Sevan Değirmenciyan

Bizim Margosyan…

Özgündü zira geldiği kentin o güne kadar bir anlatıcısı olmamıştı. Oysa Harput, Sasun, Arapgir, Eğin veya Musadağ daha önce anlatıcılarını bulmuşlardı. Böylece Margosyan sayesinde salt İstanbul edebiyat çevreleri değil tüm diaspora da Diyarbakır’ın suskun, kayıp sanılan dünyasının keşfine koyuldu. Dahası Eliz Kavukcuyan Ödülü bu coşkunun bir dışavurumu olarak 1988 yılında Margosyan’a verildi.

Mari Gerekmezyan'ın son haykırışı

Heykeltraş Mari Gerekmezyan 29 Ekim 1947 tarihinde, henüz 34 yaşındayken hayata gözlerini kapamış. Aras Yayıncılık’ın sosyal medya hesaplarından yapılan anmayı farkettiğimde, elimin altında bulunan Toros Azadyan’ın “Asdğapert” dergisinin 1951’de yayınlanan ilk sayısında yayınlanmış (ss. 15-16) şu yazısını tercüme edip “Agos” okuyucularının dikkatine sunmak istedim. Yazının girişine bulunan not, ölümünden bir kaç gün önce kaleme alınan yazının Gerekmezyan’ın ölüm anında yatağının başucunda bulunduğunu ve muhtemelen bir kriz anında kaleme alındığını belirtmekte. İşte “Mari Gerekmezyan’dan Yayınlanmamış bir Yazı” başlığı ile neşredilen yazının Türkçe tercümesi:

Ayasofya'daki Ermeni izleri

Hiç şüphesiz Ayasofya tarihinin en önemli simalarından biri mabedin bugüne kadar sapasağlam ayakta duran kubbesinin mimarı Dırtad. Ortaçağ Ermeni mimarlık tarihinin en müstesna temsilcilerinden olan Dırtad, Ani Ermeni Krallığı’nın başmimarı sıfatıyla Ani katedralini de inşa etmişti.

"İki adaylı Patrik seçimi" iddiası doğru değil

Sayın Maşalyan ve seçilmesini sağlayan ruhani ve sivil çevreler tarafından ortaya atılan Cumhuriyet devrinde yapılan patrik seçimlerinin hiçbirinde ikiden fazla aday bulunmadığı, hatta bazen tek adayla yapıldığı iddiası kesinlikle doğru değildir.

14 Haziran 2020

98 yıl önceden görev kurbanı bir doktor: Taniel Hanımyan

Eski kitaplar ve gazete sayfaları arasında gezinirken, kendi tedavi ettiği bir hasta tarafından katledilen bir hekimin hikâyesi ile karşılaştım: İstanbul Yedikule’deki Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi yardımcı operatörü Dr. Taniel Hanımyan. Olay 1 Mayıs 1922 tarihinde yaşanmış.

Arjantin’de askeri cuntanın Ermeni kurbanları

Sevan Değirmenciyan’ın “Latin Amerika Ermenileri” yazı dizisine epeyce bir süre ara vermiştik. Artık dizinin son bölümündeyiz. Değirmenciyan, Arjantin’de cuntaya karşı mücadelede hayatını kaybeden 22 kişinin öyküsünü anlatan bir kitap yazan Cristian Sirouyan ile röportaj yapıyor bu son bölümde. Gencecik yaşta yaşamları ellerinden alınan Ermenilerin hayat hikayeleri Arjantin toplumu tarafından da unutulmamış.

Tekrar "İstanbul’a mahsus episkoposlar" üzerine...

Eğer 2019 talimatnamesini “sadece İstanbul episkoposları” olarak okuyanlara uyarsak, I. Şınorhk ve II. Karekin İstanbul’a patrik olamayacaktı, çünkü ikisi de Kudüs episkoposu idi. Onlar Türkiye doğumlu veya “babadan Türk” oldukları için İstanbul’a patrik olabildi. Alınan bir hakkı bugün neden elimizin tersiyle itip, kişisel hırslardan dolayı İstanbul Patriklik makamının geleceğini tehlikeye atalım?

1990 seçiminde Müteşebbis Heyet ne yapmıştı?

