Նրանց թիւը անթիւ է։ Նրանք մեր լոյսն էին, ազգի սերուցքը, երկրի հզօր ապագան։ ԱԺ-ի մի պատգամաւոր տեսանիւթ էր տեղադրել դիմատետրում Սիմոնեան Գոգայի մասին։ Մենք տեսնում ենք նրան խրամատում, նա վիրաւոր է, բայց որպէսզի մենակ չթողնի զինակից ընկերներին, նա մնում է նրանց հետ։ Մէկ վայրկեան ենք տեսնում տղաներին, նրանք նայում են ներքեւ եւ ցոյց են տալիս ծառերի ճիւղերի արանքից ներքեւում իրենց վրայ ուղղուած զրահասայլը։ Մահ է խոստանում շուրջբոլորը, բայց տղաները նոյնիսկ կատակում են...Նոյեմբերի 7-ին Գոգան նահատակւում է։ Պատգամաւորը նշում է Սիմոնեան Գոգայի ծննդավայրը՝ Արմաւիրի մարզի Մեասնիկեան գիւղը, եւ այս գիւղը, որի մասին մենք առաջին անգամն ենք լսում, այս երկրորդ պատերազմին նուիրեց 11 զինուորի կեանք, 2-ն էլ դեռ անհետ կորածներից են։ Իսկ 11 զինուորներից 4-ը համադասարանցի էին. Սիմոնեան Գոգա, Բարսամեան Ստյոպա, Սահակեան Ճոն եւ Գասպարեան Կարէն։ Իսկ ահա այսպիսի մի գրառում.
«Ամէն անգամ, երբ ձեզ մօտ կը խօսեն Արցախից փախչող արցախցիների մասին, պատմէք նրանց Արսէնի պատմութիւնը։ Պատմէք, թէ ինչպէս համեստ, բայց խիզախ սրտով արցախցի էս տղեն 44 օրում արեց անհնարինը՝ անդադար վիրակապելով ու առաջին բուժօգնութիւն ցոյց տալով վիրաւոր զինուորներին, զոհուեց՝ նոյն ընկերներին օգնութեան շտապելիս։
Արսէնն ընդամէնը 19 տարեկան էր»։
Որքան ծանօթանում ենք տղաների մահուան հանգամանքներին, տեսնում ենք, որ նահատակուել են՝ մէկը միւսին փրկելով։ Պատիւ են ունեցել եւ պատիւը կեանքից թանկ են դասել...։
«Հայկն ու Մխիթարը զոհուել են, երբ սեփական մարմիններով ծածկել են իրենց վիրաւոր ընկերոջը... տղերքը իրենց մարմինը վահան են դարձրել ընկերոջ համար...», գրում է Լուսինէ Յարոյեան- Դալլաքեանը։
Գոռ Յակոբեան
Մարտի 12-ին Նկարիչների միութեան սրահում տեղի ունեցաւ պատերազմում զոհուած գեղանկարիչ Գոռ Յակոբեանի նկարների ցուցադրութիւնը, որի խորագիրն էր «Կեանքս՝ հայրենիքիս, հոգիս՝ Աստծուն, պատիւս՝ ինձ»։ Սիրտս խոցուեց, երբ կարդացի խորագիրը։ Բառերը վերցուած էին «Պատիւ ունամ» երգից։ Տեսնես մեր հակառակորդ թշնամին ունի՞ նման երգ։ Առաջին անգամ լսեցի այն 8 տարի առաջ.
