Արկենդինահայերը եւ Փլացա տէ Մայոյի մայրերը

120 հազարի հասնող բնակչութիւնով արկենդինահայերը հայկական սփիւռքի կարեւորագոյն կեդրոններէն մէկը կը հանդիսանան։ Անոնք անցեալին իրենց մշակութային յարատեւութիւնը ապահովելու համար բազմաթիւ կառոյցներ հիմնած են։ Այդ շարքէն է «Երիտասարդ Հայոց Մշակութային Կեդրոն», «Գայիանէ Պարախումբ», Իսպաներէն- հայերէն երկլեզու հաղորդումներով «Ռատիօ Սեւան» եւ այլն։ Անոնք բացի համայնքային խնդիրներէ ներգրաւուած են նաեւ երկրի զանազան նիւթերուն։ Կ՚աջակցին Փլացա տէ Մայոյի մայրերուն, կը մասնակցին Արկենդինայի պետական համալսարանի սեփականացման դէմ բողոքի ցոյցերուն։ Այս բոլորի մասին առցանց դրութեամբ զրուցեցինք «Նոր Սեւան» թերթի խմբագիր Էմիլիանօ Լոմլոմճեանի հետ։

ՏԵՆԻԶ ՔԱ­ՅԱ

Տ.Ք.- Նախ ճանչնանք ձեզ։

Է.Լ.- Ես Էմի­­լիանօ Լոմ­­լոմճեան Պու­­էնոս Այ­­րե­­­սի «Նոր Սե­­ւան» թեր­­թի խմբա­­գիրն եմ։ Կ՚ան­­դա­­­մակ­­ցիմ Գա­­յիանէ Պա­­րախումբին։ 28 տա­­րեկան եմ եւ ընդմիշտ մաս կազ­­մած եմ գա­­ղու­­թե­­­նական կեան­­քին։

Տ.Ք.- Ի՞նչ կրնաք պատ­­մել Հա­­րաւա­­յին Ամե­­րիկա­­յի հայ գա­­ղու­­թի պատ­­մութեան մա­­սին։

Է.Լ.- Հա­­յերս Հա­­րաւա­­յին Ամե­­րիկա եկած ենք Հա­­յոց ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեան պատ­­ճա­­­ռաւ։ 1920-30-ական­­նե­­­րու գաղ­­թե­­­րէն ետք 1990-ական­­նե­­­րուն Խորհրդա­­յին Միու­­թեան փլու­­զումէն ետք եկան նաեւ Հա­­յաս­­տա­­­նի քա­­ղաքա­­ցիներ, հետզհե­­տէ ձե­­ւաւո­­րուե­­ցաւ թէ քա­­ղաքա­­կան եւ թէ ըն­­կե­­­րային ու մար­­զա­­­կան կազ­­մա­­­կեր­­պութիւններ։ Կա­­րելի է ըսել որ մեծ եղեռ­­նէն փրկո­­ւած­­նե­­­րը իրենց մշա­­կոյ­­թը, մայ­­րե­­­նին շա­­րու­­նա­­­կելու մի­­ջոց­­նե­­­րը կը որո­­նենք։

Տ.Ք.- Ի՞նչ տե­­սակ հաս­­տա­­­տու­­թիւններ կը թո­­ւէք հա­­յոց մշա­­կու­­թա­­­յին ինքնու­­թիւնը պա­­հելու խնդրին մէջ։

Է.Լ.- Հա­­յերը ընդհան­­րա­­­պէս մէկ­­տե­­­ղուած են Պո­­ւէնոս Այ­­րես եւ Քոր­­տո­­­պայի նման քա­­ղաք­­նե­­­րու մէջ։ Մայ­­րա­­­քաղա­­քի մէջ ու­­նինք եօթը վար­­ժա­­­րան, բազ­­մա­­­թիւ եկե­­ղեցի­­ներ, մար­­զա­­­կումբներ, պա­­րախումբեր, նո­­ւագա­­խումբեր եւ սկաու­­տա­­­կան կազ­­մա­­­կեր­­պութիւններ։

