ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ
narekian2000@yahoo.com
Սիրելի Սրբազան,
Շատեր թերեւս չկարենան հասկնալ այն կապն ու մտերմութիւնը, զոր կը միացնէ մեզ՝ քեզ ու զիս, ինչպէս նաեւ ինծի նման խումբ մը մարդիկը, որոնք այսօր թէեւ ցրուած են քաղաքիս տարբեր արուարձանները, հեռացած են թերեւս եկեղեցւոյ անմիջական շրջանակէն, սակայն վստահաբար առանց շշուկի կը հետեւին բոլոր պատահարներուն, առաւել եւս՝ վերջին զարգացումներուն։ Շուրջ 35 տարի առաջ, երբ մեր մանուկ քայլերը մեզ կ՚առաջնորդէին Քնալը կղզիի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցին, հոն քեզ է որ կը տեսնէին մեր աչքերը։ Պարտէզին մէջ տասնեակ մանուկներ, պատանիներ քու առաջնորդութեամբ կը մօտենային եկեղեցիին, կը ծանօթանային անոր հարազատ ու աւանդական միջավայրին։ Դուն մեզմէ աւելի բախտաւոր էիր. տարիքիդ բերմամբ աւելի վաղ մուտք գործած էիր հոն, շնչած էիր այդ միջավայրը, որ ստեղծուած էր Շնորհք Պատրիարքով քիչ մը եւ շատ մըն ալ Մեսրոպ Աբեղայով, որ անծանօթ վայրէ մը դեռ նոր հասած Մարմարայի այդ չքնաղ կղզին՝ կը փորձէր նոր շարժում մը յառաջ բերել։
Հետագայ տարիները քեզ ու զիս, ու մեզ, այդ շրջանակին մէջ գտնուող մանուկները, պատանիները, երիտասարդները, տարաւ տարբեր վայրեր, բայց եւ այնպէս, այդ երանելի օրերու անուշ բոյրով օծուած մեր կեանքերը անտեսանելի օղակներով կապուած են իրարու։ Այլապէս ինչպէ՞ս պիտի կրնայինք տասնամեակներ անց վերստին մենք մեզ գտնել Երեւանի կամ Պոլսոյ մէջ սեղանի մը շուրջ ճաշելու ժամանակ, Գէորգեան Ճեմարանի սենեակներէն ներս երբեմն ալ, ինչպէ՞ս պիտի բանայինք մեր սրտերը մտերմութեամբ ու քաղցրութեամբ խօսելու անցած օրերէն, դժգոհելու նաեւ ներկայէն, խորհուրդներ տալու սա կամ նա հարցին շուրջ կամ քննադատելու Մեսրոպ Սրբազանը, որ սկզբնապատճառներն էր մեր աճումին, սակայն նաեւ աղբիւրը մեր բարկութիւններուն՝ հետագայի իր ընթացքով (ո՞վ գիտէ, իր հիւանդութիւնն էր թերեւս մեղաւորը)։
Եւ, սրբազա՛ն, մեր ամէնէն երէցն էիր, օրինակ էիր մեզի, առաջինն էիր որ քահանայական ձեռնադրութիւն ու վեղար ստացար (շատ լաւ կը յիշեմ այդ օրը, խորանին վրայ քշոցակիր էի), մեր հպարտութիւնն էիր, մեր՝ որ Քնալըի այդ պզտիկ կղզիէն ամբողջ Պոլիսը մեզմով լեցնելու ելած էինք։ Քու յաջողութիւնդ՝ մերն էր, քեզմով մենք կը ցնծայինք նաեւ...
