1988’den beri Avrupa Parlamentosu tarafından hayatını insan hakları ve özgürlüklerini savunmaya adayan kişilere verilen Sakharov Ödülü’nün 2014 yılı adayları belli oldu. Ödülü 1995’te Leyla Zana kazanmıştı.
EMRE CAN DAĞLIOĞLU
misakmanusyan@gmail.com
1988’den beri Avrupa Parlamentosu tarafından hayatını insan hakları ve özgürlüklerini savunmaya adayan kişilere verilen Sakharov Ödülü’nün 2014 yılı adayları belli oldu.
Avrupa Parlamentosu’nda bulunan siyasi grupların bu yılki ödül için aday gösterdiği isimler şöyle:
Avrupa Muhafazakârlar ve Reformistler grubu, Musul Hıristiyanlarının IŞİD tarafından şehirden sürülmesine karşı çıkan Müslümanlardan olan ve bu yüzden öldürülen Musul Üniversitesi Hukuk Profesörü Mahmud Al’Asali ile Kerkük’teki dini grupların uzlaşısı için çalışan Babil Keldani Katolik Patriği Louis Raphael Sako’yu (I. Louis Raphael) aday gösterdi.
Avrupa Birleşik Solu/İskandinav Yeşil Sol grubunun adayları, şarkılarında polis şiddetini konu alan ve bundan dolayı Temmuz ayında dört ay hapis cezasına çarptırılan Tunuslu müzisyen Mouad Belghouate (El Haqed), geçen yıl ‘Polisler köpektir’ şarkısından ötürü iki yıl hapis cezasına çarptırılan Tunuslu rapçi Ala Yakubi (Weld El 15) ile Mısır’daki son beş yönetim tarafından da çeşitli gerekçelerle tutuklanan 2011 Devrimi’nin sembol isimlerinden blogger Alaa Abdülfettah oldu.
Eylül 2013’te Fransa’daki Doğu kiliseleri temsilcileri tarafından kurulan ‘Tehlikedeki Doğu Hıristiyanlarıyla Koordinasyon’ (CHREDO), 60’ı aşkın ülkede faaliyet gösteren ve baskı altında yaşayan Hıristiyan gruplara destek veren Open Doors, 1856’da Fransa Katolik Başepiskoposluğu tarafından Doğu Hıristiyanlarına yardım için kurulan Oeuvre d'Orient ile 1947 yılında Hollandalı peder Werenfried van Straaten tarafından ihtiyacı olan Katolik kiliselerini desteklemek için kurulan Aid to the Church in Need, Hıristiyan Demokratlar’dan Phillippe Juvin ve 60 parlamenter tarafından aday gösterildiler.
Avrupa Halk Partisi’nden Jacek Saryusz-Wolski ve 52 parlamenter, 21 Kasım 2013’te Ukrayna hükümetinin Ukrayna–Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması imzalamayı reddetmesi üzerine başlayan AB yanlısı protesto hareketi EuroMaidan’ı temsilen Mustafa Nayem, Ruslana Lyzhychko, Yelyzaveta Schepetylnykova ve Tetiana Chornovo’yu aday gösterdi.
Özgürlük ve Doğrudan Demokrasi Avrupası (EFDD) grubunun adayı ise kadın sünneti karşıtı çalışmaları ve ateizm ve kadın hakları savunuculuğuyla tanınan Somalili aktivist Ayaan Hirsi Ali. Ali, aynı zamanda 2004 yılında Hollandalı yönetmen Theo van Gogh tarafından çekilen ve İslam karşıtı olmakla suçlanan ‘Submission’ filminin senaristi. Van Gogh, filmin gösterime girdiği yıl öldürülmüştü.
Sosyalistler ve Demokratlar İttifakı ile Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı’nın ortak adayı ise özellikle 1998-2003 yılları arasındaki İkinci Kongo Savaşı süresince toplu tecavüze uğrayan kadınların tedavisi için çalışan ve bu alanın önde gelen uzmanlarından biri olan Kongolu jinekolog Denis Mukwege oldu.
Son olarak, Azerbaycan’daki insan hakları ihlallerine karşı mücadele eden Barış ve Demokrasi Enstitüsü’nün (IPD) kurucusu olan ve bu yönde düzenlediği protestolar sebebiyle Temmuz ayında tutuklanan Leyla Yunus, Yeşiller ve Avrupa Serbest İttifakı tarafından aday gösterildi.
Andrey Sakharov kimdir?
Avrupa Parlamentosu’nun düşünce özgürlüğü ödülüne ismini veren Andrey Sakharov, Sovyetler Birliği’nin önde gelen insan hakları savunucularındandı. Nükleer fizik profesörü olan Sakharov, hidrojen bombasının atmosferde denenmesine karşı çıktı ve 1968’de yazdığı kitapla nükleer silahların azaltılması gerektiğini savundu. Bu çalışmalarından ötürü 1975 yılında Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen Sakharov, 1980 yılında dönemin Sovyet yönetimi tarafından ‘ülke dışında düşmanca bir politika izlemekle suçlaması’yla Gorki şehrine sürüldü. 1986’da Mühail Gorbaçov tarafından sürgün cezası kaldırılan Sakharov’un itibarı, 1989 yılında Halk Temsilcileri Meclisi tarafından resmen iade edildi.
Ödülü kimler aldı?
1988 yılında verilen ilk ödülün sahipleri Sovyet çalışma kamplarındaki tanıklıklarını dünyaya duyuran insan hakları aktivisti Anatoly Marchenko’yla birlikte Nelson Mandela olurken, ödül geçen yıl 2012 yılında Taliban tarafından vurulan Pakistanlı eğitim aktivist Malala Yousafzai’ye verildi. Ödülü 1991’de Yugoslavya rejiminin etnik Arnavutlara karşı ayrımcılığına karşı yazılar yazdığı için 29 yıl hapis yatan Adem Demaçi, 1996’da Çin’de içinde yer aldığı demokrasi hareketi sebebiyle toplamda 18 yıl hapiste kalan Wei Jingsheng, 1997’de Cezayir’deki kadın hareketinin sembol isimlerinden Salima Ghezali, 1999’da Endonezya’nın Doğu Timor’u işgaline karşı direnen koalisyonun lideri ve Doğu Timor’un ilk devlet başkanı Xanana Gusmao, 2001 yılında İsrail tarafında defalarca kez tutuklanan Filistinli şair İzzet Ghazzawi ve 2012 yılında İran’da hapse atılan yönetmen Cafer Panahi ile avukat Nesrin Sotoudeh aldı. Türkiye’den ödülü almaya layık görülen tek kişi 1995 yılında Leyla Zana oldu. Ödülü alan ilk topluluk, 1992’de Arjantinli Plaza del Mayo Anneleri olurken, ödül, 1993 yılında Bosna-Hersek’teki savaşa rağmen çok dilli yayınının Sırp, Boşnak ve Hırvat gazetecileriyle sürdüren Oslobođenje gazetesine, 2005’te Sınır Tanımayan Gazeteciler’e, 2009’da Hrant Dink Ödülü’nü kazanan Rus insan hakları örgütü Memorial’a ve 2011 yılında Ortadoğu’daki devrimler adına Mısır, Libya, Suriye ve Tunuslu aktivistlere verildi.
