dzovinarlok@gmail.com
Ոմանք զարմանում են, թէ ինչպէս կարելի է անցկացնել կինոփառատօն մի երկրում, որտեղ կինօ այլեւս չկայ։ Համաձայն չեմ այդ կարծիքին։ Մի մեծ դարաշրջան աւարտուեց՝ իր կինոյով հանդերձ, որին պէտք է ասենք սովետական կինօ եւ որն արւում էր բարոյական բարձր չափանիշների սահմաններում։ Չկայ այլեւս այդ երկիրը, չկայ այլեւս այդ կինոն, բայց կայ այդ կինոյով դաստիարակուած հանդիսատես, որի համար կինոն արուեստ է, իսկ արուեստում չկայ ազգութիւն, կայ միայն հասկացող եւ չհասկացող։ Եւ արուեստը ստեղծուում է անհասցէատէր. այն պարզապէս ստեղծւում է, այնուհետեւ փնտռում է իր հանդիսատեսին, որպէսզի ծնուի, քանզի առանց իր հանդիսատեսի նա չի շնչի, չի ապրի։ Սակայն կինոն այն արուեստի տեսակն է, որը հիմնուած է արտադրութեան վրայ եւ մեծ գումարներ է պահանջում։ Կարէն Շախնազարովը, որը ղեկավարում է «Մոսքոնցերնը», այսինքն նախկին «Մոսֆիլմ» արուեստանոցին, զգուշացնում է իր ուսանողներին, որ նրանց առջեւ չկայ ոչ մի հնարաւորութիւն դառնալ ռեժիսոր եւ նկարահանել ֆիլմեր, որ շատ դժուար մասնագիտութիւն են ընտրել։ Նա ի նկատի ունի առաջին հերթին կինոարտադրութեան հետ կապուած մեծ գումարները։ Հասնել այդ գումարներին առանձին արուեստ է, բայց առանց դրա կինօ չես ստեղծի։ Իսկ խօսելով սովետական եւ ռուսական կինոյի մասին, նա ասում է, որ ներկայիս ռուսական կինոն փորձում է նմանակել ամերիկեան կինոյին կամ ֆրանսական, բայց ռուսական կինոիրականութեան մէջ բացակայում է, օրինակ, սիրոյ տեսարանների մէջ հանուելը, չկայ նման աւանդոյթ, ուստի դերասանները չեն կարող հանուել։ Բացի այդ մեր կինոաւանդոյթի մէջ չկայ կինօ առանց բարոյականութեան, առանց դաստիարակչական պահի։
Եթէ անդրադառնանք մեր հայկական ֆիլմերին, որոնք երբեմն ստեղծւում են, ապա նրանց մէջ նկատւում է մի միտում. հեղինակները փորձում են այդ ֆիլմի մէջ ներդնել հայերի պատմութիւնը, Արարատը, անարդարութիւնը հայերի նկատմամբ եւ ֆիլմը՝ հեռանալով իր բուն նպատակից դառնում է մի տեսակ ձեռնարկ զբօսաշրջիկի համար։ Մինչդեռ այսօրուայ կինոյի առանձնայատկութիւնները հետեւեալն են. եթէ մինչ այժմ մենք տեսնում էինք մարդուն՝ ներգրաւուած ինչ-որ պատմութիւնների մէջ, ապա այժմ մեր առջեւ ընդամէնը մարդն է, որը յայտնուած է ինչ-որ իրավիճակի մէջ եւ հանդիսատեսին մնում է հետեւել, թէ ինչպէս է նա դուրս գալու այդ իրավիճակից։ Ֆիլմը ստեղծում է նրա հոգեվիճակի պատկերը։ Առանց աւելորդ խօսքերի եւ երկար-բարակ գրառումների։ Դա ի հարկ է ձանձրալի է նրանց համար, ում համար կինոն ընդամէնը popcorn ուտելու հաճելի ֆոն է։
Այս տարուայ «Ոսկէ ծիրան»ին չեն լինելու աստղեր, բայց ծրագրի մէջ կան ես կասէի ֆիլմ-աստղեր, որոնք հեղինակաւոր փառատօններում մրցանակների են արժանացել։
