1915-2015

Gazeteci ve tarihçi Vicken Cheterian, Ermeni Soykırımı’nın, yüz yıldır yaşanan süreçte küresel siyasete, akademik araştırmalara, Kürt meselesine, Türk ve Ermeni toplumlarına etkilerini değerlendiren bir kitap yazdı. Ağırlıklı olarak soykırım sonrası döneme odaklanan ‘Open Wounds: Armenians, Turks, and a Century of Genocide’ (Açık Yaralar: Ermeniler, Türkler ve Soykırımın Yüzyılı) başlıklı kitapta, Hrant Dink suikasti önemli bir dönüm noktası olarak duruyor.

Prof. Selim Deringil, Osmanlı’nın ihtida prosedürlerini ve çok sayıda Ermeni’nin Müslümanlaşmak zorunda kaldığı 1894-1896 Katliamları’nı anlattı.

Fransa’da yaşayan psikanalist ve felsefeci Hélène Piralian Simonyan'la Ermeni Soykırımı’nın 100. yılı dolayısıyla, travma, yas ve aktarım üzerine bir söyleşi yaptık.

Bazen kapatıyorum gözlerimi dünyaya. Sesler, çığlıklar patlıyor kulaklarımda. İnsanlar görüyorum hayalle gerçek arası. Eskiden varlardı, şimdi yoklar. Anlattıkları geliyor aklıma. Yürüyorlar sessizce geçmişten bu güne, “bir vardık, bir yoktuk” diyorlar. Onlar anne, onlar baba, onlar evlat. Neredeler? Neden kayıplar? Neden yüz yıl sonra bile sessizlikte “Biz vardık ve varız” diye fısıldıyorlar vicdanlara.

Ermeni Soykırımı’nın inkârı konuşulduğunda, bu inkârı inşa edenler içinde belli devlet kurumları ve bazı üniversiteler ön plana çıkıyor. Üniversitelerin ve akademyanın inkârdaki rolünü, keza kimilerinin de inkârın aşılmasında takındığı tavrı, yakın tarih ve kolektif kimlikler üzerine çalışan Bilgi Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Prof. Bülent Bilmez’le konuştuk.

Ermeni Soykırımı ve inkârı söz konusu olduğunda akla ilk gelen kavram ‘devlet aklı’ oluyor. Dillere pelesenk olsa da, devlet aklı kavramı içi çok doldurulamayan bir kavram. İstanbul Üniversitesi’nden Güven Gürkan Öztan ile Bilgi Üniversitesi’nden Ömer Turan, bu boşluğu doldurmak adına iki önemli makale kaleme aldılar. Türkiye’de devlet aklının Cumhuriyet döneminde Ermeni Soykırımı’na ilişkin hamleleri hakkında bir kitap çalışmasın sürdüren Öztan ve Turan’la devlet tarafından kurulan soykırımın inkarı söyleminin değişimlerini konuştuk.

'Kurtaranlar' dizisinin dördüncü yazısında, karşımızda Zonguldak gibi, görece az sayıda Ermeni nüfusu barındıran küçük bir şehir ve bu sefer bir vali değil, vicdan sahibi bir Osmanlı askeri var: Kurmay Yarbay Mehmet Hayri (1879-1934).

Mart 1915’te Erzurum’dan İstanbul’a geçen Bahaeddin Şakir, Teşkilat-ı Mahsusa’nın artık iç düşmana yönelmesi gerektiğine kanaat getirir ve İttihat Terakki Merkezi Umumisi’ne bu yönde bir rapor sunarak ‘tehcir’ kararının alınmasında etkili olur.

1915’i konu alan belgeselleri kısaca anlatıyor ve bu filmlere ulaşabileceğiniz linkleri sunuyoruz.

'Aile büyükleriniz 1915'te neler yaşamıştı?' diye sorduk. Agos'a gelen mektuplar, yüzyıl önce bu toporaklarda neler yaşandığını tüm çıplaklığıyla anlatıyor.