Փոխ ընկալման որոնում մանկավարժութեան մէջ

ԼՈՒՍՅԷՆ ՔՈՓԱՐ

lusyenkopar81@hotmail.com

Բարեւ ձեզ բարի եկաք։ Ուրկէ՞ եկած էք եւ ի՞նչ նիւ­­­թի շուրջ կ՚աշ­­­խա­­­­­­­տիք։

Իմ անունս Կա­­­րինէ Փա­­­լան­­­ճեան է։ Ես առա­­­ջին սե­­­րունդի Ամե­­­րիկա­­­հայ եմ։ Իմ ծնողքս Նո­­­րայր եւ Իս­­­կուհին Հա­­­լէպէն են եւ մեր նախ­­­նի­­­­­­­ները Արեւմտա­­­հայաս­­­տա­­­­­­­նէն էին։ Իմ մօրս կող­­­մը Պի­­­րէճի­­­քէն է եւ հօրս ըն­­­տա­­­­­­­նիքը Բա­­­լուէն։ Որ­­­պէս սփիւրքա­­­հայ գի­­­տեմ որ ինքնու­­­թիւնս շատ կա­­­րեւոր եւ թան­­­կարժէք է նա­­­մանա­­­ւանդ, երբ իմ մեծ մայրս 1915 Մեծ Եղեռ­­­նէն ազա­­­տուեր է եւ Հա­­­լէպ հա­­­սեր Տէր Զօ­­­րի անա­­­պատէն։ Փոքր տա­­­րիքիս ես Ամե­­­րիկեան դպրոց կը յա­­­ճախէի, բայց ամե­­­նասի­­­րած օրերս կ՚անցնէի Շա­­­բաթօ­­­րեայ հայ­­­կա­­­­­­­կան դպրո­­­ցը, ուր հա­­­յերէն գրել եւ կար­­­դալ սոր­­­վե­­­­­­­ցայ։ Կի­­­րակի օրե­­­րուն կրօ­­­նական պատ­­­մութիւննե­­­րուն եւ քրիս­­­տո­­­­­­­նէու­­­թեան մա­­­սին գի­­­տելիք­­­ներս զար­­­գա­­­­­­­ցան։ Նաեւ ես կը մաս­­­նակցէի հա­­­մայնքի ձեռ­­­նակնե­­­րուն, ուր հայ ինքնու­­­թեան մա­­­սին կը սոր­­­վէի։ Այդ դաս­­­տիարա­­­կու­­­թեան ըն­­­թացքին պատ­­­մութիւ­­­նը եւ մեր սոր­­­ված յե­­­ղափո­­­խական եր­­­գե­­­­­­­րը անզգա­­­լաբար ատե­­­լու­­­թիւն սեր­­­մա­­­­­­­նեցին իմ մէջ։

Հա­­­մալ­­­սա­­­­­­­րան աւար­­­տե­­­­­­­լէ ետք ես ու­­­սուցչու­­­հի եղայ եւ անդրա­­­դար­­­ձայ թէ սխալ կը դաս­­­տիարա­­­կենք մեր ապա­­­գայի սե­­­րունդնե­­­րը։ Բարձրա­­­գոյն կրթու­­­թիւն ստա­­­նալով այլ առիթ­­­նե­­­­­­­րով ես դա­­­սագիր­­­քեր ու­­­սումնա­­­սիրե­­­ցի ու հասկցայ որ մենք շատ փոքր տա­­­րիքէն սխալ կը սոր­­­վինք հայ ինքնու­­­թեան մա­­­սին ու շատ նեղ մօ­­­տեցու­­­մով կը նկա­­­րագ­­­րենք հա­­­յու ինքնու­­­թիւնը։ Դաս­­­տիարա­­­կու­­­թեան սխալ օրի­­­նակ­­­ներ կան սկսե­­­լով մեր այբբե­­­նարան­­­նե­­­­­­­րէն, նոյ­­­նիսկ առա­­­ջին դա­­­սարա­­­նին։ Նաեւ մեր այբբե­­­նարա­­­նը կը սոր­­­վեցնէ «Թ» տա­­­ռը թշնա­­­մի հա­­­մարէ։ Այս դա­­­սերը հիմք կը ստեղ­­­ծէ մեր երի­­­տասարդ պա­­­տանի­­­ներուն եւ այ­­­լեւս պէտք է սկսինք աւե­­­լի լայն նկա­­­րագ­­­րել հա­­­յու ինքնու­­­թիւնը։ Այս այբբե­­­նարան­­­նե­­­­­­­րուն նիւ­­­թին մա­­­սին յօ­­­դուած­­­ներ գրած եմ իմ ըն­­­կերնե­­­րով։ Ու­­­նե­­­­­­­ցայ առիթ­­­ներ այլ ազ­­­գե­­­­­­­րու հետ շփո­­­ւելու եւ ու­­­նե­­­­­­­ցանք առիթ հա­­­յերէն-թրքե­­­րէն դա­­­սագիրք պատ­­­րաստե­­­լու, ուր զգոյշ կ՚ըլ­­­լանք ման­­­կա­­­­­­­վար­­­ժա­­­­­­­կան մե­­­թոտ­­­նե­­­­­­­րու մէջ, որ­­­պէսզի աշա­­­կերտներ կա­­­րենան առանց ատե­­­լու­­­թեան սոր­­­վիլ իրենց ինքնու­­­թեան եւ պատ­­­մութեան մա­­­սին։

