է յատուկ պաշտպանութեան տակ

ԼԻԼԻԹ ՀԱՆՉԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ

«Եւրոպա­կան դա­տարա­նի պաշտպա­նու­թեան ներ­քոյ գտնո­ւող ռազ­մա­գերի­ների կամ գե­րինե­րի կեան­քի կամ առող­ջութեան դէմ ցան­կա­ցած ոտնձգու­թիւն դա­տարա­նի կող­մից որա­կուե­լու է որ­պէս պա­տերազ­մա­կան յան­ցա­գոր­ծութիւն եւ այս դէպ­քում հէնց մի­ջազ­գա­յին հան­րութիւնն է պա­տաս­խա­նատու լի­նելու այդ յան­ցանքնե­րի կա­տար­ման հա­մար պա­տաս­խա­նատու ան­ձանց եւ Ատրպէյ­ճա­նին մի­ջազ­գա­յին պա­տաս­խա­նատո­ւու­թեան են­թարկե­լու հա­մար, ին­չը բնա­կանա­բար չի բխում Ատրպէյ­ճա­նի լա­ւագոյն շա­հերից», մեզ հետ զրոյ­ցում ընդգծում է ՄԻԵԴ-ում հայ ռազ­մա­գերի­ների շա­հերի պաշտպան, փաս­տա­բան Սի­րանոյշ Սա­հակեանը։

-Յար­գե­լի Սի­րանոյշ, Ար­ցա­խի պա­տերազ­մի ըն­թացքում գե­րու­թեան մէջ յայտնո­ւած փաս­տա­ցի քա­նի՞ քա­ղաքա­ցիական անձ եւ զին­ծա­ռայող­ներ ու­նենք։ Եւ­րո­պական դա­տարա­նում հայ գե­րինե­րի իրա­ւունքնե­րի պաշտպա­նու­թեան գոր­ծընթացն ի՞նչ շօ­շափե­լի ար­դիւնքներ է գրան­ցել։

-Գե­րու­թեան մէջ յայտնո­ւած ան­ձանց յստակ քա­նակի մա­սին խօ­սելը դժո­ւար է, քա­նի որ անընդհատ տե­ղեկու­թիւններ են ստուգւում եւ նոր գե­րեվար­ման հան­գա­մանքներ պարզւում։ Այս պա­հին ու­նենք գե­րեվար­ման շուրջ 60 դէպք, որոնք ներ­կա­յացո­ւել են Եւ­րո­պական դա­տարա­նին։ Այդ գոր­ծե­րի 20 տո­կոսը վե­րաբե­րում է քա­ղաքա­ցիական ան­ձանց, իսկ մնա­ցեալ 80 տո­կոսը ռազ­մա­գերի­ներին։ Ընդ որում, 40 գե­րեվա­րուած ան­ձանց իրա­ւունքնե­րի պաշտպա­նու­թիւնն իրա­կանաց­ւում է ան­հա­տական գան­գատնե­րի մի­ջոցով։ Ըստ էու­թեան, առա­ջին ան­գամ մենք փոր­ձարկե­ցին Մար­դու Իրա­ւունքնե­րի Եւ­րո­պական Դա­տական մե­խանիզ­մը, որը տո­ւեց դրա­կան ար­դիւնքներ։ Մին­չեւ գե­րեվա­րուած ան­ձանց իրա­ւունքնե­րի հար­ցով վճիռ կա­յաց­նե­լը Եւ­րո­պական դա­տարա­նը կի­րառեց հրա­տապ մի­ջոց՝ պա­հան­ջե­լով Ատրպէյ­ճա­նին ձեռնպահ մնալ նրանց կեան­քի դէմ ոտնձգու­թիւննե­րից եւ տրա­մադ­րել պատ­շաճ բու­ժօգնու­թիւն։ Դա­տարա­նը նաեւ տե­ղեկու­թիւններ է պա­հան­ջել գե­րեվա­րուած ան­ձանց պահ­ման պայ­մաննե­րի եւ հայ­րե­նադարձման հնա­րաւոր ժամ­կէտնե­րի վե­րաբե­րեալ։

