Զգուշութեան կոչ բոլոր տառապողներուն

Երանելի են բոլոր այն երկիրները, որոնք իրենց խնդիր­նե­րը կը յա­ջողին լու­ծել ժո­ղովրդա­վարու­թեան սկզբունքնե­րու մէջ։ Ցա­ւօք որ մենք չենք ապ­րիր նման երկրի մը պայ­մաննե­րով։ Ոչ միայն մենք, այլ աշ­խարհի բա­զում ժո­ղովուրդնե­րու հա­մար այս մէ­կը երազ մըն է պար­զա­պէս։ Ու­նե­նալ իրար լսող, իրար հան­դուրժող տա­րակար­ծութիւննե­րու մատ­նո­ւած պա­հուն իրա­րու հա­կասող կար­ծիքնե­րը քա­ղաքա­վարու­թեան կրթո­ւածու­թեան մը մէջ իրա­րու բա­ցատ­րող վա­րիչ­ներ։ Մինչդառ իրա­կանու­թեան մէջ այս բո­լորը եր­բեք ու եր­բեք այդքան ալ դժո­ւար հա­սանե­լի յատ­կութիւններ պէտք չէ, որ ըլ­լա­յին։ Խնդի­րը պարզ արե­ւելք-արեւ­մուտք հա­կադ­րութեան մէջ մեկ­նա­բանե­լը խիստ ան­բա­ւարար պի­տի ըլ­լայ։ Եթէ խօ­սինք արեւ­մուտքի հաշ­ւոյն պի­տի կրնանք պնդել, որ ատ­կէ շատ աւե­լի խոր բա­ցատ­րութիւննե­րու կամ վեր­լուծումնե­րու կը կա­րօտինք։ Բո­լորս լսած ենք «Ժո­ղովուրդնե­րը իրենց ար­ժա­նի կեր­պով կը ղե­կավա­րուին» մեծ­խօ­սիկու­թիւնը։ Նոյ­նիսկ այս խօս­քը ար­դա­րաց­նող բազ­մա­թիւ օրի­նակ­ներ գո­յու­թիւն ու­նե­նան դժո­ւար է մար­դուս այս հաս­տա­տու­մին առանց սրտի կսկիծ ու­նե­նալու հա­մակեր­պի­լը։ Պի­տի հա­ւատանք, որ միշտ կայ աւե­լին ու աւե­լին։ Օրի­նակի հա­մար ով­քեր են ժո­ղովուրդնե­րու յե­տամ­նա­ցու­թե­նէն մեծ ար­դիւնք քա­ղող­նե­րը։ Որո՞նց կը նպաս­տէ երկրի մը բնակ­չութեան կրօն­քի միջ­նա­դարեան ճնշումնե­րու տակ տա­ռապի­լը։ Այս հար­ցումնե­րը ինքնա­բերա­բար տե­ղի կու տան յա­ջորդնե­րուն։ Այդ հար­ցումնե­րով ալ աւե­լի կը յստա­կանա­նայ պատ­կեր մը։ Այդ պատ­կե­րին մէջ յստա­կօրէն կը տես­նենք, թէ արեւ­մուտքի գեր­տէ­րու­թիւննե­րը տո­ւեալ եր­կիրնե­րէ ներս, ո՞ր տար­րե­րուն հետ կը հա­մագոր­ծակցին։ Եթէ պայ­ման է աւե­լի յստակ օրի­նակ­նե­րով նշել, Աֆ­ղա­նիս­տանի մէջ որո՞ւ ի նպաստ ձե­ւաւո­րուե­ցաւ մար­դասպան Թա­լիպա­նը։ Այն կազ­մա­կեր­պութիւ­նը, որուն հիմ­նա­կան առա­քելու­թիւնն էր Աֆ­ղա­նիս­տա­նի մէջ պայ­քա­րիլ խորհրդա­յին բա­նակի դէմ։ Միայն Աֆ­ղա­նիս­տա­նով չա­ւար­տիր մեր օրի­նակ­նե­րը։ Տա­կաւին հարց կրնանք տալ, թէ մե­րօրեայ կա­րեւո­րագոյն հրէ­շը ՏԱԻՇ-ի աւա­զակա­խումբը ո՞ր պայ­մաննե­րու մէջ ձե­ւաւո­րուե­ցաւ, որո՞նց օժան­դա­կու­թիւնը վա­յելեց եւ ապա որո՞նց հա­մար նոր սպառ­նա­լիք մը դար­ձաւ։ Այս հար­ցումնե­րուն պա­տաս­խաննե­րը մեզ կը տա­նին շատ յստակ պար­զումնե­րու։ Բայց կը կար­ծէ՞ք, թէ այդքան դիւ­րին կրնայ ըլ­լալ այս հար­ցումնե­րուն պա­տաս­խաննե­րը ճշգրտու­թեամբ հրա­պարա­կել։ Հա­ւանա­բար ոչ։ Հա­ւանա­բար մի­ջազ­գա­յին հա­սարա­կու­թիւնը իր բո­լոր գոր­ծօննե­րով ար­գելք կը հան­դի­սանայ այդ տե­սակ հրա­պարա­կու­մի մը։