Այժմ ու՞ր կ՚ու­­­սա­­­­­­­նիք։ Երբ եկաք եւ ին­­­չո՞ւ Պո­­­լիս էք։

Ես եր­­­րորդ տա­­­րուայ PhD ու­­­սա­­­­­­­նող եմ Արի­­­զոնա­­­յի պե­­­տական հա­­­մալ­­­սա­­­­­­­րանի Կրթու­­­թեան բա­­­ժինը, տոքթ. Իվե­­­տա Սի­­­լովա­­­յի հսկո­­­ղու­­­թեան տակ։ Իմ հե­­­տազօ­­­տական նա­­­խագ­­­ծի թե­­­ման է ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րու յի­­­շողու­­­թիւննե­­­րը եւ պատ­­­մութիւննե­­­րու վե­­­րապատ­­­րաստու­­­մը ար­­­տա­­­­­­­սահ­­­մա­­­­­­­նի մէջ, ուր հան­­­դի­­­­­­­պեր են այլ ազ­­­գե­­­­­­­րի հետ։ Առիթ ու­­­նե­­­­­­­ցայ թուրքե­­­րու, քիւրտե­­­րու, ատրպէյ­­­ճանցի­­­ներու եւ Հա­­­յաս­­­տա­­­­­­­նի ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րու ու մտա­­­ւորա­­­կան­­­նե­­­­­­­րու հետ աշ­­­խա­­­­­­­տելու։ Հասկցայ որ կան մար­­­դիկ որոնք փոք­­­րա­­­­­­­մաս­­­նութիւ­­­նը կը կազ­­­մեն իրենց հա­­­սարա­­­կու­­­թեան մէջ։ Իրենք չեն հե­­­տեւիր ազ­­­գա­­­­­­­յին մե­­­ծամաս­­­նութեան mainstream/dominant խօս­­­քին, քա­­­նի որ իրենք կա­­­պի մէջ են կամ հա­­­մագոր­­­ծակցու­­­թեան առիթ­­­նե­­­­­­­րով կ՚աշ­­­խա­­­­­­­տին միասին տար­­­բեր ծրա­­­գիր­­­նե­­­­­­­րով։ Այս ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րը կան եւ խա­­­ղաղու­­­թեան գա­­­ղափա­­­րախօ­­­սու­­­թիւնով կը կա­­­տարեն ման­­­կա­­­­­­­վար­­­ժութիւ­­­նը։

Որո­­­շեցի իմ ու­­­սումնա­­­սիրու­­­թիւնս կեդ­­­րո­­­­­­­նաց­­­նել իրենց աշ­­­խա­­­­­­­տան­­­քին վրայ։ Առիթ ստեղ­­­ծեմ իրենց խօս­­­քը եւ միտ­­­քը լսե­­­լի դարձնե­­­լու։ Ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րը ամե­­­նակա­­­րեւոր ան­­­դամներն են մեր հա­­­սարա­­­կու­­­թեան, բայց ամե­­­նաքիչ յար­­­գո­­­­­­­ւած եւ գնա­­­հատո­­­ւած։ Երբ պե­­­տու­­­թիւննե­­­րը սահ­­­մաննե­­­րը բա­­­նան, ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րու շնոր­­­հիւ սահ­­­մա­­­­­­­նամերձ տա­­­րածքնե­­­րու աշա­­­կերտնե­­­րը աւե­­­լի հա­­­մերաշխ մեր­­­ձե­­­­­­­ցու­­­մով պի­­­տի շփո­­­ւին մի­­­միանց հետ։ Այս հար­­­ցե­­­­­­­րը նաեւ կա­­­րեւոր են Պոլ­­­սոյ հա­­­մայնքին հա­­­մար, քա­­­նի որ փոք­­­րա­­­­­­­մաս­­­նութեան ազ­­­գե­­­­­­­րը միա­­­սին ապ­­­րե­­­­­­­լով խտրա­­­կան պայ­­­մաննե­­­րու դէմ կը պայ­­­քա­­­­­­­րին։ Հրանդ Տին­­­քի կի­­­սատ թո­­­ղած գոր­­­ծը պէտք է շա­­­րու­­­նա­­­­­­­կենք որ նոր պատ­­­մութեան էջեր գրենք։