-Կա­րո՞ղ ենք ար­ձա­նագ­րել, որ հայ գե­րինե­րի կեան­քի եւ ան­մարդկա­յին վե­րաբեր­մունքից զերծ լի­նելու իրա­ւունքնե­րի պաշտպա­նու­թեանն ուղղո­ւած ձեր ջան­քերն իրենց նպա­տակա­կէտին են հաս­նում։ Փոխ­հա­տուցման հե­ռան­կար կա՞յ։

-Կար­ծում եմ, որ մենք հա­սել ենք շօ­շափե­լի ար­դիւնքի, քա­նի որ Մար­դու իրա­ւունքնե­րի եւ­րո­պական դա­տարա­նը հայ գե­րինե­րի եւ ռազ­մա­գերի­ների կեանքն ու առող­ջութիւ­նը վերցրել է յա­տուկ պաշտպա­նու­թեան տակ։ Ի հար­կէ, Ատրպէյ­ճանն աչ­քի չի ընկնում իրա­ւունքի գե­րակա­յու­թեան եւ մար­դու իրա­ւունքնե­րի յարգման բարձր ցու­ցա­նիշ­նե­րով, ուստի ապօ­րինու­թիւններն ու կա­մայա­կանու­թիւննե­րը բա­ցառո­ւած չեն։ Այստեղ, սա­կայն, պէտք է նկա­տի ու­նե­նանք իրա­ւաքա­ղաքա­կան հե­տեւանքնե­րը։ Եւ­րո­պական դա­տարա­նի պաշտպա­նու­թեան ներ­քոյ գտնո­ւող ռազ­մա­գերի­ների կամ գե­րինե­րի կեան­քի կամ առող­ջութեան դէմ ցան­կա­ցած ոտնձգու­թիւն դա­տարա­նի կող­մից որա­կուե­լու է որ­պէս պա­տերազ­մա­կան յան­ցա­գոր­ծութիւն եւ այս դէպ­քում հէնց մի­ջազ­գա­յին հան­րութիւնն է պա­տաս­խա­նատու լի­նելու այդ յան­ցանքնե­րի կա­տար­ման հա­մար պա­տաս­խա­նատու ան­ձանց եւ Ատրպէյ­ճա­նին մի­ջազ­գա­յին պա­տաս­խա­նատո­ւու­թեան են­թարկե­լու հա­մար, ին­չը բնա­կանա­բար չի բխում Ատրպէյ­ճա­նի լա­ւագոյն շա­հերից։ Բա­ցի այդ եւ­րո­պական դա­տարա­նը պար­տա­ւորեց­նե­լու է Ատրպէյ­ճա­նին փոխ­հա­տու­ցել ար­ձա­նագ­րո­ւած խախ­տումնե­րի հե­տեւան­քով հայ զո­հերի կրած նիւ­թա­կան եւ բա­րոյա­կան վնաս­նե­րը։

-Ինչպէ՞ս է կազ­մա­կերպւում հայ գե­րինե­րի տո­ւեալ­նե­րի փաս­տագրու­մը։

-Մենք տա­րաբ­նոյթ աղ­բիւրնե­րից տե­ղեկու­թիւններ ենք ստա­նում ան­յայտ կո­րած զին­ծա­ռայող­նե­րի կամ գե­րինե­րի վե­րաբե­րեալ։ Յա­ճախ կապ են հաս­տա­տում հէնց ըն­տա­նիքի ան­դամներն ու ազ­գա­կան­նե­րը, որոնք տրա­մադ­րում են իրենց յայտնի հան­գա­մանքնե­րի վե­րաբե­րեալ տե­ղեկու­թիւններ։ Կա­տարում ենք վեր­լուծու­թիւններ, փաս­տե­րի ստուգմանն ու նոր փաս­տա­կան տո­ւեալ­նե­րի հա­ւաք­մանն ուղղո­ւած աշ­խա­տանքներ։ Մշտա­դիտարկման ենք են­թարկում սո­ցիալա­կան մե­տիան։ Կա­րեւոր նշա­նակու­թիւն ու­նեն տա­րածո­ւող տե­սանիւ­թե­րը, սա­կայն, նախ­քան դրանց օգ­տա­գոր­ծումը, մենք ստու­գում ենք դրանց իս­կութիւնն ու ար­ժա­նահա­ւատու­թիւնը։