Ու­րեմն լոկ այս պատ­կե­րը դի­տելով կրնանք ըսել, թէ երկրա­գունդի վրայ կարգ մը եր­կիրնե­րուն այս աս­տի­ճանի թշո­ւառու­թեան մէջ տո­ւայ­տե­լուն պատ­ճառնե­րէն մէկն ալ Խորհրդա­յին միու­թեան տա­րան­ջա­տու­մէն ետք աշ­խարհի երե­սին միահե­ծան իր թա­գաւո­րու­թիւնը պար­տադրող դրա­մատի­րու­թիւնն է։ Ան է աշ­խարհի հետզհե­տէ շնչա­հեղձ ըլ­լա­լուն գլխա­ւոր պա­տաս­խա­նատուն։ Ան է Ափ­րի­կէի մէջ տի­րող սո­վի մե­ղաւո­րը։ Հա­մաշ­խարհա­յին մարդկու­թիւնը տես­նո­ւելիք հա­շիւ ու­նի։ Այդ հա­շուի առա­ջին նշան­նե­րը յայտնո­ւեցան զա­նազան եր­կիրնե­րու մէջ, բայց յա­ջողու­թիւնը ար­ձա­նագ­րո­ւեցաւ միայն մէկ տեղ, միայն մէկ հո­ղաշերտի վրայ, որը կը կո­չենք Հա­յաս­տան։

Ի զուր չէ որ հա­մաշ­խարհա­յին հա­սարա­կու­թիւնը բա­րի նա­խան­ձով հե­տեւե­ցաւ Հա­յաս­տա­նի մէջ ար­ձա­նագ­րո­ւած այդ մեծ նո­ւաճու­մին։ Այն ինչ որ յա­ջողե­ցաւ Հա­յաս­տա­նի մէջ կրնայ յա­ջողիլ նաեւ ու­րիշ եր­կիրնե­րէ ներս ալ։ Բայց այստեղ կայ շատ կա­րեւոր եւ նուրբ խնդիր մը՝ բո­լոր այն եր­կիրնե­րը որոնք պի­տի փոր­ձեն Հա­յաս­տա­նի օրի­նակին հե­տեւե­լու, պար­տին նախ բարձրաց­նեն իրենց ազ­գա­յին գի­տակ­ցութիւ­նը այն մա­կար­դա­կին, որուն հա­սաւ Հա­յաս­տան։ Առանց ու­նե­նալու նման երաշխիք, այդ փորձը կրնայ շատ աւելի վտանգաւոր հետեւանքներ ծնիլ։

pakrates@yahoo.com