ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
Բաղդատմամբ երաժշտական իր բեղուն վաստակին, նուազ ուսումնասիրուած անուն մը եղած է ժողովրդական երգերու վարպետ կատարող Ռուհի Սու։
Ան 1970-ականներէն սկսեալ թողարկած ձայնապնակներով նոր երանգ մը բերաւ թրքերէն ժողովրդական երգարուեստին։ Ռուհի Սու ծնած էր 1912-ին, Վասպուրական աշխարհի մէջ։ Մանկութիւնը անցած էր ծնողազուրկ պայմաններու տակ։ Վանի եւ շրջակայքի այդ թէժ տարիներուն մատնուած ամբողջական որբութիւնը մտածել կու տայ անոր հայ ծագումին մասին։ Երեւոյթ մը՝ որ մնաց միայն բարձր հաւանականութիւն մը ըլլալով։ Զինք որդեգրող ընտանիքը, որ բաւականին աղքատ պայմաններուն մէջ կ՚ապրէր, երախայի ուսման ու սնունդի բեռը թողուց պետութեան։ Ան նախ արձանագրուեցաւ զինուորական վարժարան եւ ապա իր անհատնում ջանքերով ի վերջոյ յաջողեցաւ երաժշտական ուսուցչանոց արձանագրուիլ։ Այդ վարժարանը աւարտելէ ետք, այս անգամ ալ դիմեց Անգարայի երաժշտանոցը եւ փայլուն նիշերով աւարտելէ ետք պաշտօն ստանձնեց Անգարայի օփերայի մէջ իբրեւ բամբ-պարիթոն մենակատար։ Օփերայի թատրոնին մէջ բազում դերեր ստանձնելու կողքին ժողովրդական երգերու յայտագիրներով հաղորդումներ ունեցաւ Անգարայի ռատիօկայանէն։
Ռուհի Սուի համբաւը տարածուեցաւ երկրի ձախակողմեան շրջանակներու մէջ։ Մտաւորականութիւնը իւրացուցած էր անոր կատարումներու նոր ոճը։ Դասական երաժշտութեան ուսումով օժտուած կուռ ձայնով ան թողարկեց շարք մը ձայնապնակներ, որոնց իւրաքանչիւրը լուրջ հետազօտութիւններու եւ ուսումնասիրութիւններու արգասիքն էին։
Այս բոլորը կը մտաբերենք մեր ձեռքին ունենալով «Արաս» հրատարակչատան մատենաշարէն լոյս տեսած նորատիպ գիրք մը։ «Ռուհի Սու եւ Թուրքիոյ մէջ երաժշտական մշակոյթներ» խորագրեալ հատորը հրատարակութեան պատրաստած են Ուլաշ Էօզտեմիր, Պելմա Օղուլ եւ Էվրիմ Հիքմեթ Էօղիւթ։ Անոնք այս հատորի մէջ ի մի բերած են զանազան երաժշտագէտներէ յօդուածներ, որոնք կը վերլուծեն Թուրքիոյ քաղաքական վերիվայրումներու երաժշտութեան մէջ ցոլացումները։ Անշուշտ յատկապէս կ՚ընդգծուի այդ ընդհանուրին մէջ Ռուհի Սուի դերակատարութիւնը։ «Արաս» այս հրատարակութիւնով մանաւանդ երաժշտագէտներու համար կարեւոր աղբիւր մը կը մատուցէ, այս ոլորտի պատմական ընթացքը լուսաւորելու առաքելութեան մէջ։