-Ատրպէյ­ճանցի­ները մե­տիադաշ­տը ողո­ղել են հայ գե­րինե­րի, զո­հուած­նե­րի ան­մարդկա­յին խոշ­տանգումնե­րի ծաղ­րա­կան տե­սանիւ­թե­րով։ Այս յան­ցա­գոր­ծութիւննե­րի հե­ղինակ­նե­րը կը կանգնե՞ն դա­տարա­նի առ­ջեւ։ Չէ՞ որ այս պա­տերազմն իր բնոյ­թով սոսկ վի­ճելի տա­րածքնե­րի պա­տերազմ չէր, այ­լեւ՝ ար­ցա­խահա­յու­թեան գո­յու­թեանն ուղղո­ւած սպառ­նա­լիք։

-Իրօք, Ատրպէյ­ճա­նական կողմն իրեն չի կաշ­կանդում իրա­ւունքով կամ մի­ջազ­գա­յին մար­դա­սիրա­կան կա­նոն­նե­րով եւ ցան­կա­նում է ան­մի­ջապէս ստա­նալ առա­ւելու­թիւններ, այդ թւում հո­գեբա­նական։ Ոգե­ւորու­թեան պա­հերին կա­տարած իրենց անող­ջա­միտ քայ­լե­րի եր­կա­րաժամ­կէտ հե­տեւանքնե­րը Ատրպէյ­ճա­նի իշ­խա­նու­թիւննե­րը թե­թեւամ­տօ­րէն ան­տե­սում են։ Վստահ եմ, որ մար­դու իրա­ւունքե­րի խախ­տումներն ան­պա­տիժ չեն մնա­լու եւ Ատրպէյ­ճա­նը կանգնե­լու է ոչ միայն դա­տարա­նի առ­ջեւ, այլ նաեւ յայտնո­ւելու է վտան­գա­ւոր փա­կու­ղի­ներում։ Յի­շում եք, որ ոճ­րա­գործ Սա­ֆարո­վին հե­րոսաց­նե­լով եր­կար ժա­մանակ Ատրպէյ­ճա­նական հա­սարա­կու­թիւնը հրճո­ւանք էր ապ­րում, սա­կայն Եւ­րո­պական դա­տարա­նը ոչ միայն ար­ձա­նագ­րեց, որ Ատրպէյ­ճա­նը խախ­տել է կեան­քի իրա­ւունքը, այլ նաեւ փաս­տեց, որ ատե­լու­թեան հո­ղի վրայ կա­տարո­ւած դա­ժան յան­ցանքի հա­մար դա­տապար­տո­ւածի ան­պատժե­լիու­թիւնը եւ հե­րոսա­ցու­մը Ատրպէյ­ճա­նի բարձրա­գոյն ղե­կավա­րու­թեան կող­մից իրա­կանա­ցուել է զո­հերի ազ­գա­յին պատ­կա­նելու­թեան հիմ­քով։ Ար­դիւնքում, վճռի կա­տար­ման շրջա­նակում Ատրպէյ­ճա­նը մի­ջազ­գա­յին ճնշման ներ­քոյ ստի­պուած է լի­նելու կամ իր իսկ ձեռ­քե­րով պատ­ժել սե­փական «հե­րոսին» եւ վե­րափո­խել հա­սարա­կու­թիւնը կամ են­թարկո­ւել մի­ջազ­գա­յին պատ­ժա­միջոց­նե­րի։ Նոյն հե­տեւո­ղակա­նու­թեամբ մենք ապա­հովե­լու ենք, որ ար­ցախցի­ների նկատ­մամբ մի­ջազ­գա­յին յան­ցա­գոր­ծութիւններ կա­տարած ան­ձինք են­թարկո­ւեն պա­տաս­խա­նատո­ւու­թեան։