սեւան տէյիրմենճեան
Պարբերականներու հարուստ աւանդութիւն ունեցող արեւմտա-հայ ու սփիւռքա-հայ իրա-կանու-թիւնը, դժբախ-տա-բար, վեր-ջին տաս-նա-մեակ-նե-րուն դժո-ւարաւ կը հրա-տարա-կէ գրա-կան, գե-ղարո-ւես-տա-կան, պատ-մա-բա-նասի-րական հան-դէսներ։ Սփիւռքի աւան-դա-կան տա-րած-քին հրա-տարա-կուող պար-բե-րական-նե-րը գտած ըլ-լալ կ՚երե-ւին դիւ-րին ճամ-բան. անոնք, շատ ան-գամ, իրենք զի-րենք ամ-բողջո-վին յանձնած են Հա-յաս-տա-նէ աշ-խա-տակից-նե-րու ար-տադրան-քին եւ վե-րածո-ւած ար-տա-սահ-մա-նի մէջ հրա-տարա-կուող հա-յաս-տա-նեան հրա-տարա-կու-թիւննե-րու։ Կան ալ հրա-տարա-կու-թիւններ, որոնք զրկո-ւած ըլ-լա-լով տպագ-րո-ւելու հա-մար անհրա-ժեշտ սուղ կա-րելիու-թիւննե-րէ, կը գո-յանան ու իրենց եր-թը կը շա-րու-նա-կեն հա-մացան-ցի վրայ։
Այս խո-րապատ-կե-րին կար-ծէք շատ աւե-լի կա-րեւոր կը դառ-նայ այն դե-րը, զոր 55 տա-րիէ ի վեր ստանձնած է Պէյ-րութի «Բա-գին» գրա-կան, հա-սարա-կական հան-դէ-սը։
Յու-նո-ւար 1962-ին լոյս կը տես-նէ «Բա-գին» գրա-կանու-թեան եւ արո-ւես-տի ամ-սագրին առա-ջին թի-ւը, իբ-րեւ վա-րիչ-խմբա-գիր ու-նե-նալով Կա-րօ Սա-սու-նին, խմբա-գիր-ներ՝ Եդո-ւարդ Պօ-յաճեանն ու Պօ-ղոս Սնա-պեանը։ Խմբագ-րա-կան կազ-մին ան-դամ էին՝ Յա-րու-թիւն Գե-ղարդ, Տիգ-րան Ոս-կունի, Բաբ-գէն Փա-փազեան եւ Վա-հէ Օշա-կան։ Հրա-տարա-կու-թիւնը առա-ջին իսկ օրէն կ՚իրա-կանա-նայ Հ. Յ. Դաշ-նակցու-թեան եւ Հա-մազ-գա-յինի կեդ-րո-նական վար-չութեան նիւ-թա-կան ներդրու-մով։
«Բա-գին», որ կեան-քի կո-չուած էր սփիւռքա-հայու-թեան գրա-կան-գե-ղարո-ւես-տա-կան բնա-գաւա-ռին մէջ յա-ռաջա-ցած բա-ցը լեց-նե-լու, իր գրա-կան հան-գա-նակը կ՚ար-ձա-նագ-րէր առա-ջին թի-ւին մէջ՝ «Բա-գինի առ-ջեւ» խո-րագ-րո-ւած գրու-թեամբ։ Նոր ամ-սա-գիրը կը մի-տէր ըլ-լալ խան-դա-վառ բե-մը, ի մի խմբե-լու սփիւռքի տա-րած-քին գոր-ծող գրող-նե-րը։ Կը նպա-տակադ-րէր մղում տալ, ինչպէս նաեւ ար-ժա-նաւո-րապէս ներ-կա-յաց-նել գրա-կան ան-դաստա-նի մշակ-նե-րուն ստեղ-ծա-գոր-ծա-կան աշ-խա-տու-թիւննե-րը։
Վաս-տա-կաշտ գրա-գէտ-նե-րու հան-դէպ իր գուրգու-րանքն ու քա-ջալե-րանք տա-րածե-լով սկսնակ-նե-րուն վրայ եւս, «Բա-գին» կ՚օժան-դա-կէր նոր անուննե-րու յայտնա-բեր-ման եւ ինքնա-հաս-տատման։
