Կրկէս

ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ,

Սեն-Ռաֆայէլ

«Հրաշք խոստացողները

իրականում անընդունակ են

սովորական քայլեր անելու»։

Յունական ասացուածք

Կրկէսը այն տա­­րածքն է, մի­­ջավայ­­րը, ուր թոյ­­լատրե­­լի եւ ըն­­դունե­­լի է կեղ­­ծը եւ սու­­տը որ­­պէս իրա­­կանու­­թիւն ցոյց տալ։ Այն աշ­­խա­­­տաձեւ լի­­նելուց բա­­ցի ապ­­րե­­­լակերպ է, որին մաս­­նա­­­կից են բարձրաս­­տի­­­ճան մար­­զիկներ, վար­­ժո­­­ւած կեն­­դա­­­նիներ, ծաղ­­րա­­­ծու­­ներ, լա­­րախա­­ղաց­­ներ եւ զա­­նազան այլ մաս­­նա­­­գէտ­­ներ։ Զար­­մա­­­նալի կամ մե­­ղադ­­րե­­­լի չէն այդ աճ­­պա­­­րար լա­­րախա­­ղաց­­նե­­­րը, քան­­զի այն արո­­ւես­­տի մի մաս է եւ դա­­րեր ի վեր գո­­յու­­թիւն ու­­նի աշ­­խարհով մէկ եւ իրաւ է որ մա­­նուկնե­­րին հա­­ճելի վայր է։

Այլ է դրու­­թիւնը, երբ այդ ան­­մեղ հո­­գեբա­­նու­­թիւնը տե­­ղափո­­խում են քա­­ղաքա­­կան դաշտ եւ տիտ­­ղո­­­սաւոր աճ­­պա­­­րար­­նե­­­րը իւրաց­­նում են այդ գոր­­ծե­­­լաոճը իրենց քա­­րոզար­­շաւնե­­րի ըն­­թացքին. եւ ճիշդ կրկէ­­սի հար­­թա­­­կի են նման­­ւում այս օրե­­րին Երե­­ւանի փո­­ղոց­­նե­­­րը եւ հրա­­պարակ­­նե­­­րը, ուր խօս­­քի ազա­­տու­­թիւնը վե­­րածե­­լով ատե­­լու­­թեան քա­­րոզի՝ անար­­ժան, անձնա­­սէր, անի­­մաստ գոր­­ծիչներ իշ­­խա­­­նու­­թիւն-ընդդի­­մու­­թիւն հա­­կադ­­րումով, որի կա­­րիքը չու­­նենք եւ բա­­նի եւս չի ծա­­ռայում, հաս­­տատ քայ­­լե­­­րով եր­­կի­­­րը կոր­­ծանման են տա­­նում։

Ինչ խօսք, որ այդ չա­­րիքի հիմ­­նա­­­կան հե­­ղինակ­­նե­­­րը ծա­­նօթ են նախ­­կին եւ ընդդի­­մադիր անո­­ւան տակ, բայց անժխտե­­լի է, որ երկրի եւ Ար­­ցա­­­խի իշ­­խա­­­նու­­թիւննե­­րը եւս իրենց բա­­ժինն ու­­նեն նման վի­­ճակի ստեղծման հա­­մար։ Բայց ին­­չո՞ւ եւ ինչպէ՞ս։

Նշեմ, որ դէմ եմ ան­­ցեալի հի­­մունքնե­­րով դա­­տել ներ­­կան, միայն թէ ան­­ցեալ չու­­նե­­­ցողի ներ­­կան կի­­սովի դա­­տարկ է, մինչ ան­­ցեալից դա­­սեր քա­­ղելը կեն­­սա­­­կան է եւ անհրա­­ժեշտ։ Բա­­զում հայ­­րե­­­նակից­­ներ, բա­­ժակա­­ճառի սկզբունքով յա­­ճախ սոն­­քա­­­լով են յի­­շում Բաշ-Ապա­­րանն ու Սար­­դա­­­րապա­­տը, ինչպէս նաեւ Ար­­ցա­­­խի ազա­­տագ­­րումը եօթ նա­­հան­­գով, Շու­­շին ու Լա­­չինը նե­­րառեալ, որ հիաս­­քանչ յաղ­­թա­­­նակ էր, բայց, աւա՜ղ, մեր իսկ ընդհա­­նուր ապի­­կարու­­թեան եւ ոմանց ըն­­չա­­­քաղ­­ցութեան պատ­­ճա­­­ռով, նաեւ են­­թադրա­­բար ինչ որ ան­­յայտ 5-րդ շա­­րասեան մաս­­նակցու­­թեամբ՝ երբ թշնա­­մին ծնկա­­դիր վի­­ճակ ու­­նէր երեք տաս­­նա­­­մեակ, մեր օգ­­տին որե­­ւէ պայ­­մա­­­նագիր չստո­­րագ­­րո­­­ւեց։ Այս եւս ան­­ցեալ է, որ ող­­բա­­­լի, դժո­­ւարու­­թեամբ մո­­ռանա­­լի եւ ան­­նե­­­րելի է։