Uzman görüşü alındıktan sonra Müteşebbis Heyet görüşünü açıklar. Buna göre, Valilik tarafından Patrikliğe tebliğ edilen talimatı kabul ve tatbik etmek Müteşebbis Heyet'e tevdi edilen görevle bağdaşmadığından Patrik seçimine müsaade edilmesi için yeniden ilgili makamlara müracaat edilmesine karar verilir.

‘Patrikhaneye mahsus episkoposlar’ ile ne kastediliyor?

Nizamname’de bu madde ile, İstanbul patriği seçilecek olan episkoposların Ermeni Kilisesi’nin merkezi konumunda bulunan ve o dönem Çarlık Rusyası sınırlarında olan Eçmiadzin Katolikosu tarafından takdis edilmesi; Kilikya yahut Akhtamar'da takdis edilse dahi Eçmiadzin tarafından kabul görmüş olması şartı aranıyordu.

Acının ve mizahın yazarı Yervant Odyan 150 yaşında

Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul’a döndü. Farklı gazete ve dergiler yayınladı, çalıştı, yazılar yazdı. Mayıs 1915'te tutuklanıp Suriye içlerine, Der Zor’a tehcir edildi, ağır koşullarda mucize eseri sağ kaldı. İstanbul'a 1918'de geri döndü. Döner dönmez, Soykırım yıllarını anlattığı ‘Lanetli Yıllar’ı ‘Jamanak’ gazetesinde tefrika etti.

Maraş’tan Montevideo’ya Uruguay Ermenilerinin hikâyesi

Agos yazarlarından Sevan Değirmenciyan geçtiğimiz ay Latin Amerika'daydı. Ermeni diasporası içinde önemli bir yere sahip olan Latin Amerika Ermenileri ile görüştü, onların hikayelerini dinledi. Latin Amerika Ermenileri yazı dizisinin ilk bölümünde Uruguay'daki Maraşlı Ermeniler var.

Ara Güler'den Zahrad'a muzip satırlar: Sevgili arkadaşım Zahrad…

Geçtiğimiz yıl hayatını kaybeden ünlü foto muhabiri Ara Güler'in 1948 yılında Ermeni edebiyatının önemli isimlerinden Zahrad'a yazdığı mektup, döneme ve iki ismin dostluğuna dair ilginç ve biraz da "muzip" ayrıntılar barındırıyor.

Tumanyan: Demokrat bir yurttaş, hayırsever bir insan, sevilen bir şair

Şair ve aktivist Tumanyan’ı tanımak ve hakkında bazı yargılara varmak için hayatının 1905-1906 yılları önemli, çünkü o dönemde kendisini tamamen Türk-Ermeni barışını sağlamaya ve halkın müdafaasına adamıştı.

İstanbul’da Parajanov-Sarkis rüzgarı

Ünlü yönetmen Parajanov'un kolajlardan film sahnesi taslaklarına, kostümlerden desenlere, resimlerden, mozaiklere, objelere ve fotoğraflara, çok sayıda yapıtının yer aldığı sergi 13 Aralık'ta Pera Müzesi'nde açılıyor. Sergide, Parajanov’u kendi ailesinden sayan başka bir usta sanatçının, Sarkis’in Parajanov’a dair ürettiği ve bir selamlama niteliği taşıyan yapıtları da önemli bir yer alıyor.

11 Aralık 2018

Herkesin Aznavour’u

Aynen 1964’te olduğu gibi, Ermenistan’ın kalburüstü kesimi, Devlet Başkanı Levon Der-Bedrosyan ve Katolikos I. Karekin’in de katılımıyla içerde konserin keyfini çıkarırken, ozan Vahram Tatikyan ve gençler dışarıda Aznavour şarkıları söylüyorlardı, gitarları eşliğinde.

Katolikos’tan Bayar’a: ‘Şiddetle protesto ediyorum’

Ruhaniler Genel Meclisi tarafından seçilen Patrik Kaymakamı Bekçiyan’ın İstanbul Valiliği tarafından tanınmaması ve patrik seçimi sürecinin durdurulmasının ardından Eçmiadzin’de toplanan Yüksek Ruhani Kurul’dan konuya dair bir açıklama beklenmekteydi. Açıklama geçen haftaki Agos’ta yer verdiğimiz üzere seçim yapılabilmesi ruhanilere ve sivillere devletle temasları sürdürme çağrısı yapıyor, devlete de seslenerek Ermeni toplumunun taleplerine kulak verilmesi beklentisini ifade ediyordu. Sevan Değirmenciyan 68 yıl öncesine uzanıyor ve benzer bir durumda Eçmiadzin’in nasıl bir tutum takındığını arşivden çıkardığı önemli bir belge eşliğinde irdeliyor.