Խաղարկային մրցոյթում ներգրաւուած է Բոյան Վուլետիչի «Ռեքուիէմ տիկին Ջէյի համար» ֆիլմը։ Դա սերբիական ֆիլմ է, սակայն ֆիլմի ստեղծմանը բացի Սերբիայից մասնակցել են եւս չորս երկրներ. Պուլղարիան, Մակեդոնիան, Ֆրանսան եւ Ռուսաստանը։ Դա կոչւում է համատեղ արտադրութիւն։ Ֆիլմը կենտրոնացած է մի կնոջ հոգեվիճակի վրայ, երբ նա պատրաստւում է հրաժեշտ տալ կեանքին։ Նոյնիսկ տապանաքարին գրել է տալիս իր մահուան տարեթիւն ու օրը։ Եւ ահա օր օրի մօտենում է այն Ուրբաթը, երբ որոշել է անձնասպան լինել։ Նա գործազուրկ է եւ ոչ մի նպաստ չի ստանում։ Ամուսինը մէկ տարի առաջ է մահացել եւ կինը իր մահուան օրն էլ ընտրել է հէնց ամուսնոյն տարելիցի օրը։ Ունի դուստր, թոռնիկ…Դուստրը հոգնել է միայնակ հոգալ տան կարիքները, նա ունի ընկեր եւ սպասում է երախայ նրանից, սակայն մօր ընկճուած հոգեվիճակը ոչ միայն իր անձնական ընկճուածութիւնն է, այլ ողջ երկրի, քանզի Սերբիան, (որը պատրաստւում է անդամակցել Եւրոմիութեանը), դեռեւս չի ձերբազատուել տնտեսական ճգնաժամից եւ նախկին արժէքների կախուածութիւնից։ Եւ ահա կինը անձնասպան է լինում…իր երեւակայութեան մէջ, յետոյ վերադառնում է տուն, որտեղ հաւաքուել են բարեկամները ամուսնոյն տարելիցին եւ…երգում է։ Երգից անսպասելի գեղեցկանում է։ Կեանքը յաղթում է նրա մէջ։ Սակայն ոչինչ առանց զոհի չի լինում։ Եւ նա իմանում է, որ դուստրը կորցրել է իր երախային։
Իսկ թուրք ռեժիսոր Զէքի Տեմիրքուպուզ «Անթեղ» (Kor) ֆիլմում ընդհակառակը, սիրոյ եռանկիւնին (մի կին եւ երկու տղամարդ) հանգուցալուծւում է սիրածի մահով, բայց վերջում պարզւում է, որ կինը յղի է եւ հայրը սիրածն էր։ Ֆիլմը շատ նուրբ է. նուրբ է կնոջ նկատմամբ։ Ամուսնոյն բացակայութեան ժամանակ կինը ընդունում է ամուսնոյն ընկերոջ օգնութիւնը, որպէսզի սրտի վիրահատութեան ենթարկի իր փոքրիկին։ Երբ ամուսինը վերադառնում է եւ իմանում է ճշմարտութիւնը, ապա չի կարողանում համակերպուել իրողութեանը։ Ինչպէս պիտի լուծուէր այս հանգոյցը։ Յանկարծ ընկերը ինքնաշարժի արկածի զոհ է դառնում։ Բայց լոյս աշխարհ պիտի գայ հէնց նրա երախան։ Եւ ամուսինը չի տանջում կնոջը իր կասկածներով, քանզի կնոջ համար արդէն այսքան ապրումները չափից աւելին էին։
Խաղարկային մրցոյթի մէջ է ընդգրկուած նաեւ Ռոթերտամի կինոփառատօնում գլխաւոր մրցանակին արժանացած ֆիլմը. դա հնդկական ռեժիսոր Սանալ Կումար Սասիդհարանի «Սեքսուալ Տուրկա» (Sexy Durga) ֆիլմն է։ Ոչ բոլորն են ի վիճակի հասկանալ այդ ֆիլմը։ Մի երիտասարդ զոյգ գիշերով ուզում է հասնել կայարան։ Նստում են ինքնաշարժ, բայց այստեղ վտանգաւոր ուղեկիցներ են լինում։ Նրանց յաջողւում է փախչել, բայց այս անգամ զոյգը յայտնւում է էլ աւելի վտանգաւոր մութ ճանապարհին, որտեղ երիտասարդ կինը հետաքրքրութիւն է առաջացնում անցնող օթոների վարորդների մէջ։ Եթէ աւելի լայն դիտարկես այս ֆիլմը, ապա որքան էլ հասարակութիւնը անհաճոյ լինի, մարդուն տեղ չկայ նաեւ հասարակութիւնից դուրս։
Ծախսատար է ոչ միայն ֆիլմ նկարահանելը, այլ նաեւ այդ ֆիլմերի փառատօնն անցկացնելը, որը յագեցած է բազմաթիւ միջոցառումներով։ Այս տարի բացի «Վիվա Սել-ՄՏՍ»ի «Ոսկէ ծիրան»ը ունեցաւ եւս մէկ հովանաւորող ի դէմս «Հրայր եւ Աննա» հիմնադրամի։
Այսպիսով, Յուլիսի 9–ին մեկնարկեց «Ոսկէ ծիրան» կինոփառատօնը։ Բացման ֆիլմն էր Համօ Բեկնազարեանի «Խասփուշ»ը։
1100 յայտերից ընտրուած 47 ֆիլմեր ընդգրկուած են երեք մրցոյթային ծրագրերում. 12-ը խաղարկային մրցոյթում, 16-ը՝ վաւերագրական եւ 19-ը՝ հայկական համայնապատկեր ազգային մրցոյթում։