Կեանքս կտամ հայրենիքիս, հոգիս՝ Աստծուն, պատիւս՝ ինձ,
Զէնքս՝ որդուս, իսկ սէրս մայրերին կտամ։
Հպարտ հայեացք, բարի ժպիտ, վերջին խօսքեր, պատիւ ունեմ,
Բիբլիական Մասիսի պէս դուք միշտ տոկուն հայոց սպաներ,
Պատիւ ունեմ։
Յետոյ անդադար լսում էի ապրիլեան քառօրեայ պատերազմում զոհուած տղաների առթիւ։ Գիշեր-ցերեկ լսում էի եւ արցունքները խեղդում էին ինձ... Ի վերջոյ տղաս նախատեց ինձ, որ հերոսների վրայ չեն լացում՝ միայն հպարտանում են։ Ցուցահանէսին Գոռ Յակոբեանի մայրն ու եղբայրը չէին արտասւում, չէր կարող զսպել արցունքները միայն եղբօր երեք տարեկան դուստրը։
Գոռը ծնուել էր 1992-ին Լոռու մարզի Ճիլիզա գիւղում, որը գտնւում է Վանաձորից 79 քմ հիւսիս-արեւելքում՝ հայ-վրացական սահմանին։ Քանի՞ տուն կար այդ փոքրիկ համայնքում. 40՞ տուն, 100՞ տուն, Գոռը չէր ձգտում աւելի մեծ աշխարհ տեղափոխուել իր գիւղից։ Նա ասում էր. «Ես ծնուել եմ այս գիւղում եւ պիտի մեռնեմ այս գիւղում»։ Այսօր ես երանի եմ տալիս նրանց, ով ծնւում եւ հեռանում է կեանքից իր հայրենիքում, այսինքն չի հեռանում։ Սա կարելի է հասկանալ բաւականի առաջացած տարիքում, եւ ինձ շատ զարմացրեց երիտասարդ զինուորի իմաստութիւնը, բայց դիտելով իր նկարները, ես հասկացայ, որ նա նայում էր աշխարհին արուեստագէտի աչքերով եւ տեսնում էր իր ապրած տեղի պոէզիան ամէն ինչում. քանդուած մատուռից մնացած պատի շարուածքում, լքուած սովետական մեքենայի կամ ավտոպուսի պատկերում... որոշ նկարներ կարծես բանաստեղծական տողեր լինէին, գրուած կերպարուեստի լեզուուվ։ Աւարտելով Վանաձորի մանկավարժական ինստիտուտի կերպարուեստի եւ գծագրութեան բաժինը, նա չմնաց Վանաձորում, այլ վերադարձաւ Ճիլիզա, որտեղ արուեստագէտին բնորոշ աչքով սովոր էր չափել անհունութիւնը։ Իր պոէտիկ աշխարհը, իր հայրենիքը պաշտպանելու համար նա պարտադիր զինուորական ծառայութիւնից յետոյ անցաւ ծառայութեան ՀՀ ԱԱԾ (Ազգային Անվտանգութեան Ծառայութեան) սահմանապահ զօրքեր։ Ծառայում էր Բագրատաշենում, երբ սկսուեց պատերազմը։ Ծառայակցին պիտի ուղարկէին ռազմադաշտ եւ նա խնդրեց հրաժեշտ տալ ծնորղներին։
-Ինչո՞ւ։
-Որովհետեւ մեկնողը չի վերադառնում։
Այդ լսելով՝ Գոռ Յակոբեանը մեկնեց նրա փոխարէն։ Նոյեմբերի 8-ին Կովսականում (Զանգելան) զոհուեց ԱԹՍ-ի հարուածից. իր մարմնով փորձեց պաշտպանել զինակից ընկերոջը, որն ունէր 2 տարեկան երախայ։ Երկուսն էլ անմահացան։
Գոռը 28 տարեկան էր։ Յիշեցի միւս հերոս Մովսէս Գորգիսեանին, որը նոյնպէս զոհուեց 28 տարեկանում (1961-1990)։ Գորգիսեանին հետ էին պահում Երասխ մեկնելուց, որտեղ զինուած ընդհարումներ տեղի ունեցան 1990-ին՝ պատճառաբանելով, որ նա գաղափարի մարդ է եւ նրա ողջ մնալը աւելի կարեւոր է։ Ո՞ւմ համար էր կարեւոր։ Գորգիսեանը առարկեց. «Եթէ այստեղ մնամ, ապա մարմինս կը մնայ, իսկ հոգիս կը մեռնի։ Իսկ եթէ զոհուեմ, ապա միայն մարմինս կը մեռնի»։ Գոռը երկու անգամ ինքն իրեն թոյլ չտուեց զոհաբերել իր պատիւը՝ մարմինը փրկելով. մենք դրան ասում ենք «կաշին փրկել»։ Մի անգամ Գոռը կտաւի վրայ նկարած էր իր ոտնահետքը։ Ինչո՞ւ։ Որոշեց իր հետքը թողնել այս աշխարհում։ Եւ թողեց. այդ հետքը հայ զինուորի պատուախնդրութեան հետքն է, որը թողեց Գոռ Յակոբեանը իր սխրանքով եւ ամրագրեց վրցնով։ Փառք քեզ, Զինուոր։ Փառք ու պատիւ քեզ, քաջարի Զինուոր։