ԱՌՕՐԵԱՅ

«Ակօս»ի մէջ Ատրպէյճանի վերաբերեալ լուրեր խմբագրող լրագրող Արզու Կէյպուլլայէվա ենթարկուած ծանր սպառնալիքներու բերումով հարկադրուեցաւ արտասահման մեկնելու։ Վերջերս Թուրքիա եկած մեր ընկերոջ հետ զրուցեցինք իր ներկայ պայմաններուն մասին։ Արզու Կէյպուլլայէվա տակաւին չէ թօթափած ենթարկուած ճնշումը։

Թուրքիոյ տա­րած­քին գտնուող հա­յոց մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գը անխնա­մութեան եւ տրուած վնաս­նե­րու պատ­ճա­ռաւ ոչնչա­նալու վտան­գի հետ դէմ յան­դի­ման կը գտնուի։ Միւս կող­մէ կարգ մը դրա­կան զար­գա­ցումներ ալ կ՚ար­ձա­նագ­րուին։ Մշա­կոյ­թի Նա­խարա­րու­թիւնը թէեւ կարգ մը պատ­մա­կան հնու­թիւննե­րը նո­րոգած է, բայց անոնք հա­զարա­ւոր­նե­րու չնչին մէկ մասն են։ Հայ մշա­կոյ­թի ժա­ռան­գը փրկե­լու հա­մար ար­տա­սահ­մա­նի եւ Թուրքիոյ մէջ զա­նազան կազ­մա­կեր­պութիւններ աշ­խա­տան­ք կը տա­նին։

Նոյեմ­բե­­րի 25, 1957, Վայ­­­սե­­­­­­­լիա ԱՄՆ- Յու­­­­նիս 12, 1993, Մար­­­­տունի Ար­­­­ցախ Այս ակ­­­­նարկը ինձ հա­­­­մար շատ թանկ է. 1991-ին ես ան­­­­ձամբ հան­­­­դի­­­­­­­­­­­­­­­պել էի Մոն­­­­թէ Մել­­­­քո­­­­­­­­­­­­­­­նեանին մի ըն­­­­կե­­­­­­­­­­­­­­­րական շրջա­­­­պատում, իսկ 2000-ին ես այ­­­­ցե­­­­­­­­­­­­­­­լել էի Մար­­­­տունին եւ հան­­­­դի­­­­­­­­­­­­­­­պելով ար­­­­դէն Մոն­­­­թէ Մել­­­­քո­­­­­­­­­­­­­­­նեանին մօ­­­­տիկից ճա­­­­նաչող­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­րին, կազ­­­­մել էի ինձ հա­­­­մար նրա հա­­­­զուա­­­­դէպ մարդկա­­­­յին նկա­­­­րագի­­­­րը։

7 Յունիս Կիրակի օր կայացող Խորհրդա­րանի ընտրու­թիւննե­րով Թուրքիա թե­ւակո­խած կ՚ըլ­լայ բո­լորո­վին նոր շրջա­նի մը։ Ընտրու­թիւննե­րը վերջ տուին գոր­ծող ԱՔՓ կու­սակցու­թեան իշ­խա­նու­թեան։ Վեր­ջին 13 տա­րինե­րու ըն­թա­ցիքն այս կու­սակցու­թիւնը առա­ջին ան­գամ զրկուեցաւ առան­ձին կա­ռավա­րու­թիւն կազ­մե­լու իրա­ւունքէն։ Աւե­լի քան 53 մի­լիոն ընտրող­նե­րու գոր­ծա­ծած քուէնե­րով, թէեւ ԱՔՓ կրկին ստա­ցաւ ձայ­նե­րու մե­ծամաս­նութիւ­նը, սա­կայն 255 պատ­գա­մաւոր­նե­րը բա­ւարար չեն առան­ձին կա­ռավա­րու­թիւն կազ­մե­լու հա­մար։ Ընտրու­թեան մէջ բախ­տո­րոշիչ դե­րակա­տարու­թիւն ու­նե­ցաւ Ժո­ղովուրդնե­րու Ժո­ղովրդա­վարու­թեան Կու­սակցու­թիւնը։ Այս շար­ժումը 80 պատ­գա­մաւոր­նե­րով մաս կը կազ­մէ խորհրդա­րանին եւ ճա­կատագ­րա­կան դեր կը խա­ղայ այ­լա­խոհա­կան կա­ռավա­րու­թեան մը կազ­մուելու գոր­ծընթա­ցին մէջ։

