Մարդկային մտքի յատկութիւններէն մէկն ալ ակնթարթի մէջ, ճիւղէ ճիւղ ոստոստող ճնճղուկի մը նման, խորհուրդներու մէջ տուայտիլն է։
Պարզ սովորական գրիչ մըն էր, որ ունէր նուրբ ու շգեղ երեւոյթ։ Աւելին՝ մուգ ու փայլուն մարմնին վրայ դաջուած էր ինծի համար հարազատ գաղափարական կուսակցութեան մը անունը։ Եկուր տես որ այս բոլորը բաւական չեն գրիչի մը գործածութիւնը արդարացնելու համար։ Բնականաբար իրմէ կ՚ակնկալենք անսայթաք եւ սահուն մելանի հետք մը թուղթին վրայ։ Ափսոս որ իմ սիրասուն գրիչը զուրկ էր այդ յատկութենէ։ Յաճախ կ՚ընդհատուէր սպիտակ թուղթին վրայ անոր թողած հետքը։ Եթէ անցեալին ըլլար, լուծումը շատ հեշտ էր։ Կ՚երթայի գրենական պիտոյք վաճառող խանութ մը եւ իսկոյն կը փոխէի ծայրը։
Անցած են այդ օրերը եւ եթէ գրիչը չարդարացնէր իր պարտականութիւնը, զամբիւղը պէտք է նետես եւ գնես նոր մը։
Ակամայ կը յիշեմ իմ մանկութեան տարիները, երբ օրէնքով արգիլուած էր մշտահոս գրիչներու ներառումը։ Այդ ժամանակ երկրի տնտեսութիւնը որոշ հաւասակշռութեան մէջ պահելու համար սպառողական շուկայի զանազան ապրանքներու արտերկրէն ներածումը սահմանափակուած էր։ Պարզ հրահան մը անգամ ներածելը լուրջ արգելքներու կը հանդիպէր։
Նախակրթարանի առաջին դասարաններուն էինք, որ վերացաւ մշտահոսի ներածման արգելքը եւ մենք ծանօթացանք այս դիւրութիւններ ընծայող գրիչի տեսակին։
Մանուկ էինք պարզապէս, դիւրաւ գտանք այդ գրիչի տեսակը խաղի վերածելու ձեւը։ Ծայրը կը քակէինք եւ կը ստանայինք պարզ խողովակ մը։ Խողովակ մը՝ որուն ծայրը կը մխրճես նումայի կամ նարինջի կեղեւին եւ ապա հանդիպակաց կողմէն ուժգին կը փչես։ Շունչիդ ուժով այդ նումայի փսորը կը թռչի քանի մը մեթր եւ կը հարուածէ ընկերոջդ։ Ահաւասիկ մանկական անառակութեան օրինակ։
Սպառելու, հետզհետէ մսխելու հիման վրայ ձեւաւորուած տնտեսական նոր մշակոյթ մը հետզհետէ տիրապետեց առօրեայ կեանքի բոլոր պահերուն։
Նոյնիսկ լուցկիի ցպիկը կ՚արժեւորէինք զանազան եղանակներով։ Խաղերու առարկայ կը դառնար ան։ Տնակներ կը սարքէինք եւ հանելուկներ կը ստեղծէինք մէկ ցպիկի տեղափոխութիւնով նոր կերպար մը գոյացնելու համար։
Մարդիկ հրահան լցքաւորելով տուն եւ ընտանիք կը պահէին։ Կար ամէն ինչի նորոգողը։ Այժմ այդ բոլորին փոխանակ համակարգը կը պարտադրէ փճացածը նետել եւ նորը գնել։ Ամենասովորական, անարժէք իրերէն մինչեւ թանկագին գործիքներ, նոյն սկզբունքով շուկայ կ՚իջնեն։
Արտադրողները ի սկզբանէ գիտեն թէ իրենց ապրանքը երբ պիտի փճանայ։ Եւ մարդիկ մրցակցութեան մէջ են նորը, աւելի նորը, նորագոյնը ապահովելու համար։
Աղքատութիւնը բացատրող գործօններու մէջ մսխողական բնոյթով արտադրութիւնը առաջնակարգ է։