ԼԻԼԻԹ ՀԱՆՉԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ
«Սփիւռքահայ ուսուցիչների վերապատրաստումն ունի բազմաբնոյթ նպատակներ։ Այդ հանգամանքը պայմանաւորուած է սփիւռքի այն համայնքների առանձնայատկութիւններով, որոնց ներկայացուցիչներով են համալրուած վերապատրաստուող խմբերը։ Մինչեւ համավարակն վերապատրաստումների ընթացքում լուծւում էին ոչ միայն մայրենիի, հայոց պատմութեան, արուեստի դասաւանդման հիմնախնդիրներ, այլեւ հայրենիքը ճանաչելուն միտուած ճամբորդութիւններ, հանդիպումներ հայ գրողների, պետական գործիչների հետ եւ այլն։ Անշուշտ, սա չափազանց կարեւոր էր։ Հեռավար վերապատրաստման պայմաններում, բնականաբար, նշուած խնդիրները հնարաւոր չէ լուծել։ Այնուամենայնիւ, այս տարի եւս ամէն ինչ արուած է ուսուցիչների վերապատրաստման դասընթացները պատշաճ մակարդակով իրականացնելու եւ գործընթացի հիմնական խնդիրների լուծման համար։ Անառարկելի է վերապատրաստման դասընթացների անհրաժեշտութիւնը, դրանց մասնակցելու ուսուցիչների գիտակցական համոզմունքը։ Այսօր սփիւռքի հայկական դպրոցները նոյնպէս կանգնած են լուրջ մարտահրաւէրների առջեւ. ընդ որում՝ նախկին համայնքային կազմակերպական խնդիրներին աւելացել են համավարակի հետ կապուած մեզ յայտնի խոչընդոտներ։ Համոզուած եմ՝ սփիւռքահայերը գիտակցում են մատաղ սերնդի հայկական կրթութեան կարեւորութիւնը, իսկ ուսուցիչներն ու պատասխանատուներն ամէն ինչ անում են հայ երեխաների հայեցի կրթութեան ապահովման համար։ Թէեւ այս տարուայ ուսուցիչների վերապատրաստումները կազմակերպուել են հեռավար սկզբունքով եւ բարձր մակարդակով, սակայն լաւ չէր, որ տեղի չունեցան հաղորդակցման այն ձեւերը, այցելութիւնները, որոնք կը կազմակերպուէին առերես վերապատրաստման ժամանակ։ Այնուամենայնիւ, ուսուցիչները մասնակցում էին սիրով, ոգեւորութեամբ եւ գործուն մասնակցութեամբ։ Ես շնորհաւորում եմ աշխարհի բոլոր ուսուցիչներին տարեմուտի առթիւ եւ ողջ աշխարհին խաղաղութիւն եմ մաղթում։ Խաղաղութիւն եմ մաղթում յատկապէս այն երկրներին, որտեղ ապրում են մեր հայրենակիցները։ Լիբանանի դէպքերից մենք դարձեալ համոզուեցինք, որ ցանկացած երկրում տեղի ունեցող դէպքերն առաջին հերթին ազդում են կրթական համակարգի վրայ։ Իսկ մեր հայրենակիցների համար կրթութիւնը հայ մնալու առաջնային գրաւականն է»,-ասում է մանկավարժական գիտութիւնների դոկտոր, պրոֆեսոր, Խաչատուր Աբովեանի անուան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի Մայրենիի եւ նրա դասավանդման մեթոդիկայի ամբիոնի վարիչ Ժիւլիէթա Կիւլամիրեանը։
-Պոլսահայ ուսուցիչների հետ աշխատելիս ի՞նչ մտածումներ էք ունենում։
-Իւրաքանչիւր տարի ուսուցիչների վերապատրաստուող խմբերում ունենում ենք նաեւ պոլսահայ մանկավարժներ (ցաւօք, թիւով քիչ)։ Նրանք նոյնպէս հայրենասէր տիկնայք են եւ աւելի շատ կարիք ունեն վերապատրաստման. սփիւռքահայ բազմաթիւ համայնքներում բազմաթիւ են Հայաստանից գնացած ուսուցիչները, որոնք հիմնականում ունեն բարձրագոյն կրթութիւն, ընդ որում՝ մեծ մասը՝ մանկավարժական համալսարանի շրջանաւարտներ են։ Պոլսում խնդիրը դժուարանում է, որովհետեւ ուսուցիչները հիմնականում չունեն մասնագիտական կրթութիւն, եւ աւելի շատ ջանքեր պիտի գործադրեն երեխաների հայեցի կրթութեան գործընթացում։ Այնինչ Պոլսից ոչ միայն մեծ թիւով ուսուցիչներ չեն մասնակցում վերապատրաստման դասընթացներին, այլեւ տեղում ուսուցիչների վերապատրաստում գրեթէ չի իրականանում։
-«Էրգրից քշուածները» գրքում պատմում էք ձեր ծնողների կեանքը, որը շաղկապուած է երկրի հետ։ Դուք ցանկութիւն ունէ՞ք տեսնելու նրանց ծննդավայրը։
-Նշեմ, որ այս գրքի հրատարակումով ես կատարեցի ծնողներիս պատգամներից մէկը։ Սակայն չեմ իրագործել հայրիկիս մի յանձնարարականը. տեսնել այն քաղաքներն ուր ծնուել են ծնողներս / Պիթլիս ու Մոկս/ եւ մէկական բուռ հող բերել այնտեղից՝ նրանց գերեզմանին լցնելու համար. հանգամանքները խանգարել են... Ծնողներիս պատմած յուշերն այնքան տպաւորիչ են, որ յաճախ ինձ թւում է՝ ես տեսել եմ նրանց տունը, բակը, թուրք հարեւաններին...