Տա­­րածաշրջա­­նի մէջ քա­­ղաքա­­կան ուժ մըն ալ կը կազ­­մենք, քա­­նի որ ու­­նինք քա­­ղաքա­­կանա­­ցած տար­­րեր ալ։ Հա­­յաս­­տա­­­նէ եւ Արեւմտեան Հա­­յաս­­տա­­­նի մշա­­կոյ­­թէն հե­­ռու այս հո­­ղերու վրայ կը ջա­­նանք հայ ինքնու­­թիւնը վառ պա­­հելու։

Տ.Ք.- Իսկ ի՞նչ է կա­­ցու­­թիւնը Հայ Երի­­տասար­­դա­­­կան Միու­­թեան շար­­քե­­­րու մէջ։

Է.Լ.- Իրա­­կանու­­թեան մէջ Հայ Երի­­տասար­­դա­­­կան Մշա­­կոյ­­թի Միու­­թիւնը, Հայ Երի­­տասար­­դա­­­կան Դաշ­­նակցու­­թեան շա­­րու­­նա­­­կու­­թիւնն է։ Դաշ­­նակցու­­թիւնը հիմ­­նո­­­ւած էր 1940-ական­­նե­­­րուն։ Ան հիմ­­նադրու­­թե­­­նէն այս կողմ կը զբա­­ղի մար­­դու իրա­­ւունքնե­­րու, մի­­ջազ­­գա­­­յին զօ­­րակ­­ցութեան եւ դրա­­մապաշտ կե­­ղեք­­ման պատ­­ճառ դար­­ձած դժո­­ւարու­­թիւննե­­րը յաղ­­թա­­­հարե­­լու խնդիր­­նե­­­րով։

Այդ նիւ­­թե­­­րը մին­­չեւ այ­­սօր մեր կի­­զակէ­­տին են։ Մենք սահ­­մա­­­նուած չենք միայն հա­­յոց ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեան մի­­ջազ­­գա­­­յին ճա­­նաչ­­ման նիւ­­թով։ Կը զօ­­րակ­­ցինք նաեւ մարդկու­­թեան դէմ յան­­ցանքի են­­թա­­­կայ եղած հա­­ւաքա­­կանու­­թիւննե­­րու հետ եւ երկրի բազ­­մաբնոյթ նիւ­­թե­­­րով։ Ինչպէս որ կը զօ­­րակ­­ցինք ար­­ցա­­­խահա­­յու­­թեան, նոյն եռան­­դով կը զօ­­րակ­­ցինք նաեւ պա­­ղես­­տինցի­­ներու ար­­դար դի­­մադ­­րութեան։

Տ.Ք.- Նաեւ կ՚ան­­դա­­­մակ­­ցիք «Գա­­յանէ» պա­­րախումբին։ Այս հաս­­տա­­­տու­­թեան մա­­սին ի՞նչ կը պատ­­մէք։

Է.Լ.- Գա­­յանէ պա­­րախումբը ամ­­բողջ Հա­­րաւա­­յին Ամե­­րիկա­­յի մե­­ծագոյն կազ­­մա­­­կեր­­պութիւնն է։ Մենք կը կա­­րեւո­­րենք հայ մշա­­կոյ­­թը յա­­րատե­­ւել յաղ­­թա­­­հարե­­լով ահ­­ռե­­­լի հե­­ռաւո­­րու­­թեան պատ­­ճա­­­ռած դժո­­ւարու­­թիւննե­­րը։ Նշեմ որ մեր աշ­­խա­­­տու­­թիւնը պա­­տաս­­խա­­­նատո­­ւու­­թիւն կը զգայ նաեւ նա­­խոր­­դող սե­­րունդին ձեռքբե­­րումնե­­րը զար­­գացնե­­լու նիւ­­թով։

Այս մէ­­կը այլ մշա­­կոյթնե­­րու հետ շբո­­ւելու հա­­մար ալ կա­­րեւո­­րագոյն մի­­ջոց կը հա­­մարեմ։

Տ.Ք.- Իսկ որ­­պէս ար­­կենդի­­նեան «Նոր Սե­­ւան» թեր­­թի խմբա­­գիր ի՞նչ կը պատ­­մէք Ար­­կենդի­­նայի մէջ մամ­­լոյ ազա­­տու­­թեան մա­­սին։