‘Bir mermer yığını’

Edebiyat tarihçisi Sevan Değirmenciyan, Ermenice edebiyatta ‘Zartonk’ (Uyanış) akımının temsilcilerinden Bedros Turyan’ın mezarı ve yeni anıt mezar üzerine yazdı.

4 Ağustos 2017

‘Abdülhamid ve Sherlock Holmes’: bir romanın hikâyesi

Edebiyat tarihçisi ve Agos yazarı Sevan Değirmenciyan, 12-13 Nisan tarihlerinde Strasbourg Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Bölümü çatısı altında "İstanbul'un Romanı" adlı uluslararası konferanstaki "Ermeni Romanı" oturumunda Yervant Odyan’ın ‘Abdülhamid ve Sherlock Holmes’ romanı üzerine ilgi çekici bir sunum yaptı. Romanı, özellikle Abdülhamid dönemindeki istibdat ekseninde ve siyasi çalkantılar içerisinde pek çok dile çevrilen popüler, sürükleyici konusuyla ele alan Değirmenciyan, ülkenin değişmeyen gerçeklerine de dikkat çekiyor.

Raymond Kévorkian: Soykırımı antropologlar, sanat tarihçileri de çalışmalı

Hrant Dink Vakfı tarafından düzenlenen “Van ve Çevresi: Toplumsal, Kültürel ve Ekonomik Tarihi” konferansına katılan Kévorkian, ile soykırım çalışmalarının seyrini ve kendisinin yeni çalışmalarını konuştuk.

‘Ermeni ruhunun kurnası İstanbul’ ve Şahan Şahnur’un dönüşü*

Ermeni edebiyatı, tarihi boyunca üzerinde var olduğu coğrafyalarla ilgili olarak farklılık göstererek değişik hallere büründü. Ermeni kimliği, dili ve bu bağlamda ‘kaybedilmiş vatan’ın çokça tartışıldığı günümüzde edebiyat eleştirmeni Sevan Değirmenciyan, Ermeni edebiyatının başlangıç tarihi, İstanbul-Diaspora ikilemi başta olmak üzere sadece edebiyatın değil, kimliğin de parçası olan temel tartışmaya çarpıcı sorularla katkı sunuyor.

Khachig Tölölyan’dan hakiki sorular: Diaspora kim, vatan neresi?

‘21. Yüzyılda Ermeni Kimliğine Eleştirel Yaklaşımlar’ konferansının açılış tebliğini sunan Tölölyan’la Diasporaları konuştuk.

Kerabaydzar Çolakyan’a veda

Batı Ermenicesi, Wikipedia dünyasında

Portekiz’in Cadaval bölgesinde yapılan ‘Wikicamp 2016’', gençlerin Wikipedia maddelerini Batı Ermenicesiyle yazma ve kendilerini ifade edebilmelerine katkı sundu. Katılımcılardan Sevan Değirmenciyan izlenimlerini aktarıyor.

Bir kez daha Vahe Berberyan’la

Resim, edebiyat, oyun yazarlığı alanındaki yoğun üretkenliğinden sonra Vahe Berberyan şimdi de sinemaya el attı. Yönetmenliğini üstlendiği ‘Yerevan’da Üç Hafta’ filmi 4 Ağustos’ta Yerevan’da bir gala gösterisiyle izleyicisiyle buluşacak. Portekiz’deki karşılaşmamızı bir fırsata çevirerek kendisiyle projeleri hakkında konuştuk.

3 Ağustos 2016

Kültürel bir kavram olarak patriksizlik

Yaklaşık on yıldır süren patriksizlik, toplumun, geleneksel cemaat olma durumunun parçalanmasının bir tezahürü. Bir sanatçının, Aret Gıcır’ın Mesrop Mutafyan adlı bir patrikle sanatsal olarak uğraşıyor olması bu kaygının, daha doğrusu bu yitişin bir yansıması olabilir mi?

20 Haziran 2016