Մարդկային պատմութեան մէջ պարիսպները պաշտպանութեան ամենահին միջոցներէն մէկը եղած է։ Մարդիկ դուրսէն գալիք չարիքը կանխելու համար նախ իրենց բնակարանը՝ հետզհետէ քաղաքը եւ նոյնիսկ ալ աւելի չափազանցելով երկրի սահմանները պարիսպներով պատած են։ Չինացիներ բարբարոսներու արշաւանքէն ազատուելու համար կառուցեցին աշխարհի ամենաերկար պարիսպը, որ նոյնիսկ տեսանելիլ է Անջրպետէն։
Պարիսպի այս գործածութիւնը վաղուց ժամանակավրէպ դարձած է։ Այժմու քաղաքները զուրկ են պարիսպներէ։ Զուրկ են որովհետեւ այժմու արշաւանքներու դիմաց, որոնք կը կատարուին շատ անգամ օդային ուժերով, կործանիչ ինքնաթիռներով, պարիսպը հեռու է պաշտպանութիւն ապահովելէ։
Արդի ժամանակներու պարիսպները ոչ թէ թշնամու արշաւանքներու, այլ խաղաղ բնակիչներուն դէմ կը բարձրանայ։ Այդ տեսակի օրինակ մըն է Պերլինի Պատը, որ կառուցուեցաւ յետ պատերազմեան շրջանին անջատուած Գերմանիան խորհրդանշող մարդկային ամօթ մը ըլլալով։ Պերլինի Պատը Սթալինեան բռնապետութեան հետեւանքն էր։ Խորհրդային Միութեան փլուզումէն ետք գերմանացիներ մեծ ցնծութեամբ փլեցին այդ պատը, աղիւսները իբրեւ յիշատակ պահելով։
Պատի խորհուրդը քանի հասաւ մեր օրերուն հետզհետէ աւելցաւ անոր ամօթի իմաստը։ Պատէն յոյս ակնկալող առաջին անամօթն էր Իսրայէլի պետութիւնը, որ պարիսպներ կը հիւսէր երկրի Պաղեստնաբնակ հատուածին դէմ։ Հետաքրքրական է թէ անցեալին Վարշովայի մէջ այդ նոյն պատը կը հիւսուէր հրեաներու թաղամասը մեկուսացնելու համար։
Մերօրեայ երկրորդ անամօթ պետութիւնը եղաւ ԱՄՆ, որ Թրամբի իշխանութեան դժբախտ օրերուն ձեռնարկեց Մեքսիքայի սահմանագիծը պարսպապատել Հարաւային Ամերիակէն եկած գաղթականներու ներխուժումը կանխելու համար։
Պատի խորհուրդը որդեգրեց նաեւ Էրտողանի կառավարութիւնը, Թուրքիոյ հարաւային ու արեւելեան սահմանները չորս մեթր բարձրութեամբ պարսպապատելով։
Այդ նոյն հոսանքը վերայայտնուեցաւ Եւորպայի մէջ եւ այս անգամ Լեհաստան որոշեց Պելառուսի սահմանը անթափանց դարձնել պարիսպներու միջոցաւ։ Անցեալին պարիսպը իբրեւ պաշտպանութիւն բարի իմաստ ունէր։ Իսկ այժմ այդ նոյն միջոցը ունի հակամարդկային բնոյթ։ Չէ որ ան ցցուած է պատերազմներէ, սովէ, թշուառութենէ փախչող ճարահատ մարդկանց դիմաց։ Ափսոսանքով կը նկատենք թէ օգնութեան կարօտներու դիմաց պատ կառուցող չար միտքը համատարած երեւոյթ մըն է։ Երկիրներ կարծես կ՚ուզեն անաղարտ պահել իրենց տարածքը։ Կարելի չէ հաշտուիլ այն հաստատումին հետ թէ մարդկանց ազգային, կրօնական եւ մշակութային տարբերութիւններով հանդերձ համատեղ ապրիլը անկարելի կը տեսնէ։ Փոխարէնը կ՚առաջարկէ միատարրութիւն։ Բան մը, որ հիմնովին հակառակ է նոր ժամանակներու պարտադրանքին։
Ցարդ խօսեցանք շօշափելի պատերու մասին։ Բայց անդին կար ոչ նիւթական պատեր, որոնք դարձեալ բարձրացած են մարդկանց մտքերուն մէջ։ Այս տեսակի պատի մը հետեւանքն էր որ նորանկախ Հայաստանի կառավարութիւնը կը մերժէր համաշխարհային պատերազմի օրերուն կեդրոնական Ասիա աքսորուած համշէնահայերու Հայաստան վերադարձի ցանկութիւնը։ Այդ մերժումի գլխաւոր գործօնն էր համշէնահայերու իսլամադաւան ըլլալը։
Նման պատկերը կը տեսնենք ազգային ինքնութիւնը վերահաստատած հայերու երկքաղաքացիութեան դիմումներու ընթացքին ալ։
Ըստ երեւոյթի երկար պայքար պիտի մղենք որպէսզի փշրենք խտրական չար միտքի հետեւանքով գոյացած պարիսպները։
pakrates@yahoo.com