Դուք այս ծրագ­­­րի շուրջ տար­­­բեր եր­­­կիր մը գա­­­ցած եւ հար­­­ցազրոյցներ վեր­­­ցուցա՞ծ էք։

Ես ար­­­դէն Հա­­­յաս­­­տա­­­­­­­նի Երե­­­ւան, Շի­­­րակ եւ Տա­­­ւու­­­շի մար­­­զե­­­­­­­րը ու­­­սումնա­­­սիրե­­­ցի։ Այս ամիս Փետ­­­րո­­­­­­­ւարէն մին­­­չեւ Մարտ պի­­­տի ու­­­սումնա­­­սիրեմ Պո­­­լիսը։ Մար­­­տին պի­­­տի վե­­­րադառ­­­նամ Հա­­­յաս­­­տան, որ կա­­­րենամ վեր­­­ջին մար­­­զը Սիւ­­­նի­­­­­­­քը ու­­­սումնա­­­սիրել։ Դժբախ­­­տա­­­­­­­բար քա­­­նի որ Ատրպէյ­­­ճա­­­­­­­նը չըն­­­դունիր հա­­­յազ­­­գի գի­­­տաշ­­­խա­­­­­­­տողը, պի­­­տի չի կա­­­րենամ Պա­­­քուն ու­­­սումնա­­­սիրել։ Բայց եթէ ատրպէյ­­­ճանցի ան­­­հատներ ցան­­­կա­­­­­­­նան մաս­­­նակցիլ, ես պատ­­­րաստ եմ այդ ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րուն հետ ան­­­ձամբ աշ­­­խա­­­­­­­տելու։ Այս հե­­­տազօ­­­տու­­­թեան ար­­­դիւնքնե­­­րուն անուն չեմ նշե­­­լու. ոչ դպրոց­­­նե­­­­­­­րու, ոչ հա­­­մայնքնե­­­րու, ոչ ան­­­ցե­­­­­­­րու անու­­­նը։ Նախ այս հե­­­տազօ­­­տու­­­թիւնը սկսե­­­լէն առաջ իմ հա­­­մալ­­­սա­­­­­­­րանիս ASU Office of Research Integrity and Assurance աշ­­­խա­­­­­­­տակազ­­­մի ան­­­դամնե­­­րը քննար­­­կե­­­­­­­ցին թէ որե­­­ւէ կան­­­խա­­­­­­­տեսե­­­լի ռիս­­­կեր չի պա­­­րու­­­նա­­­­­­­կեր։ Առա­­­ւել կ՚ու­­­զեմ նշել որ հե­­­տազօ­­­տու­­­թեան ըն­­­թացքին մաս­­­նա­­­­­­­կից­­­նե­­­­­­­րը ազատ են, կրնան պա­­­տաս­­­խա­­­­­­­նել որե­­­ւէ հար­­­ցի կամ ցան­­­կա­­­­­­­ցած պա­­­հին դա­­­դարեց­­­նել հար­­­ցազրոյ­­­ցը։

Քիչ մը աւե­­­լի ման­­­րա­­­­­­­մաս­­­նե­­­­­­­ցէք ձեր ու­­­սումնա­­­սիրու­­­թիւնը։

