ՀՄԱՅԱԿ (ՀԱՄՕ) ՍԱՐԵԱՆ
Ժողովուրդի ընտրեալ ներկայացուցիչ մը կը ժամանէ՝ իսկ հոգեւոր ղեկավարը կը մնայ լուռ. անտարբերութիւն, թէ խոր ռազմավարութիւն։
2025 թուականի Յունիսի 20-ին, Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան պաշտօնական այցելութեամբ կը ժամանէ Թուրքիա՝ Նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանի հրաւէրով։ Այցը դիւանագիտական եւ քաղաքական մեծ քայլ մըն էր՝ երկու պետութիւններու յարաբերութիւններու ձեւաւորման առումով։
Բայց այցին շուրջ ստեղծուած խորհրդաւոր մթնոլորտին մէջ կար մէկ տարր, որ չվրիպեցաւ ոչ մէկ զգայուն աչքէն. Պոլսոյ Հայոց Պատրիարքութիւնը՝ իբրեւ համայնքի հոգեւոր եւ պատմական առաջնորդութիւն, ո՛չ ընդունեց, ո՛չ ողջունեց, ո՛չ ալ պարզ մեկնաբանութիւն մը տուաւ այս այցին վերաբերեալ։
Եւ ահա կը ծագի այս հարցը՝ ինչպէ՞ս է, որ աշխարհասփիւռ հայ ժողովուրդի պետութիւնը ներկայացնող վարչապետ մը Պոլիս այցելէ, առանց համայնքի հոգեւոր կեդրոնէն նոյնիսկ բարեւ մը ստանալու։
Պոլսոյ Հայոց Պատրիարքութիւնը հիմնուած է 1461 թուականին՝ Օսմանեան Սուլթան Մեհմէտ Բ Նուաճողին կողմէ։ Այդ օրուան հրամանագիրով, հայ ժողովուրդը կը ճանչցուի իբրեւ “միլլէթ”, իսկ պատրիարքը կը ստանայ հոգեւոր ու քաղաքացիական լիազօրութիւններ։ Գաղութային այս նոր կարգը ժամանակի ընթացքին վերածուեցաւ ազգային կազմակերպութեան հզօր սիւներէն մէկուն։
Պատրիարքութիւնը դարեր շարունակ եղաւ ոչ միայն եկեղեցական, այլեւ ազգային դիմագիծի մարմնաւորում։ Ան եղաւ կամուրջ՝ ժողովուրդին եւ պետութեան միջեւ։ 19-րդ դարու մեծ քաղաքական փոթորիկներուն, 1915-ի եղեռնին, եւ անկէ ետք գաղթականութեան օրերուն՝ պատրիարքութիւնը համախմբիչ ուժ էր։
Այնուհանդերձ, այսօր կը թուի թէ այդ վեհ եւ խիզախ օրերէն դանդաղ քայլերով հեռացուած է։
Փաշինեանը Հայաստանի պատմութեան մէջ արդէն իր ուրոյն տեղը գրաւած է։ Բանակցութեամբ եւ ժողովրդավարութեան վերականգնմամբ տարբեր է շատերէն։ Ապրիլեան շարժումով իշխանութեան եկած, քայքայուած համակարգ մը փորձած է վերակազմաւորել՝ թափանցիկ կառավարման, բաց հաղորդակցութեան եւ ժողովրդավարական սկզբունքներու հիման վրայ։
Ան նաեւ այն քիչ ղեկավարներէն է, որ յաղթանակի լեզուով չէ խօսած՝ այլ պարտութեան ժամանակ պատասխանատուութիւն ստանձնած է։ Ուրեմն նման մէկ ղեկավարի այցելութիւնը Պոլիս պէտք է սոսկ քաղաքական օրացոյցի մաս մը չըլլար։ Այդ պէտք է ըլլար առիթ մը՝ հոգեւոր ու ազգային մակարդակի վերամիավորման, գոնէ բարոյական զգայնութեան դրսեւորումի։
Պատրիարքութիւնը ո՛չ միայն չընդունեց, այլ նոյնիսկ չարձագանգեց Փաշինեանի այցելութեան։ Ո՛չ պատրիարք, ո՛չ փոխանորդ, ո՛չ իսկ մի քանի տող յայտարարութիւն։
Այս լռութիւնը դիւանագիտական չէ, այլ խորհրդանշական։ Այս լռութիւնը կ՛արտացոլէ կամ քաղաքական անուշադրութիւն, կամ խորացած վախ՝ պետութեան կողմէ որեւէ սխալ մեկնաբանութենէ զգուշանալու։ Երկու պարագային ալ, վնասը նոյնն է՝ հեռացում ժողովուրդէն, անջատում ազգային իրականութենէն։
Եթէ այսօր պատրիարքութիւնը չկրցաւ անգամ բարեւով ողջունել իր ազգի պետութեան ղեկավարը, վաղը ինչպէ՞ս պիտի յայտարարէ՝ թէ ինք կը ներկայացնէ համայնքի հոգեւոր եւ ազգային շահերը։
Պոլսոյ Հայոց Պատրիարքութիւնը կրնայ մեկնաբանել իր լռութիւնը որպէս քաղաքական կշռադատում, բայց ժողովրդի աչքին այդ լռութիւնը շատ աւելի խորքային է։
Ժամանակն է, որ մեր հոգեւոր հաստատութիւնները վերագտնեն իրենց ազգային ուղեգիծը, որպէսզի կարենան արժանավայել ձեւով մօտենալ մեր ժամանակակից պատմութեան՝ առանց վախի, առանց ձեռնպահ մնալու։
Պատմութիւնը կը գրէ եւ կը յիշէ։ Հայ ժողովուրդը պատմութիւնով ապրող ժողովուրդ է։ Եւ պատմութիւնը երբեմն շատ դաժան կերպով կը դատէ լռութիւնները։