ՅԳ. Երբ ընթերցեցի «Էրգրից քշուածները» գիրքը՝ ես էլ կամեցայ Թուրքիայի հայերին հարցնել՝ Վարդան անունով հարազատ ունէ՞ք, որ կորցրել էր իր ընտանիքը, քրոջը՝ Աղաւնուն...
«Մայրս ողջ կեանքում փնտռում էր եղբօրը եւ մեզ մեղադրում, որ չենք կարողանում գտնել նրան։ Երբ որեւէ սփիւռքահայի էր հանդիպում, նա մի անգամից խօսքի էր բռնւում նրա հետ, սկսում էր հետաքրքրուել, թէ արդեօք Վարդան անունով մէկին ճանաչո՞ւմ են, որը չունի հայր եւ մայր... որի փոքրիկ քոյրիկին՝ Աղաւնուն փրկել է Մարգարիտ տատը։ Է՜, որտեղի՞ց իմանային խեղճ սփիւռքահայերը... Նոյն ճակատագրով քանի Վարդան կար աշխարհում։ Վարդան անունը մի հաւաքական դիմագիծ էր՝ բիրտ, դաժան ճակատագրով։ Մեծ եղբայր եւ քոյրս անընդհատ բացատրում էին, որ միայն անունով դժուար է գտնել Վարդանին, ու դեռ հարց է՝ նա Վարդա՞ն է մնացել, թէ՞... Մօրս խնայելով նրանք չէին ասում, որ գուցէ եղբայրը չի փրկուել թուրքական եաթաղանից։ Յետոյ փոքր եղբայրս՝ Էդուարդը, իր կրտսեր որդու անունը դրեց Վարդան, ու մայրս հանգստացաւ, խաղաղուեց. գուցէ եւ մեզ այդպէս թուաց, որովհետեւ նա շարունակում էր լսել «Երեւանն է խօսում» հաղորդաշարը, ու մի շարք մարդկանց հարազատների գտնուելու լուրը միշտ ընդունում էր արցունքով եւ «ա՜խ, ա՜խ» ձայնարկութեամբ։
Ուզում եմ նշել, որ այդ «ա՜խն ու վա՜խը» յաճախ էր արտաբերում նաեւ հայրս՝ բարի, հանդուրժող, համբերատար, մեծի եւ փոքրի, չարի եւ բարու, իրեն սիրող-չսիրող մարդկանց հետ ջերմօրէն եւ ներողամտաբար վերաբերուող մարդը՝ Հարութիւնը։ Նա ծնուել էր Արեւմտեան Հայաստանի Մոկս քաղաքում։ Հայրս իր ծոցագրպանում պահած Հայաստան էր անցել Մոկսի այն թաղամասի նկարը, ուր ծնուել ու տասնհինգ տարի ապրել էր։ Մոկսը պատկերող այդ նկարի մէջ՝ մի բարձունքի վրայ, հայրս գրիչով սլաք էր դրել. նա նշել էր իրենց տունը, որի տանիքը կորած էր ծառերի սաղարթների մէջ։ Հայրս օրը մի քանի անգամ վերցնում էր այդ նկարը երկա՜ր- երկա՜ր նայում, յետոյ գլուխը վերցնում էր ափերի մէջ, արմուկներով յենւում ծնկներին ու խորը «ա՜խ» էր քաշում։ Հօրս յանձնեցինք հողին՝ այդ նկարը կրծքին դրած»։
Հատուած «Էրգրից քշուածները» գրքից