Ար­­­դէն Շի­­­րակի եւ Տա­­­ւու­­­շի սահ­­­մա­­­­­­­նագիւ­­­ղե­­­­­­­րու դպրոց­­­նե­­­­­­­րու կող­­­քին ու­­­սումնա­­­սիրած եմ նաեւ Երե­­­ւանի դպրո­­­ցը։ Հան­­­դի­­­­­­­պած եմ Պա­­­քուի հայ փախստա­­­կանի, որ չէր հա­­­մարեր ինքզինք որ­­­պէս հայ, մին­­­չեւ 1988-ի Սումկա­­­յիդ եւ Խո­­­ճալու ջար­­­դե­­­­­­­րը սկսան երբ ինք 10 տա­­­րեկան էր։ Երբ Հա­­­յաս­­­տան տե­­­ղափո­­­խուե­­­ցաւ ըն­­­տա­­­­­­­նիքին հետ, քոյ­­­րե­­­­­­­րը իրենք զի­­­րենք Հա­­­յաս­­­տանցի չէին նկա­­­տէր։ Չու­­­նէին հայ­­­րե­­­­­­­նիքի զգա­­­ցում։ Իմ ու­­­սումնա­­­սիրու­­­թեան ըն­­­թացքին, նկա­­­տեցի որ մին­­­չեւ այ­­­սօր հա­­­ւասա­­­րաչափ աչ­­­քով չեն ըն­­­դունիր Պա­­­քուի հայ փախստա­­­կան­­­նե­­­­­­­րուն։ Ու­­­սուցիչ­­­նե­­­­­­­րը որ ատրպէյ­­­ճանցի­­­ներու հետ շփումներ ու­­­նե­­­­­­­ցած են, լաւ յի­­­շողու­­­թիւննե­­­րով եւ պատ­­­մութիւննե­­­րով կը նկա­­­րագ­­­րէին ան­­­ցեալը մին­­­չեւ 1988 թո­­­ւակա­­­նը։ Իրա­­­րու հար­­­սա­­­­­­­նիք­­­նե­­­­­­­րուն մաս­­­նակցած էին, իրա­­­րու հետ առեւ­­­տուր կ՚ընէին…։ Այ­­­սինքն շատ պարզ կեանք ու­­­նե­­­­­­­ցած էին։ Երբ հայ-թուրք յա­­­րաբե­­­րու­­­թիւննե­­­րու պատ­­­մութեան նա­­­յինք, կան նման երե­­­ւոյթներ։ Շատ գործ կայ մեր ժո­­­ղովուրդնե­­­րուն այս հան­­­գա­­­­­­­ման­­­քին անցնե­­­լու հա­­­մար, բայց իմ կար­­­ծի­­­­­­­քով կրնանք սկսիլ կրթու­­­թիւնով։

Ու­­­րեմն ամէն տե­­­սակ մար­­­դու հետ չպի­­­տի շփո­­­ւիք։ Ինչպի­­­սի մարդկանց հետ պէտք է շփո­­­ւիք։ Ձեր այս ծրա­­­գիրի բուն նպա­­­տակը ի՞նչ է։

Իմ հե­­­տազօ­­­տու­­­թեան նպա­­­տակը այն է որ ու­­­սումնա­­­սիրել ինչ տե­­­սակ ման­­­կա­­­­­­­վար­­­ժա­­­­­­­կան մօ­­­տեցումնե­­­րով կրնանք կերտել մեր ժո­­­ղովուրդնե­­­րուն մէջ բազ­­­մա­­­­­­­զանու­­­թեան գի­­­տակ­­­ցութիւ­­­նը։ Ժա­­­մանա­­­կին մեր ժո­­­ղովուրդնե­­­րը իրար հետ ապ­­­րեր էին եւ կան դրա­­­կան եւ բա­­­ցասա­­­կան յի­­­շողու­­­թիւններ եւ պատ­­­մութիւններ։ Մին­­­չեւ ե՞րբ պէտք է պա­­­տերազմնե­­­րով, ջար­­­դե­­­­­­­րով կամ տե­­­ղահա­­­նու­­­թիւննե­­­րով չար­­­չա­­­­­­­րենք զի­­­րար։ Ար­­­դէն ժա­­­մանակն է, սահ­­­մաննե­­­րուն չորս կող­­­մե­­­­­­­րէն սկսինք իրար հասկնալ ու կա­­­րենանք խա­­­ղաղ պայ­­­մաններ ստեղ­­­ծել։

Ես միայն ազ­­­գութեան հար­­­ցով չեմ սահ­­­մա­­­­­­­նափա­­­կեր այս հար­­­ցը, այ­­­լեւս պէտք է ըն­­­դունինք մար­­­դիկ ինչպէս որ կան։ Ըլ­­­լայ հաշ­­­մանդամ­­­նե­­­­­­­րուն, աղ­­­քատնե­­­րուն, փախստա­­­կան­­­նե­­­­­­­րուն, հա­­­մասե­­­ռական ան­­­ձե­­­­­­­րուն, եւ այլ… Երբ մենք կա­­­րենանք իրար ըն­­­դունիլ ինչպէս որ ենք, պի­­­տի կրնանք սկսիլ իրար յար­­­գե­­­­­­­լու եւ հան­­­գիստ կեանք ապա­­­հովե­­­լու ներ­­­կա­­­­­­­յի սե­­­րունդնե­­­րուն եւ ապա­­­գային։