Քամփ Ար­մէ­նի հետ Զօ­րակ­ցութիւն» խմբա­կը նա­խորդ Ուրբաթ, Մա­յիս 22-ի երե­կոյեան երթ մը կազ­մա­կեր­պած է, Իս­թիքլալ պո­ղոտա­յի վրայ, Թիւ­նէ­լէն մին­չեւ Կա­լաթա­սարա­յի հրա­պարակ։ Եր­թի ըն­թացքին զա­նազան հա­յերէն եւ թրքե­րէն կար­գա­խօսե­րու շար­քին, կը հնչէր նաեւ «Դի­մադ­րե­լով է որ պի­տի յաղ­թենք» բա­ցագան­չութիւ­նը։ Հա­րիւ­րա­ւոր մաս­նա­կից­նե­րէ բաղ­կա­ցած ամ­բո­խը երբ հա­սաւ Կա­լաթա­սարա­յի հրա­պարակ, այնտեղ, քա­նի մը հա­յերէն եր­գե­րու կող­քին, կ՚ար­տա­սանուի նաեւ զօ­րակ­ցութեան խօս­քը, Նոր Զար­թօնքի ներ­կա­յացու­ցիչ Սա­յաթ Թե­քիրի կող­մէ։

Ընթեր­ցո­ղը նե­րող թող ըլ­լայ, եթէ սոյն լրա­տուու­թիւնը զանց կ՚առ­նէ լրագ­րո­ղու­թեան ամե­նահիմ­նա­կան կա­նոն­նե­րը։ Ծա­նօթ իրո­ղու­թիւն է որ լրագ­րութեան աս­պա­րէզին մէջ խմբա­գիրը պէտք է հնա­զան­դի իր փո­խան­ցած լու­րի հա­ւաս­տիու­թիւնը երաշ­խա­ւորող տո­ւեալ­նե­րու։ Բայց մեր աս­պա­րէզին հա­մար այդ կա­նոնը սահ­մա­նող­նե­րը ան­շուշտ որ չէինք պատ­կե­րացու­ցած թէ ի՞նչ կը նշա­նակէ Թուրքիոյ Հա­յոց Պատ­րիար­քա­րանէ լուր մը իմա­նալ նոյն ինքն այդ Պատ­րիար­քա­րանի ժո­ղովուրդը հե­տաքրքրող նիւ­թի շուրջ։ Եթէ այդ մա­սին պատ­կե­րացում մը ու­նե­նային, եր­բեք այսքան գաղտնապահ չէին ըլ­լար եւ մենք ալ մեր կար­գին չէինք հար­կադրո­ւէր Սկու­հի Տու­տույի փո­խան­ցած տե­ղեկու­թիւննե­րով լուր խմբագ­րե­լու։ Բայց ընե­լիք բան չկայ մեր մօտ, գաղտնա­պահւթիւ­նը բո­լոր ար­ժա­նիք­նե­րէն վեր կը դա­սուի եւ ոչ ոք կը հա­մար­ձա­կի այդ գաղտնա­պահու­թիւնը խա­փանե­լու։ Ինչ կա­րելի է ընել, եթէ Պատ­րիար­քա­կան Աթո­ռը իր ամ­բողջ ու­ժով կը մեր­ժէ մեր հար­ցումնե­րուն պա­տաս­խա­նը տա­լու։

Այ­­սօր, այս պա­­հուն արեւմտա­­հայե­­րէնին ո՞վ պէտք ու­­նի։ Արե­­ւելա­­հայե­­րէնին շա­­տեր պէտք ու­­նին Հա­­յաս­­տա­­­նի մէջ, իսկ արեւմտա­­հայե­­րէնին ո՞վ եւ ո՞ւր պէտք ու­­նի։ Ի՞նչ պա­­րագա­­յի է որ պէտք կ՚ու­­նե­­­նանք, կա­­րիքը կը զգանք այս լե­­զուին։ Կա­­րիքը պէտք է ըլ­­լայ այս լե­­զուին, որ անոր շուրջ զար­­գա­­­նայ անոր շու­­կան, եւ շու­­կա­­­յին շուրջ փո­­ղոցը, եւ փո­­ղոցին շուրջ կա­­պերը եւ հա­­ղոր­­դակցու­­թիւնը, հա­­ղոր­­դակցու­­թեան շուրջ հա­­ւաքա­­կանու­­թիւնը։ Այդպի­­սով լե­­զուն ինքնըս­­տինքեան ապ­­րած կ՚ըլ­­լայ, եւ անոր շուրջ գո­­յացած կ՚ըլ­­լայ իրեն կա­­պուած մշա­­կոյ­­թը։