Իմ իմա­­ցակա­­նու­­թեամբ՝ Ար­­ցա­­­խը Շի­­րակի, Տա­­ւու­­շի, Լո­­ռու ու միւս մար­­զե­­­րից տար­­բեր չէ եւ հա­­մազօր է նրանց, միայն թէ նրա խե­­լակո­­րոյս՝ մեծ ախոր­­ժա­­­կի տէր ղե­­կավար­­նե­­­րը ցան­­կա­­­ցան ան­­կախ հան­­րա­­­պետու­­թիւն «խա­­ղալ», եր­­բեք չդի­­մեցին մի­­ջազ­­գա­­­յին ատեան­­ներ ՀՀ-ն միանա­­լու հայ­­ցով, գրա­­ւած տա­­րածքնե­­րը բնա­­կեց­­նե­­­լու ոչ մէկ քայլ արե­­ցին, բայց բա­­զում են, որ մթին մի­­ջոց­­նե­­­րով հարստա­­ցած, իրենց օր­­րա­­­նը լքե­­լով հաս­­տա­­­տուե­­ցին Երե­­ւանում կամ այ­­լուր շքեղ ապա­­րանքնե­­րում։ Այ­­սօր որոշ պաշ­­տօ­­­նեաներ վստահ են, որ կա­­րելի է ար­­դի վի­­ճակից դուրս գալ, փրկել եւ պահ­­պա­­­նել մնա­­ցածը։ «Ամէն ինչ մեզ­­մէ կա­­խեալ է», յայտնեց ԱԳ նա­­խարա­­րը, բայց (ան­­յայտ է, թէ ի՚նչ են այդ կա­­խեալ մի­­ջոց­­նե­­­րը, թե­­րեւս այդ մի­­տու­­մով է, որ «Զարթնի՛ր, Լաօ» կար­­գա­­­խօսով ջա­­հերթ են անում Ստե­­փանա­­կեր­­տի մէջ (Աս­­պա­­­րէզ 26-4-22) եւ պա­­տահա­­կան չէ, բա­­զում են ար­­ցախցի­­ները, որ ինչ որ հրա­­հան­­գի են­­թարկո­­ւելով՝ գա­­լիս, մաս­­նակցում են փո­­ղոց փա­­կող խմբե­­րի ար­­շաւնե­­րին Երե­­ւանում։

Ի՞նչ գնա­­հատա­­կան կա­­րելի է տալ ամիս­­ներ ի վեր ընդդի­­մադիր անո­­ւան տակ եր­­կի­­­րը ան­­դա­­­մալոյծ անող խմբե­­րի արարքնե­­րին, բա­­ցի կրկէ­­սային ծաղ­­րա­­­ծու­­նե­­­րի եւ ակնյայտ իշ­­խա­­­նու­­թիւն գրա­­ւելու տեն­­չի, որ աւա­­րը փրկե­­լու միակ մի­­ջոցն է, չկայ այլ որե­­ւէ նպա­­տակ ու պատ­­ճառ։ Ար­­ցա­­­խը փրկե­­լու ամ­­պա­­­գոռ­­գոռ կո­­չերը կրկէ­­սի ծաղ­­րա­­­ծուի տխմար ելոյ­­թից տար­­բեր չեն եւ դեռ հարց տո­­ւող չկայ, թէ ին­­չո՛ւ այդ են­­թադրեալ փրկա­­րար քայ­­լե­­­րը սեր­­տօ­­­րէն եւ պար­­տադրա­­բար կա­­պուած են իշ­­խա­­­նու­­թիւնը գրա­­ւելու հետ, որ ստոյգ իղձ է դար­­ձել։

