Մայիս 1-ը պետական ահաբեկչութեան շուքին տակ

Թուրքիոյ հան­րա­պետու­թեան ժո­ղովրդա­վարա­կանաց­ման գոր­ծընթա­ցը եր­բեք հե­զասահ ըն­թաց մը չէ եղած։ Օս­մա­նեան Կայսրու­թեան տա­րինե­րէն սկսող այդ գոր­ծընթա­ցը յա­ճախ ան­կումներ ու­նե­ցաւ եւ այդ ան­կումնե­րէն իւ­րա­քան­չիւրը տաս­նեան տա­րինե­րով ետ մղեց դէ­պի ժո­ղովրդա­վարու­թիւն տա­նող պայ­քա­րը։ Այդ խո­չըն­դոտնե­րը յա­ճախ գոր­ծադրո­ւեցան օրո­ւայ իշ­խա­նու­թիւննե­րու ձեռ­քով։ Հան­րա­պետու­թեան նա­խոր­դող շրջա­նին երկրի թա­գաւորն էր, որ լու­ծարկեց Խորհրդա­րանը եւ վե­րահաս­տա­տեց իր բռնա­տիրա­կան իշ­խա­նու­թիւնը։ Հան­րա­պետա­կան շրջա­նին այս ան­գամ բա­նակն էր որ ինքզինք կը հա­մարէր պե­տու­թեան երաշ­խա­ւորը եւ չէր ար­տօ­ներ իր կամ­քին հա­կասող որե­ւէ զար­գա­ցու­մի։ Ճիշդ ալ այդ պատ­ճա­ռաւ առ­նո­ւազն երեք ան­գամ ընդհա­տուե­ցաւ ընտրո­ւած կա­ռավա­րու­թեան գոր­ծունէու­թիւնը։ Իսկ 1977-ին Թուրքիա թե­րեւս ալ առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով ծա­նօթա­ցաւ իր ժո­ղովուրդի դէմ գոր­ծադրո­ւած պե­տական ահա­բեկ­չութեան հետ։ Թէեւ այս գոր­ծե­լակերպն ալ իր աւան­դութիւ­նը ու­նէր, որ կ՚եր­կա­րէր մին­չեւ 1915 տխուր թո­ւակա­նը։ Իսկ 1977-ին Թուրքիոյ իշ­խա­նու­թիւննե­րը հե­տեւե­լով ամե­րիկեան գաղտնի գոր­ծա­կալու­թիւննե­րու ցուցմունքնե­րուն, խա­ղաղ բնա­կիչ­նե­րու արիւ­նը հե­ղեցին Թաք­սի­մի հրա­պարա­կին վրայ։

Այդ օրէն այ­սօր Թաք­սի­մի հրա­պարա­կը կռո­ւախնձո­րի մը վե­րածուած է իշ­խող կա­ռավա­րու­թիւննե­րու եւ բա­նուոր դա­սակար­գը ներ­կա­յաց­նող արհմիու­թիւննե­րու մի­ջեւ։

Պե­տու­թիւնը 48 տա­րինե­րէ ի վեր կը շա­հագոր­ծէ իր դա­ւադ­րա­կան ոճի­րը, հա­սարա­կու­թեան մօտ Մա­յիս 1 թո­ւակա­նը փոր­ձանքի խորհրդա­նիշ դարձնե­լով։ Այդ տպա­ւորու­թիւնը գո­յաց­նե­լու հա­մար կը խզո­ւի քա­ղաքի եր­թե­ւեկու­թեան սան­ձը, բա­զում ճա­նապարհներ կը դառ­նան անան­ցա­նելի եւ մար­դիկ կը ստի­պուին իրենց տու­նե­րուն մէջ բան­տարկո­ւած մնա­լու, որ­պէսզի խու­սա­փին հա­ւանա­կան չա­րիքէ մը։

Կա­րելի է ըսել թէ պե­տական այս չա­րամ­տութիւնն ալ ինչպէս զա­նազան ու­րիշնե­րը, յա­ջողած է իր հե­տապնդած նպա­տակին մէջ։ Այ­սօր շա­տեր միամ­տօ­րէն կը կար­ծեն թէ պե­տու­թիւնը այդ ար­գելքնե­րով կը փոր­ձէ խնա­յել իր քա­ղաքա­ցինե­րու անվտան­գութիւ­նը։ Շատ քի­չեր միայն կը գի­տակ­ցին թէ նման սպառնալիքի բուն հե­ղինա­կը նոյն ինքն պե­տական մար­միններն են։ Վեր­ջա­պէս փոր­ձով տե­սած ենք թէ ոս­տի­կանա­կան նման կան­խա­միջոց­նե­րու բա­ցակա­յու­թեան պա­րագա­յին Մա­յիս 1-եան ցոյ­ցե­րը կը կա­յանան բո­լորո­վին խա­ղաղ պայ­մաննե­րու մէջ։ Այդ պատ­ճա­ռաւ ալ Ներ­քին Գոր­ծոց Նա­խարա­րու­թիւնը ամէն տա­րի ալ աւե­լի կը սաստկաց­նէ իբ­րեւ թէ կան­խիչ մի­ջոց­նե­րը, որոնք ալ աւե­լի կը գրգռեն Մա­յիս 1-եան ցոյ­ցե­րու հա­մար փո­ղոց ել­լող ժո­ղովուրդը։ Վեր­ջա­պէս գո­յացա­ծը պե­տական դա­ւադ­րութիւն մըն է, որ կը կրկնո­ւի ամէն տա­րի, միշտ պատ­ճա­ռաբա­նելով հա­սարա­կու­թեան անվտան­գութիւ­նը։ Սա ինքնին կա­խար­դա­կան ցու­պիկ մըն է կար­ծես, որ ար­գելք կ՚ըլ­լայ մարդկա­յին իրա­ւունքնե­րու գոր­ծադրման։ Ամէն տե­սակ ար­գելքի դէմ կը պնդեն որ այս ար­գելքնե­րը հա­սարա­կու­թեան անվտան­գութիւ­նը ապա­հովե­լու հա­մար դրո­ւած են եւ մար­դիկ ակա­մայ կը հնա­զան­դին, կը հրա­ժարին նոյ­նիսկ իրենց սե­փական տու­նը մտնե­լու իրա­ւունքէն։

Ճիշդ է որ կայ անվտան­գութեան խնդիր մը, բայց ար­դեօք որո՞ւ անվտան­գութիւ­նը։ Հա­սարա­կու­թեա՞ն, թէ՛ իշ­խա­նու­թիւններու։