Գրա-կան ամ-սա-գիրը պի-տի չբա-ւակա-նանար ըն-դունո-ւած գրա-կան սե-ռերով, այլ՝ օրո-ւան հետ քայլ պա-հելու մտա-հոգու-թե-նէն մեկ-նած, առիթ պի-տի ըն-ծա-յէր օտար մշա-կոյթնե-րու եւ գրա-կան այլ շար-ժումնե-րու գրող-նե-րուն։
Իր հրա-տարա-կու-թեան առա-ջին օրե-րէն «Բա-գին»ը հաս-տա-տօրէն կ՚ըն-դունէր ազ-գե-րու կեան-քին ու մշա-կոյ-թին շա-րու-նա-կակա-նու-թեան պայ-մա-նը, կը մեր-ժէր նիւ-թին գե-րակշռու-թիւնը ոգե-կան ար-ժէքնե-րու վրայ եւ կը հա-ւատար իտէալին եւ ներ-քին ու-ժե-րու զօ-րու-թեան։
1970-ին, Եդո-ւարդ Պօ-յաճեանի կո-րուստով՝ «Բա-գին»ի խմբագ-րա-կան աշ-խա-տան-քը կը կեդ-րո-նանայ Պօ-ղոս Սնա-պեանի ու-սե-րուն, որուն եր-կար տա-րինե-րու աշ-խա-տան-քի ար-գա-սիք-նե-րէն են «Բա-գին»ի 20 բա-ցառիկ թի-ւերը՝ նո-ւիրո-ւած հայ մե-ծատա-ղանդ գրող-նե-րուն եւ ան-խա-փան շա-րու-նա-կու-թիւնը գրա-կան հան-դէ-սին, եր-կար ժա-մանակ իբ-րեւ ամ-սա-թերթ, ապա՝ իբ-րեւ եռամ-սեայ հան-դէս։
«Բա-գին»ը շա-րու-նա-կեց հա-մախմբել երէց եւ երի-տասարդ գրող-նե-րը, հրա-տարա-կեց ան-տիպ գոր-ծեր, նա-մակ-ներ, թարգմա-նեց օտար գրա-կանու-թեան գո-հար-ներ, ջա-նադիր եղաւ յատ-կա-պէս արեւմտա-հայե-րէնի բծախնդիր պահ-պանման։ Հե-տապնդեց բա-նագո-ղու-թիւնը, դէմ կե-ցաւ խորհրդա-յին ապազ-գա-յին գրաքննու-թեան ար-դիւնք՝ գրա-կան աղ-ճա-տումնե-րուն եւ ու-նե-ցաւ ար-ժա-նաւոր դե-րակա-տարու-թիւն՝ գա-ղափար-նե-րու կազ-մա-ւոր-ման, ճա-շակի զար-գացման եւ լե-զուի հմտու-թեան մէջ։
Վաս-տա-կաշատ խմբա-գիր Պօ-ղոս Սնա-պեանի առող-ջա-կան վի-ճակին բար-դացման պատ-ճա-ռով, 2003-ին «Բա-գին»ի խմբա-գիր նշա-նակո-ւեցաւ Յա-կոբ Պա-լեան, օգ-նա-կան խմբա-գիր՝ Սո-նիա Քի-լեճեան։ «Բա-գին»ը ըն-թերցո-ղին ներ-կա-յացաւ նոր դի-մագի-ծով։
Օգ-նա-կան խմբա-գիրի ճամ-բորդու-թե-նէն ետք, 2007-ին, «Բա-գին»ի խմբագ-րութեան քար-տուղար նշա-նակո-ւեցաւ Ար-փի Համ-բա-րեան։ Ապա Մա-յիս 2010-էն մին-չեւ Նո-յեմ-բեր 2012՝ փոխխմբա-գիրի պաշ-տօ-նը ստանձնեց Սե-դա Գրի-գորեան։ Այ-նուհե-տեւ Նա-զօ Գէոր-գեան «Բա-գին»ի խմբագ-րութեան քար-տուղար նշա-նակո-ւեցաւ, մին-չեւ Յու-նիս 2014։ Նո-յեմ-բեր 2014-էն մին-չեւ օրս «Բա-գին»ի օգ-նա-կան խմբա-գիրի պաշ-տօ-նը կը վա-րէ Նո-րա Բար-սե-ղեան։
2016-ին «Բա-գին»ի խմբա-գիր նշա-նակո-ւեցաւ քա-նատաբ-նակ լի-բանա-նահայ բա-նաս-տեղծու-հի ու ման-կա-վարժ Սո-նիա Սա-նան Քի-լեճեան։ Խմբագ-րա-կազ-մին կ՚ան-դա-մակ-ցին Քրիս-տիան Բա-տիկեան, Մա-րուշ Երա-մեան, Վի-գէն Թիւ-ֆէնքճեան, Յա-կոբ Կիւլլիւ-ճեան, Աւե-տիս Հա-ճեան, Շա-ղիկ Մկրտի-չեան, Վար-դան Մատ-թէոսեան, Արքմե-նիկ Նի-կողո-սեան, Արամ Պա-չեան, Սե-ւան Տէ-յիր-մենճեան, Միր-նա Տուզճեան եւ Յա-րու-թիւն Քիւրքճեան։