Ձեր մեկ­­­նա­­­­­­­կէտը, ձեր բուն հար­­­ցե­­­­­­­րը անոնց ի՞նչ պի­­­տի ըլ­­­լայ։ 

Ա)Ինչպէ՞ս կը նկա­­­րագ­­­րեք ձեր ման­­­կութիւ­­­նը։ Ար­­­դեօք կը յի­­­շէ՞ք ձեր մտե­­­րիմ ըն­­­կերնե­­­րուն, գոր­­­ծընկեր­­­նե­­­­­­­րուն եւ հա­­­րեւան­­­նե­­­­­­­րուն։ Որո՞նք են ձեր ամե­­­նավառ յի­­­շողու­­­թիւննե­­­րը։

Բ)Ման­­­կութեան տա­­­րինե­­­րուն, ար­­­դեօք դուք կամ ձեր ըն­­­տա­­­­­­­նիքի ան­­­դամնե­­­րը հան­­­դի­­­­­­­պա՞ծ էք հա­­­յերու, ատրպէյ­­­ճանցի­­­ներու, քիւրտե­­­րու, ռու­­­սե­­­­­­­րու, թուրքիայէն կամ Խորհրդա­­­յին Միու­­­թեան տա­­­րած­­­քէն մարդկանց կամ ալ էթ­­­նիկ խումբե­­­րուն։ Եթէ այո, կը նկա­­­րագ­­­րէ՞ք ձեր փոր­­­ձա­­­­­­­ռու­­­թիւննե­­­րը։ Որ­­­տե՞ղ եւ ինչպէ՞ս են եղել այս շփումնե­­­րը։

Դ) Խնդրեմ նկա­­­րագ­­­րէք, թէ ե՞րբ եւ որ­­­տեղ մաս­­­նակցած էք այս վե­­­րապատ­­­րաստումնե­­­րուն։

Ե) Ինչպէ՞ս կը նկա­­­րագ­­­րէք այդ հան­­­դի­­­­­­­պումնե­­­րը այ­­­լոց հետ (Հա­­­յաս­­­տա­­­­­­­նէն, Ատրպէյ­­­ճա­­­­­­­նէն կամ Թուրքիայէն մարդկանց հետ)։

Զ) Կրնա՞ք յի­­­շել այդ հան­­­դի­­­­­­­պումնե­­­րու ժա­­­մանակ ձեր միտ­­­քե­­­­­­­րը եւ թէ ինչպէս ըն­­­կա­­­­­­­լեցիք այդ հան­­­դի­­­­­­­պումնե­­­րը։ Այս փոր­­­ձա­­­­­­­ռու­­­թիւննե­­­րը ինչպէ՞ս ձե­­­ւափո­­­խեցին ձեզ եւ ձեր ու­­­սուցա­­­նելու մե­­­թոդ­­­նե­­­­­­­րը/ Այդ փոր­­­ձա­­­­­­­ռու­­­թիւննե­­­րը ի՞նչ ազ­­­դե­­­­­­­ցու­­­թիւն ու­­­նե­­­­­­­ցան ձեր եւ ձեր ու­­­սուցման մե­­­թոդ­­­նե­­­­­­­րու վրայ։

Հե­­­տազօ­­­տու­­­թեան ըն­­­թացքին ու­­­սուցիչ­­­ներ կրնան օգ­­­տա­­­­­­­գոր­­­ծել տար­­­բեր մի­­­ջոց­­­ներ (օր.՝ նկար­­­ներ, քար­­­տէզներ, օրագ­­­րեր/գրա­­­ռումներ եւ այլն) ձեր յի­­­շողու­­­թիւննե­­­րը պատ­­­մե­­­­­­­լու հա­­­մար։ Բո­­­լոր հար­­­ցազրոյցնե­­­րը պէտք է ձայ­­­նագրո­­­ւին եւ կ՚անցկա­­­ցուին հա­­­յերէն եւ անգլե­­­րէն լե­­­զու­­­նե­­­­­­­րով, իսկ վեր­­­լուծա­­­կան աշ­­­խա­­­­­­­տանքնե­­­րը կ՚ըլ­­­լան գոր­­­ծընթա­­­ցին զու­­­գա­­­­­­­հեռ։ Խնդրեմ նկա­­­տի ու­­­նե­­­­­­­նալ, որ ձեր տո­­­ւած տե­­­ղեկու­­­թիւննե­­­րու ու պա­­­տաս­­­խաննե­­­րու գաղտնիու­­­թիւնը կ՚ապա­­­հովո­­­ւի։

Մին­­­չեւ ե՞րբ հոս էք։

Ես մին­­­չեւ Մարտ 1 Պոլիս պիտի մնամ։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