Ո՞վ է խան­­գա­­­րում, եւ ո՞ւմ են սպա­­սում այդ քա­­ջարի հա­­յոր­­դի­­­ները ան­­մի­­­ջապէս Ար­­ցա­­­խը վե­­րագ­­րա­­­ւելու հետ մէկ­­տեղ, ետ բե­­րեն նաեւ թէ՚ Նա­­խիջե­­ւանն ու Ջա­­ւախ­­քը՝ թէ՚ Կարս- Ար­­դա­­­հանը՝ Սուրմա­­լուի հետ միասին, իսկ եթէ այդ յաղ­­թա­­­կան ըն­­թացքով գրա­­ւեն նաեւ Ծո­­ցի մի փոքր ան­­կիւն՝ նաւ­­թով ապա­­հով կը լի­­նենք։ Այդպի­­սի միտք եր­­բեք չի ծա­­գի նո­­ւաստնե­­րի ու­­ղե­­­ղում, բայց նրանք ըն­­դունակ են փո­­ղոցում գա­­նի են­­թարկել զա­­ռամեալ ան­­պաշտպան ծե­­րերին, կամ որե­­ւէ ար­­տերկրում, իրենց գոր­­ծա­­­կալ­­նե­­­րին կար­­գադրեն գոր­­ծող հայ իշ­­խա­­­նու­­թեան դէմ ան­­բո­­­վան­­դակ ցոյց անել Երե­­ւանեան չա­­փանի­­շով։

Տկա­­րամ­­տութեամբ դժո­­ւար է հաս­­կա­­­նալ եւ գի­­տակ­­ցել, որ նման կրկէ­­սային արարքնե­­րը, փո­­ղոց ու կա­­մուրջ փա­­կելը, պե­­տական շէն­­քե­­­րի մուտք գրա­­ւելը, ԱԺ ամ­­բիոնը թա­­փուր թող­­նե­­­լը հե­­ռու են քա­­ղաքա­­կան պայ­­քար լի­­նելուց, նոյ­­նիսկ աւե­­լին՝ յա­­րում են քա­­ղաքա­­ցիական պա­­տերազ­­մի, կամ դա­­ւադ­­րութեան, որ սկզբունքով անըն­­դունե­­լի են եւ պատ­­ժե­­­լի, իսկ եր­­կիր ղե­­կավա­­րելու իրա­­ւունք ձեռք բե­­րելու ու­­ղի­­­ները այլ են եւ յստակ՝ հիմք ու­­նե­­­նալով ստոյգ գա­­ղափա­­րախօ­­սու­­թիւն, ապա­­գայի ծրա­­գիր, որից զուրկ է աղմկա­­րար ամ­­բո­­­խը, բայց այրւում՝ իշ­­խա­­­նու­­թեան տեն­­չով, քա­­ւու­­թեան նո­­խազ դարձնե­­լով վար­­չա­­­պետին, չնա­­յած նա եւս իր թե­­րի կող­­մե­­­րը ու­­նի, բայց «ո՞վ է, ո՛ր կեց­­ցէ եւ ո՛չ մե­­ղիցի», եւ կա­­րելի է պնդել, որ նա ստոյգ իր բա­­նակա­­նու­­թեան եւ խղճի թե­­լադ­­րանքի հա­­մեմատ է գոր­­ծում, որին բո­­լորը չէ, որ հա­­մախոհ են։

Իրաւ է, որ վար­­չա­­­պետը այն տպա­­ւորու­­թիւնն է տա­­լիս, թէ միանձնեայ է ղե­­կավա­­րում եւ իր գոր­­ծա­­­կից­­նե­­­րը քիչ մաս­­նա­­­կից են երե­­ւոյթնե­­րին, մինչդեռ պա­­տաս­­խա­­­նատու գոր­­ծունէու­­թեան լայն բա­­ժանու­­մը ժո­­ղովրդա­­վարու­­թեան առաջ­­նա­­­հերթ գրա­­ւականն է, մա­­նաւանդ մեր երկրում տի­­րող ան­­լուծե­­լի խնդիր­­նե­­­րի պա­­րագա­­յին՝ նրանց յա­­ւուր պատ­­շա­­­ճի եւ կա­­րեւո­­րու­­թեան հա­­մեմատ դա­­սակար­­գումը էական լի­­նելուց աւե­­լի է։ Եր­­բեմն վար­­չա­­­պետը ցան­­կա­­­նում է ան­­ձամբ խօսք առ­­նել որեւէ ոչ­­պե­­­տական եւ ոչ­­կա­­­րեւոր երե­­ւոյ­­թի մա­­սին՝վե­­րակա­­ռու­­ցո­­­ւած ման­­կա­­­պար­­տէ­­­զի առի­­թով, որ հա­­մապա­­տաս­­խան նա­­խարա­­րը կամ գոր­­ծա­­­կիցը նոյն յա­­ջողու­­թեամբ կա­­րող էր անել։ Եր­­բեմն ման­­րուքը կա­­րեւոր տեղ է գրա­­ւում։ Թե­­րեւս այդ պատ­­ճա­­­ռով է, երբ փո­­ղոցի գլխա­­ւոր ցու­­ցա­­­րարը յայ­­տա­­­րարում է, թէ այ­­լեւս իշ­­խա­­­նու­­թիւնը ինքն է, որ հա­­մազօր է չա­­րիքի։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