Հան-դէ-սին այս նոր շրջա-նին հրա-տարա-կու-թիւննե-րը հա-րազատ շա-րու-նա-կու-թիւնն են ան-ցեալի աւան-դութիւննե-րուն՝ նոր մօ-տեցու-մով մը։ 2016-ի առա-ջին թի-ւը նո-ւիրո-ւած էր սփիւռքա-հայ ար-դի գրա-կանու-թեան ամե-նակա-րեւոր անու-նը հան-դի-սացող, փա-րիզաբ-նակ գրա-գէտ Գրի-գոր Պըլ-տեանին, իր ծննդեան 70-ամեակին առ-թիւ։ Յո-բելե-նական հրա-տարա-կու-թիւննե-րէ աւե-լի, այդ թի-ւը եղած էր Պըլ-տեան երե-ւոյ-թը վեր-լուծող ու ներ-կա-յաց-նող թիւ մը, ուր կա-րելի էր կար-դալ սփիւռքա-հայ ու Հա-յաս-տա-նէ մտա-ւորա-կան-նե-րու գրու-թիւննե-րը, ինչպէս՝ Քրիս-տիան Բա-տիկեանի, Անա-հիտ Սար-գի-սեանի, Դա-լար Շա-հինեանի, Արամ Պա-չեանի, Յա-րու-թիւն Քիւրքճեանի, Ճէ-նիֆըր Մա-նու-կեանի եւլն.։
Հոկ-տեմբեր-դեկ-տեմբեր 2016-ի թի-ւը սփիւռքա-հայ գրա-գէտ Զա-րեհ Որ-բունիին նո-ւիրո-ւած ըլ-լա-լով հան-դերձ, սիւ-նակնե-րուն վրայ տեղ կու տար նաեւ Անա Ար-զումա-նեանի, Հրակ Փա-փազեանի նման նոր հե-ղինակ-նե-րու ստեղ-ծա-գոր-ծութիւննե-րուն, Մարկ Նշա-նեանի նման վաս-տա-կաւո-րի մը կող-քին։
Հան-դէ-սին վեր-ջին թի-ւը, որու կող-քին կայ Արա Կիւ-լե-րի մէկ լու-սանկա-րը՝ Գումգա-բուի ձկնորսնե-րու կեան-քէն, կը ներ-կա-յաց-նէ սփիւռքա-հայ գրա-կանու-թեան դա-սական-նե-րէն Մու-շեղ Իշ-խա-նի ար-խի-ւէն նիւ-թեր, անդրա-դարձ մը Գուրգէն Մա-հարիին, ինչպէս նաեւ Մա-րուշ Երա-մեանի, Թա-մար Պո-յաճեանի, Հրակ Փա-փազեանի ստեղ-ծա-գոր-ծութիւննե-րը, Անա-հիտ Տէր Մի-նասեանէ ու-սումնա-սիրու-թիւն մը՝ Մշոյ Գե-ղամին մա-սին, թարգմա-նու-թիւն մը Սա-յիտ Ֆա-յիքէն եւլն.։ Հրա-տարա-կու-թեան պատ-րաստո-ւող նոր թի-ւը անակնկալ-ներ վե-րապա-հած է իս-թանպու-լա-հայու-թեան հա-մար. հոն կա-րելի պի-տի ըլլայ կարդալ էջ մը Զաւէն Պիպեռեանի գրականութենէն։ «Բագին»ի նոր թիւերը կը ներկայացնեն նաեւ թարմ էջեր՝ Հայաստանի գրականութենէն։
Հանդէսին կարելի է բաժանորդագրուիլ կամ հետեւիլ առցանց՝ յղուելով http://www.hamazkayin.com/pakin-am/?cat=all-issues# կայքէջին։
«Բագին» հանդէս
գրականութիւն-արուեստ-իմացական աշխարհ
Խմբագիր՝ Սոնիա Քիլէճեան-Աճէմեան
հրատ.՝
Համազգայինի կեդրոնական վարչութեան
Պէյրութ