Չարիքը, որ վերածուած է ազգային աւանդութեան

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

Երբեք չափազանցութիւն պէտք չէ համարել այն պնդումը, ըստ որու Գրիգոր Զոհրապի գլուխը քարով ջախջախողը,

չա­րագոր­ծութեամբ Տրապիզոնի մէջ Մուսթաֆա Սուփհին եւ իր 14 ըն­կերնե­րը դա­շոյ­նի հա­րուած­նե­րով սպա­ննողը, Ստրան­ճա­յի ան­տառնե­րուն մէջ վի­պագիր Սա­պահատ­տին Ալին ծե­ծելով մեռցնո­ղը վեր­ջա­պէս Տի­յար­պէ­քիր տան մը մէջ Ափէ Մու­սան դա­ւադ­րա­կան ծու­ղա­կով մը սպա­ննողը կամ Հրանդ Տինքի ոճրագործը նոյն անձն է։ Չա­րիքը աւան­դութիւն մըն է Թուրքիոյ մէջ, որուն հիմ­նա­կան գոր­ծադրիչ­նե­րը հա­մոզուած են որ իրենց այդ ազ­գա­յին պար­տա­կանու­թիւն մըն է որ կը կա­տարեն։ Ար­դար է անոնց միտ­քը, քա­նի որ իրենց գոր­ծած ոճիր­նե­րուն հե­տեւան­քով ոչ միայն չեն պատ­ժուիր, այլ կը վա­յելեն պե­տական հա­մակար­գի ըն­ձե­ռած բո­լոր բա­րիք­նե­րը։ Պար­զա­պէս կը պար­գե­ւատ­րուին իրենց ծա­ռայու­թեան հա­մար։ Դար­ձեալ չա­փազան­ցութիւն պի­տի չըլ­լայ պնդել որ Թուրքիոյ մէջ ազ­գա­յին ծա­ռայու­թիւնը աւե­լի շատ կը խորհրդան­շէ ազ­գի հա­մար դիւ­րաւ ոճիր գոր­ծե­լու յատ­կութիւն։ Այս շա­բաթ կը նշուի 1955 թուակա­նի 6 եւ 7 Սեպ­տեմբեր թուական­նե­րու թա­լանի պե­տական դա­ւադ­րութեան 61 ամեակը։ Այդ օր պե­տական հա­մակար­գի կա­տարեալ հսկո­ղու­թեան ներ­քեւ թա­լանուեցան երկրի քրիս­տո­նեայ ժո­ղովուրդնե­րու բնա­կարան­նե­րը, եկեղեցիները, գերեզմանները։ Բռնա­բարուեցան կա­նայք եւ ապա այդ բո­լորը ծած­կուեցաւ պե­տական քօ­ղի մը ներ­քեւ։ Անի­րաւուած­նե­րը իրենց են­թարկուած անի­րաւու­թիւնը աղա­ղակե­լու ան­գամ հա­մար­ձա­կու­թիւն չու­նե­ցան։ Հա­զիւ տա­րիներ անց է որ այս բո­լորը խօ­սիլ կա­րելի եղաւ Թուրքիոյ մէջ։ Եկուր տես որ այդ օրե­րու տու­ժածնե­րը տա­կաւին չեն հա­մար­ձա­կիր իրենց ապ­րածնե­րը վեր­յի­շելու կամ պատ­մե­լու։ Անոնց փո­խարէն վեր­ջերս սկսած է ձայն բարձրաց­նել ու­րիշ հո­սանք մը, որ հա­մոզուած է թէ առանց այս յան­ցա­գոր­ծութիւննե­րու հետ առե­րեսուելու կա­րելի պի­տի չըլ­լայ Թուրքիոյ մէջ ար­դա­րու­թեան հաս­տա­տու­մը։ Վեր­ջա­պէս Թուրքիա հիմ­նուած է անար­դա­րու­թեան վրայ եւ այդ հիմ­քով կա­րելի չէ եր­կիր պա­հել։ Նոյ­նիսկ այ­սօ­րուայ սե­րունդնե­րը լռեն, յա­ջորդնե­րը ան­պայման պի­տի ստի­պուին պե­տու­թեան իր մեղ­քե­րուն հետ առե­րեսու­մը ապա­հովե­լու։ Ինչպէս բո­լոր եր­կիրնե­րուն Թուրքիոյ երի­տասար­դութիւնն ալ ար­ժա­նի է լու­սա­ւոր ապա­գայի մը հե­ռան­կա­րին եւ այդ ապա­գան կա­րելի չէ կա­ռու­ցել նման անար­դա­րու­թիւննե­րու վրայ։

Այս առ­թիւ 6-7 Սեպ­տեմբե­րի դէպ­քե­րուն 61-րդ տա­րելի­ցի առ­թիւ մեր ըն­թերցող­նե­րուն ու­շադրու­թեան կը ներ­կա­յաց­նեն Թուրքիոյ Յու­նաց Տիեզե­րական Պատ­րիար­քա­րանի լու­սանկա­րիչ Տի­միթ­րիոս Քա­լու­մէ­նոսի դէպ­քե­րէն ան­մի­ջապէս ետք օրուայ պատ­րիար­քին հրա­մանով նկա­րած տե­սանիւ­թե­րէն ամ­փո­փում մը։

Այս հա­ւաքա­ծուն առա­ջին ան­գամ ան­ցեալ տա­րի հրա­տարա­կուե­ցաւ, որու հի­ման վրայ լոյս տեսաւ նաեւ Սեր­տար Քո­րու­ճուի խմբագրած հա­տորը։