Սիւնակագրի մը արծարծելիք նիւթերը կը ձեւաւորուին երկրի կամ աշխարհի օրակարգի նիւթերով։ Երկրորդ գործօն մըն է օրացոյցի էջերուն տուեալ օրուայ կամ շաբաթի հանար յուշած դէպքերը։
Այս յօդուածը՝ որ լոյս կը տեսնէ 24 Ապրիլին անմիջապէս նախորդող օրերուն, բնականաբար նիւթ պիտի ունենայ հայոց ցեղասպանութեան 106- ամեակը, իր բազում երեսակներով։ Այլեւս «Ակօս»ի ընթերցողին համար, նոյնիսկ թրքական որոշ լուսամիտ թերթերու ընթերցողին համար անիմաստ է «ի՞նչ եղաւ, Ինչո՞ւ եղաւ»ի նման հարցումներու վերլուծումը։
Պարտինք այժմ քննարկել «Ի՞նչ ընել, ինչպէ՞ս ընել» հարցումներու պարտադրած մարտահրաւէրը։ Գիտենք թէ 50 տարուայ ակամայ լռութենէ ետք առաջին անգամ 1965-ին հայաշխարհը հայրենիք թէ սփիւռք, համազգային կամքով յիշատակեց ցեղասպանութեան զոհերը։ Հայաստանի մէջ այդ թուականին էր որ քաղաքական միջավայրը հնարաւորութիւն տուաւ Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիրին կառուցման։ Սփիւռքը եւս յաղթահարելով միջկուսակցական պառակտումները, այդ նոյն թուականին համախմբուեցաւ նպատակի մը շուրջ, որ կը կոչենք «արդարութեան պահանջ»։
Սակայն յստակ չէր թէ անարդարութեան զոհը դարձած ժողովուրդի մը այդ պահանջատիրութիւնը որո՞ւ ուղուած պիտի ըլլար։ Ընտրեցինք ամենատեսանելին, որ մեր յիշողութեան մէջ դրոշմուած էր իր «յաթաղան»ով։ Աւելորդաբանութիւն համարեցինք գերտէրութիւններու դերակատարութիւնը կատարուածին մէջ։ Հասկնալի թերացում մը։ Վերջապէս յստակօրէն տեսանելի էր ոճրագործը, թալանողը եւ այդ մեծ եղեռնի շնորհիւ վերակենդանացողը։ Անիմաստ էր ուրիշ մեղաւոր փնտռել։ Ազգովին յոյս կապած էինք թուրքի սայթաքումին։ Եկուր տես որ, թուղթէ առիւծի ձեւաչափով ալ ըլլայ, ան շարունակեց հզօրանալ եւ 106 տարի անց կրկին յիշեցուց թէ ինքն է գլխաւոր սպառնալիքը մեր գոյատեւման դիմաց։
Իսկ ո՞ր միջոցներով երաշխաւորուած պիտի ըլլար հայ ազգին անվտանգութիւնը։ Կը կարօտէինք հզօր բանակի, գիտական նուաճումի, դարերու հոլովոյթով ձեւաւորուած բարձր մշակոյթի, ուսման հզօր եղանակներու։ Արժանիքներ՝ որոնց կորուստէն ցայսօր աւելի քան երեք տասնամեակ անցած է։
Վերակերտելով Հայաստանի Գ. Հանրապետութիւնը, օրուայ արժեհամակարգին պարտադրած ազատ շուկայի տնտեսութեան, շուտով թալանեցինք երկրի ճարտարագիտական նուաճումը։ Սեփականաշնորհման միջոցաւ վերջ տուինք հսկայ գործարաններու արտադրութեան։ Ճիշդ էր որ նախկին դրութեամբ արտադրող այդ գործարանները այդքան ալ չէին համապատասխաներ արտադրութեան նոր պահանջարկին, բայց կարելի է բարեփոխումներով շահագործել այդ հզօր ուժը։ Իսկ իշխանութիւնները թոյլ տուին որ բոլոր այդ սարքաւորումները, հաստոցները թափոնի արժէքով վաճառուին Իրան եւ Թուրքիա։
Նոյնպէս գահընկեց եղաւ երկրի քաղաքական ներուժը եւ բարեկամական նախասիրութիւններով պաշտօնակոչուած անփորձ ու անհեռանկար անձնակազմեր փճացուցին այդ ոլորտն ալ։ Ուսման համակարգը եւս խորտակուեցաւ եւ սնամէջ ազգայնականութիւնը դարձաւ տիրող գաղափարախօսութիւն։
Այդ բոլորի երեսնամեայ կուտակման ցնդումը ապրեցանք Արցախեան պատերազմի խայտառակ պարտութեամբ։ Ըստ երեւոյթի հոն ալ չէ աւարտած հայոց պետականացման քայքայումը, քանի որ տհաս ընդդիմութիւն մը ռազմական պարտութիւնը յարմար առիթ կը համարէ ժողովուրդի կամքով ձեւաւորուած իշխանութիւնը տապալելու համար։
106- ամեակը նախորդ բոլոր տարիներէն աւելի կարեւոր խնդիրներ կը պարզէ հայ ժողովուրդի ապագային նկատմամբ։
pakrates@yahoo.com