Է.Լ.- Պար­­տիմ նշել թէ տնտե­­սական պայ­­մաննե­­րու պար­­տադրու­­թեան տակ ար­­կենդի­­նեան մա­­մու­­լը այդքան ալ ազատ չէ։ Վեր­­ջա­­­պէս հա­­րուստնե­­րը ու­­ժը իրենց ձեռ­­քին կը պա­­հեն եւ իրենց ու­­զա­­­ծը կ՚ըլ­­լայ։ Բայց պայ­­մաննե­­րը որ­­քան ալ դժո­­ւար ըլ­­լան կը շա­­րու­­նա­­­կենք մեր ստանձնած առա­­քելու­­թիւնը։ Առաջ­­նա­­­հեր­­թութիւն կու տանք Ար­­կենդի­­նայի նիւ­­թե­­­րու կող­­քին Հա­­յաս­­տա­­­նի, Թուրքիոյ, Մի­­ջին Արե­­ւել­­քի զար­­գա­­­ցումնե­­րուն։

Տ.Ք.- Գի­­տենք որ 2007-ին Ար­­կենդի­­նա պաշ­­տօ­­­նապէս ճանչցաւ հա­­յոց ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թիւնը։ Ինչպէ՞ս ըն­­թա­­­ցաւ այդ գոր­­ծընթա­­ցը։

Է.Լ.- Ար­­կենդի­­նան Նես­­թոր Քիրշնէ­­րի շրջա­­նին օրէնսդիր, գոր­­ծա­­­դիր եւ դա­­տական հա­­մակար­­գե­­­րով պաշ­­տօ­­­նապէս որո­­շած է 1915-ի ան­­ցուդարձնե­­րը ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թիւն ըլ­­լա­­­լով բնու­­թագրել։ Այս որո­­շու­­մի յան­­գե­­­լու խնդրին մէջ կա­­րեւոր է անոր դե­­րակա­­տարու­­թիւնը։ Նոյնքան կա­­րեւոր է Կրե­­կորիօ եւ Լո­­ւիզա Հայ­­րա­­­պետեան Հիմ­­նարկի աշ­­խա­­­տու­­թիւննե­­րը։ Անոնց ըն­­տա­­­նեկան պատ­­մութեան յայտնա­­բերու­­մը կա­­րեւոր նպաստ ու­­նե­­­ցաւ այս որո­­շու­­մի մէջ։

Նշեմ որ Կրե­­կորեան­­նե­­­րու որ­­դի­­­ներն ալ կա­­րեւոր աշ­­խա­­­տու­­թիւն ծա­­ւալե­­ցին զի­­նուո­­րական իշ­­խա­­­նու­­թեան շրջա­­նին ան­­յայտ կո­­րած­­նե­­­րու յայտնա­­բեր­­ման խնդրին մէջ։ Ար­­դա­­­րեւ Փլա­­ցա տէ Մա­­յոյի մայ­­րեր իրենց հա­­րու­­ցած դա­­տերով կ՚աջակ­­ցին ար­­դա­­­րու­­թեան վե­­րահաս­­տատման։

Տ.Ք.- Իսկ ար­­դեօք հա­­յեր ալ կա՞ն այդ ան­­յայտ կո­­րած­­նե­­­րու հետ։

Է.Լ.- Փլա­­ցա տէ Մա­­յոյի մայ­­րե­­­րու պայ­­քա­­­րը բո­­լորին կը նե­­րառէ եւ բնա­­կանա­­բար հա­­յերուն ալ։ 1970-ական­­նե­­­րուն ամ­­բողջ Ար­­կենդի­­նայի տա­­րած­­քին բեր­­ման են­­թարկո­­ւած եւ ապա ան­­յայտ կո­­րած­­նե­­­րու թի­­ւը կը հաս­­նի 30 հա­­զարի, որոնց մէջ մենք ճշդած ենք 22 հայ անուններ։ Ափ­­սոս որ կը դժո­­ւարա­­նանք անոնցմէ մէկ մա­­սին անուննե­­րը յստա­­կաց­­նե­­­լու կամ ըն­­տա­­­նիք­­նե­­­րէն լրա­­ցու­­ցիչ տե­­ղեկու­­թիւններ ստա­­նալու խնդրին մէջ։ Անոնցմէ շա­­տերուն դա­­ղուած վայրն ալ ան­­յայտ է։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