Մայիս 23-25-ին, ընկերվար միջազգայնականի (Սոսյալիստ Էնթերնասյոնալ)փոխնախագահ եւ Հ.Յ.Դ.-ի ներկայացուցիչ Մարիօ Նալպանտեան մասնակցեցաւ նախագահութեան, ֆինանսական եւ կազմակերպական ժողովներուն, ինչպէս նաեւ խորհուրդի ժողովներուն, որոնց ընթացքին քննարկուելցան աւելի քան հարիւր երկիրներէ 132 կուսակցութիւն ընդգրկող կազմակերպութեան վերաբերող հարցեր։ Ժողովականները հիւրընկալուեցան Թուրքիոյ Ժողովրդահանրապետական կուսակցութեան (CHP) կողմէ։ Նիստերուն նախագահեց կազմակերպութեան նախագահ, Սպանիոյ վարչապետ Փետրօ Սանչէսը։
Նալպանտեան խօսք առաւ «Բռնութեան եւ բախումներու յաղթահարումը, քաղաքացիական անձերու պաշտպանութիւնը» թեմային քննարկման ժամանակ։
Նալպանտեան ըսաւ.-
«Այս ժողովի ընթացքին ամենաշատ հնչած բառերը, հաւանաբար, եղած են «խաղաղութիւն», «ժողովրդավարութիւն», «իրաւունք», «մարդու իրաւունքներ», որոնք այլ բառերու կողքին կ’ամփոփեն համայն մարդկութեան ապրումները այս օրերուն։
Ապրումներ ու համատարած վախեր՝ երբ կը տեսնենք, որ աշխարհի հզօրները այսօր կը փորձեն օրէնքի փոխարէն հաստատել ուժի գերակայութիւն։ Այս ժամանակաշրջանը ես կը կոչեմ յետ-օրինականութեան շրջան, երբ երկրի ներսը օրէնքները կ’անտեսուին օրուան իշխանութեան կողմէ, իսկ միջազգային յարաբերութիւններուն մէջ ուժը կ’անտեսէ միջազգային օրէնքը, միջազգային մարդասիրական իրաւունքը, միջազգային կառավարման համակարգի բազմակողմանի կառուցուածքը՝ ձգտելով վերադառնալ կայսրութիւններու նոր դարաշրջան։
2023-ի վերջին ամիսներուն, ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարին՝ ցեղասպանութեան կանխարգիլման յատուկ խորհրդական Ալիս Ուայրիմու Նտերիթուն, անդրադառնալով 1948-ի. ՄԱԿ-ի Ցեղասպանութեան կանխարգիլման եւ պատիժի մասին համաձայնութեան, ահազանգեց, որ համաձայնութեան ստորագրումէն 75 տարի անց՝ այսօր ցեղասպանութեան սպառնալիքի տակ են Միանմայի ռոհինգիաները, Եթովպիոյ թիգրայացիները, Սուտանի մասալիթները, Իսրայէլի կողմէն բռնագրաւուած Կազայի պաղեստինցիները, հայերը Արցախի մէջ, որոնց նկատմամբ միջազգային հանրութիւնը պատշաճ արձագանգ չէ ցուցաբերած։
Արցախի դէպքը շարունակուող յանցագործութիւն է։ Հայերը դուրս մղուեցան հազարամեայ իրենց հողերէն Ատրպէյճանի կողմէն, որ կ’անտեսէ Արդարադատութեան միջազգային դատարանի որոշումը՝ երաշխաւորելու բնիկ ժողովուրդին իրաւունքները եւ անոնց արժանապատիւ, անվտանգ եւ հաւաքական վերադարձը։ Աւելին՝ խախտելով միջազգային իրաւունքը, Ատրպէյճանը կը շարունակէ գերութեան մէջ պահել հայ գերիները եւ կեղծ մեղադրանքներով կը դատէ անոնց՝ Արցախի ղեկավարներուն, որոնց շարքին է մեր, ձեր ընկեր Դաւիթ Իշխանեանը, որուն ծանօթացաք եւ լսեցիք այս կազմակերպութեան 2022 թ. Քոնկրէսի ընթացքին։ Ատրպէյճան հետեւողականօրէն կ’ոչնչացնէ հայ ժողովրդի կրօնական եւ մշակութային ժառանգութիւնը եւ յուշակոթողները։
Այս ժողովին տարբեր ելոյթներու ընթացքին հնչեցին Նաթանեահուի, Լուքաշենքոյի եւ Ալիեւի անունները։ Եւ ատիկա պատահական չէ, որովհետեւ անոնք կ’ամբողջացնեն իրարու՝ իրենց կործանարար գործողութիւններով, ներկայացնելով մեր ժամանակներու մռայլ կողմը։
Խաղաղութեան մասին խօսքեր եւ մաղթանքներ հնչեցին այս ժողովին տարբեր ելոյթներով։ Նոյնիսկ եղաւ ակնարկ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու մասին։ Հայաստան եւ Ատրպէյճան կը գտնուին խաղաղութեան գործընթացի մէջ։ Գործընթաց մը՝ որուն վերաբերեալ ունինք անհամաձայնութիւններ եւ հարցականներ, սակայն խաղաղութեան գաղափարին լրջօրէն կը հաւատանք։ Թուրքիա կը հետեւի այդ գործընթացին եւ Հայաստանի հետ յարաբերութիւնները կը պայմանաւորէ այդ պայմանագիրի ստորագրումով՝ յաւելեալ ճնշում բանեցնելով Հայաստանի վրայ։ Սակայն տեղին է յիշեցնել, որ Հայաստան՝ վերանկախացումէն ի վեր, 1991 թուականէն սկսեալ, մշտապէս ձգտած է առանց նախապայմաններու դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու Թուրքիոյ հետ, սակայն Թուրքիա մերժած է։ Եթէ Թուրքիա իսկապէս կը ցանկայ նպաստել տարածաշրջանի մէջ արդար, տեւական եւ կայուն խաղաղութեան հաստատման, պէտք է վերանայի իր պատմութեան եւ ընդունի իր պատասխանատուութիւնը 1915-1923-ին Հայոց Ցեղասպանութեան իրագործման մէջ։
Պարտադրուած խաղաղութիւնը ո՛չ արդար է, ոչ ալ՝ կայուն եւ տեւական»։
Եռօրեայ ժողովի փակման զեկոյցը արտասանեց Ժողովրդահանրապետական Կուսակցութեան պետ Էօզկիւր Էօզէլ։
Ան նախ ողջունեց համագումարի մասնակիցները, ապա հակիրճ կերպով անդրադարձաւ երկրի ներքին քաղաքական դժուարութիւններուն։ Դիտել տուաւ քաղաքականացած դատական համակարգի աւերիչ դերակատարութիւնը ժողովրդավարական վարչակարգի դիմաց։ Յատկապէս օրինակ բերաւ Իսրանպուլի քաղաքապետ Էքրեմ Իմամօղլուի անհիմն մեղադրանքներով բանտարկութիւնը։ Սոյն բանտարկութիւնը համարեց 16 միլիոն բանակչութիւն ունեցող քաղաքի մը ընտրելու իրաւունքին բռնաբարումը ըլլալով։
