Հասարակական գիտակցութեան անհրաժեշտութիւնը

Ընդդիմու­թիւնը ժո­ղովրդա­վարա­կան հա­մակար­գի անհրա­ժեշտ տարրն է։ Ժո­ղովրդա­կան վար­չա­ձեւի մէջ իշ­խա­նու­թեան դի­մաց ընդդի­մու­թիւնը հա­ւասա­րակշռու­թիւն ապա­հովող գոր­ծօն մը ըլ­լա­լով կը դի­տուի։ Այդ բնոյ­թով պե­տական աս­տի­ճանա­կար­գի մէջ առա­ջին տե­ղը վե­րապա­հուած է հան­րա­պետու­թեան նա­խագա­հին։ Յա­ջոր­դա­բար տեղ կը գրա­ւեն խորհրդա­րանի նա­խագա­հը, վար­չա­պետը եւ գլխա­ւոր ընդդի­մադիր կու­սակցու­թեան նա­խագա­հը։

Երկխօ­սու­թեան գի­տակ­ցութեան ար­ժա­նացած հա­ւաքա­կանու­թիւննե­րու մէջ այս բո­լորը կը գի­տակ­ցին իրենց պար­տա­կանու­թիւննե­րուն։ Ընդդի­մու­թիւնը գլխա­ւոր քննա­դատն է իշ­խա­նու­թեան որո­շումնե­րուն։ Սա­կայն այդ քննա­դատու­թեան ըն­թացքին դար­ձեալ կը պա­հէ իր գի­տակ­ցութեան սահ­մաննե­րը եւ կը խուսափի ան­հա­տական ցե­խար­ձա­կումնե­րը։ Այդ յատ­կանշով ալ կ՚ար­դա­րաց­նէ հա­մակար­գի մէջ իր դե­րակա­տարու­թիւնը եւ առա­քելու­թիւնը։

Արեւմտեան եր­կիրնե­րու մէջ զար­գա­ցած այս սկզբունքը որոշ դժո­ւարու­թիւններ կ՚ապ­րի ար­ղե­ւելեան մշա­կոյ­թի ազ­դե­ցու­թեան տակ մնա­ցած եր­կիրնե­րէ ներս։ Այդպի­սինե­րէն է Թուրքիոյ հան­րա­պետու­թիւնը, ուր ժո­ղովուրդը կը դժո­ւարա­նայ քա­ղաքա­ցիի գի­տակ­ցութիւ­նը որ­դեգրե­լու։ Դա­րեր շա­րու­նակ թա­գաւո­րի դի­մաց ճոր­տի հո­գեբա­նու­թիւնով ապ­րողնե­րը բռնա­կալի մը դի­մաց չեն հա­մար­ձա­կիր իրենց քա­ղաքա­ցիու­թե­նէ բխած իրա­ւունքնե­րը պաշտպա­նելու։

Նման երե­ւոյթ կը տի­րէ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պետու­թե­նէ ներս, երբ հոն ալ մօտ 70 տա­րուայ խորհրդա­յին փոր­ձէն ետք կը վե­րակա­ռու­ցո­ւի բազ­մա­կու­սակցա­կան մրցակ­ցութեան մը դրու­թիւնը։

Այս ան­փորձու­թեան հե­տեւանքն է, որ եր­կու եր­կիրնե­րու մէջ ալ իշ­խա­նու­թիւնը եւ ընդդի­մու­թիւնը մրցա­կից­ներ ըլ­լա­լէ աւե­լի, դար­ձած են ոխե­րիմ թշնա­միներ։ Հե­տաքրքրա­կան զու­գա­դիպու­թեամբ իրե­րայա­ջորդ կեր­պով Թուրքիա մեր­ժեց խորհրդա­րանա­կան վար­չա­կար­գը եւ որ­դեգրեց նա­խագա­հական իւ­րա­յատուկ դրու­թիւն։ Իւ­րա­յատուկ՝ այն առու­մով թէ Թուրքիոյ նա­խագա­հը վե­րացուց օրէնսդրա­կան, գոր­ծադրա­կան եւ իրա­ւական հա­մակար­գե­րու ան­կա­խու­թիւնը եւ բո­լոր ու­ժե­րը կեդ­րո­նաց­նե­լով իր վրայ, հաս­տա­տեց մե­նատի­րական վար­չա­կարգ մը։ Իսկ Հա­յաս­տան բռնեց հա­կառակ ու­ղին եւ նա­խագա­հական դրու­թե­նէն հրա­ժարե­լով որ­դեգրեց խորհրդա­րանա­կան իշ­խա­նու­թեան ճա­նապար­հը։

Յայտնի է որ Հա­յաս­տա­նէ ներս ալ ընդդի­մու­թիւնը չէ կրցած իր դե­րը եւ կո­չու­մը ճիշդ գնա­հատել։ Սխալ ըն­կա­լու­մի մը հե­տեւան­քով, նոյ­նիսկ վեր­ջին ընտրու­թիւննե­րէ ետք հա­սակին չա­փը տես­նե­լով հան­դերձ կը ձգտի գոր­ծող կա­ռավա­րու­թեան աչ­քը փո­րել։

Ժո­ղովրդա­վարու­թիւնը երկրի ղե­կավար­ման նիւ­թին շուրջ պա­տաս­խա­նատո­ւու­թիւն կը բեռցնէ նաեւ հա­սարակ քա­ղաքա­ցինե­րու ու­սե­րուն։ Եկուր տես որ թէ Թուրքիոյ մէջ եւ թէ Հա­յաս­տան ժո­ղովուրդը պատ­րաստ չէ այդ պա­տաս­խա­նատո­ւու­թիւնը ար­ժա­նի կեր­պով ստանձնե­լու։ Բո­լորին հա­մար ցան­կա­լի է բա­րի թա­գաւո­րի մը գո­յու­թիւնը, որ ստանձնած ըլ­լայ բա­րիքն ու չա­րիքը։

Հա­յաս­տա­նի հա­սարա­կու­թիւնը բո­լոր ժա­մանակ­նե­րէ աւե­լի մեծ փոր­ձի մը հետ դէմ յան­դի­ման է եւ եր­բեք իրա­ւունք չու­նի սայ­թա­քելու։ Հա­մաշ­խարհա­յին ներ­կայ քա­ղաքա­կանու­թիւնը բո­լոր եր­կիրնե­րէ ներս նոր մար­տահրա­ւէր­ներ կը պար­տադրէ։ Հայ ժո­ղովուրդը իր բազ­մա­հազր տա­րինե­րու փոր­ձա­ռու­թեամբ պար­տա­ւոր է այս մար­տահրաւէր­նե­րու դի­մաց յաղ­թա­նակով դուրս գա­լու։ Խնդի­րի լու­ծումը կա­խեալ է ժո­ղովուրդի գի­տակ­ցութենէն։ Պե­տական միտք մը ձե­ւաւո­րելով է, որ կա­րելի պի­տի ըլ­լայ ներ­կայ անե­լէն դուրս գալ։

pakrates@yahoo.com