Ի՞նչ պէտք խօսքը երկարելու, երբ պիտի չփոխուի իր ուղղութիւնը։ Եպիսկոպոս ձեռնադրութեանդ պարագաները յիշեցնելու հարկին տակ կը զգամ ինքզինքս։ 2008-ին, երբ նոր հանրութեան յայտարարուած էր Մեսրոպ Սրբազանի անողոք հիւանդութեան մասին, Գարեգին Բ Կաթողիկոսը, տեղին կարգադրութեամբ մը, թերեւս առանց սպասելու Պոլիսէն գալիք դիմումի մը, թերեւս սպասցնելով երկու այլ թեկնածուի համար եղած դիմումները, զուտ կաթողիկոսական իշխանութեանը ապաւինելով քեզ կը ձեռնադրէր եպիսկոպոս։ «Սահակ Եպիսկոպոսն ալ թող ըլլայ մեր թեկնածուն», ըսած էր կաթողիկոսը անձնական զրոյցի մը ժամանակ։ Չըսէր իսկ՝ այդ պայմաններու տակ կատարուած եպիսկոպոսական ձեռնադրութեան այլ իմաստ մը վերագրել անկարելի էր։ Եւ, հաւատա՛ սրբազան, մենք այդ թուականէն սկսեալ մինչեւ այսօր, արժանաւոր այլ թեկնածու մը չունեցանք մեր միտքերուն մէջ, քան քեզ։ Գործը, որ Մեսրոպ Սրբազանով սկսած էր, ո՞վ կրնար աւելի արդիւնաւէտ կերպով շարունակել քեզմէ բացի։ Ո՞վ կրնար շարժման անցընել, խանդավառել, ոգեւորել երիտասարդները, մատաղ սերունդը, եթէ ոչ դուն, որ քարոզելու, պատմելու, խօսելու անօրինակ տաղանդովդ արդէն իսկ գրաւած էիր նոյնիսկ քեզ չճանչցող, կամ ճանչցող սակայն թերահաւատութեամբ քեզի մօտեցող մարդոց սիրտերն ու հոգիները։
Սիրելի սրբազան,
Նամակդ պոռթկում մըն էր։ Կը մատնանշես կէտեր, որոնք յայտնի էին արդէն շատերուն, սակայն քեզմով հաստատուեցան։ Մամուլէն հետեւեցայ նաեւ ՎԱՏԻՓ-ի ելոյթիդ։ Սակայն կը կարծե՞ս որ բաներ մը պիտի կարենան փոխել։ Ես խիստ կասկածող եմ, սիրելի սրբազան։ Մինչ աթոռը ապօրինաբար գրաւած Աթէշեանը զանազաններու անունով կնքեալ շքանշաններով կը գրաւէ նաեւ համայնքիս բարերարները, որոնք ո՛չ մէկ առարկութիւն կ՚ունենան, ծպտուն իսկ չեն հաներ, կամ նոյն այդ Վատիփին մարդիկը երբ կը մաշեցնեն նախագահին դուռը՝ կը կարծե՞ս որ լուրջի պիտի առնուին ըսածներդ կամ անոնք պիտի ուզե՞ն արդեօք ընդդիմանալ իրենց իսկ մեղսակցութեամբ ստեղծուած այս վիճակին։ Ազնիւ ու անկեղծ խօսքերդ ձայն բարբառոյ յանապատի պիտի չմնա՞ն միթէ, սիրելի բարեկամ... Երբ այսպէս է կարգն աշխարհի՝ օձերու պէս խորագէտ ու աղաւնիներու նման միամիտ գործել հարկ չէ՞։
Շատ լաւ կը յիշեմ 1990-ի պատրիարքական ընտրութեան նախօրէն։ Մեսրոպ սրբազանը տակաւին չէր ամբողջացուցած 35 տարեկանը ու այդ ժամանակուան աթէշեանները հազար ու մի խնդիրներ կը յարուցէին։ Քնալըի հովուատունը մեղուաբոյն մըն էր։ Մենք՝ պատանիներս ու երիտասարդներս թռուցիկներ կը բաժնէինք Պոլսոյ զանազան թաղերուն մէջ՝ Հիսարէն մինչեւ Թոփքափու, մինչ Մեսրոպ Սրբազանը ճակատ յարդարած ամէն օր քննարկումներու մէջ էր։ Իր շուրջինները ամենազօրաւորները չէին, իշխանները չէին թէեւ, սակայն որակ մը սկսած էինք կազմել օրէ օր։ Մամուլին ցեխարձակումներն ալ չէին դադրեր։ Եւ օր մըն ալ Ս. Փրկիչին ատենապետը՝ հանգուցեալ Փիլօ Աթան եկած էր հովուատուն։ Իր այցելութիւնները հետզհետէ շարունակական դարձած էին։ 14 տարեկան պատանի մըն էի ու անշուշտ չեմ գիտեր թէ ինչեր խօսուած էին, սակայն գիտէի որ Աթանին ներկայութիւնը մեծ յաղթանակ մը նկատուած էր։ 1998-ին ալ նոյնը չէ՞ր պատկերը։ Գիշերային քանի՞ ժողովներ տեղի ունեցան արդեօք պատրիարքարանին մէջ, որոնցմէ մէկուն ես ալ մասնակցած էի։
Կը գանգատիս, սրբազա՛ն, թէ քեզ առանձին թողած են։ Որո՞նք էին հետդ։ Ճակա՞տ մը ստեղծած էիր արդեօք, պայքար մը կա՞ր, մինչեւ լոյս խորհրդակցութիւննե՞ր կ՚ըլլային բնակարանիդ մէջ որ յանկարծ քու կողմդ գրաւուած հոգեւորականները, թաղականները, հեղինակութիւնները, լրագրողները լքեցին քեզ։ Կրօնական ժողովի ատենապետն ըլլալով հանդերձ ինչպէ՞ս եղաւ որ չկրցար, սիրելի՛ սրբազան, պառակտում մը ստեղծել, քու կողմդ գրաւել կամ տարբեր կարծիքներ յառաջացնել նոյնիսկ այնտեղ։
Ինչպէ՞ս պէտք է մաքառիլ սթաթիւքոյին դէմ։ Պատասխանը, կարծեմ, կարելի է գտնել մեր ուսուցչին՝ Մեսրոպ Սրբազանին կենսագրութեան մէջ։ Արամին դէմ երբ այսքան մեծ ընդդիմութիւն մը գոյութիւն ունի եւ եթէ այդ ընդդիմութիւնը կարելի չէ եղած կազմակերպել ու ուղղել նպատակի մը՝ կարծեմ մեղադրելին անոնք են, որոնք կրնային ու չկրցան համախմբել այդ ընդդիմութեան կարողութիւնները։
Երթալու, կեանքդ աւելի իմաստալից զբաղումներու տրամադրելու մասին կը խօսիս հրաժարական-նամակիդ մէջ։ Իրաւունքդ է, անշուշտ։ Բայց որպէս եպիսկոպոս, որպէս եկեղեցւոյ իշխան, որպէս համայնքի մը պատասխանատու՝ որքա՞ն ճիշդ պիտի ըլլայ նման լքում մը։ Մանաւանդ երբ քու մեկնումովդ առանձին պիտի մնանք կիզիչ աթեշին հետ՝ մեր ձեռքերը հոն խոթել փորձելով առանց մաշայի։ Թաղական մը չես, որպէսզի տեղդ տասնեակներով մարդ թեկնածու ըլլայ, այլ ... եպիսկոպոս մը, լա՛ւ պատրաստուած, ճիշդ այս օրերուն համար թերեւս պատրաստուած մէկը...
Հուսկ... Մարդիկ ժողովուրդի մասին ըսածդ սխալ տեղեր պիտի տանին, կը տանին ալ։ Բայց, սրբազա՛ն, դուն ժողովուրդն իսկ չե՞ս։ Սինոպցի ընտանիքի մը զաւակ, ծնած Պոլիս, մայրենին՝ թրքերէնը տղայ մը չէի՞ր, երբ Շնորհք Պատրիարքը կամ Մեսրոպ Աբեղան դպաւ քեզ... Հայերէնով եռահատոր վէպ գրեցիր դուն, սրբազա՛ն, Երուսաղէմի Թարգմանչացին, Մայր Աթոռի Գէորգեանին տեսուչ դարձար։ Ժողովուրդը եպիսկոպոս եղեր եկեղեցիով կը զբաղի ահա... Ժողովուրդը զայն բարձ ի թողի կը լքէ միայն քո՛ւ լքումովդ, հաւատա՛...
Սիրով...