DOSYA

Tek başımıza ve birlikte, Hrant için, bu ülkenin öldürülen namuslu insanları için ve herkes için adalet talep etmeye devam edeceğiz.

Yetimhanede nasıl büyüdüğünü, Rakel’e nasıl âşık olduğunu, çektiklerini anlattığında sizin duygularınıza ulaşıyordu. Bir Ermeni’nin yaşadıklarını anlıyor, onun için üzülüyor, onu seviyordunuz. Düşmanlık bitiyordu, dost oluyordunuz.

Tüm konuşmacıların evrakları gelince de başvuru için Emniyet’e gitmiştik. Polis amiri evraklara şöyle bir bakıp “Bir Ermeni’yi de mi çağırıyorsun” demişti. Yüzünde bir küçümseme, belki de tiksinti ifadesi vardı. Öfkeden kulaklarıma kadar kızardığımı hissediyordum.

ABD’li yazar Katherine Belliel ve İtalyan şef Francesca Rosa tarafından kaleme alınan ‘Expat Sofra’ kitabı Türkçe ve İngilizce olarak Alfa Yayınları’ndan çıktı. Kitapta çeşitli mesleklerden Türkiye’de yaşayan 33 kadının yemek tariflerinin yanı sıra, kişisel öyküleri ve yemeklerle ilgili hatıraları da yer alıyor.

Prof. Harry Der Harootunian ile yeni kitabı ‘The Unspoken as Heritage’ın (Konuşulmayan Miras: Ermeni Soykırımı ve Dile Gelmemiş Hayatlar) yayınlanmasının hemen öncesinde bir söyleşi yaptık. Harootunian, “Soykırımın kendi kişisel tarihimin büyük bir parçası olduğunun bilincine çok geç varabildim” diyor.

Toplumundan kopartılan ikinci Ermeni entelektüel neslinin en önemli temsilcilerinden Aram Pehlivanyan ölümünün 40. yılında aramızda. Talin Suciyan Pehlivanyan’ın siyasi hayatına, entelektüel dünyasına, maruz kaldığı baskılara ve Ermeni toplumundan koparılışına dair kapsamlı bir bakış sunuyor.

Varlık Vergisi 11 Kasım 1942’de TBMM tarafından kabul edildi. Türkleştirme politikalarının acımasız örneklerinden biri olarak tarihe geçen Varlık Vergisi’nin kabul edilişinin 77. yıldönümünde Nurten Yalçın Erüs’ün ‘Şair, Edip, Dürüst Tüccar Leon Bahar’ı Takdimimdir’ isimli kitabı raflarda yerini aldı. Ankaralı bir Yahudi olan Yuda Leon Bahar, İstanbul Sultanhamam’da tüccarlık yaparken Varlık Vergisi’ni veremeyip Aşkale’deki çalışma kampına sürgün edilmişti. Bahar’ın o dönem eşine, kızına ve bürokratlara yazdığı mektuplardan yola çıkıp belgesel bir roman yazan Nurten Yalçın Erüs’le Leon Bahar’ı ve Varlık Vergisi’ni konuştuk.

Asya Darbinyan, New Jersey’de bulunan Stockton Üniversitesi'nde, Holokost ve Soykırım Çalışmaları Doktora Sonrası Araştırmacısı. Kısa bir süre önce, Strassler Holokost Merkezi ve Clark Üniversitesi Soykırım Araştırmaları Merkezi'nde, tezini vererek doktorasını aldı ve Ermenistan'dan, Ermeni Soykırımı çalışmalarında doktorasını alan ilk kadın tarihçi olma unvanını kazandı. Asya Darbinyan ile çalışmasını konuştuk.

Çalışmalarını Almanya’da sürdüren tarihçi Zeynep Türkyılmaz Dersim’de 1938’te devlet eliyle yaşatılan vahşete dair önemli bir belgeyi paylaşıyor. Harekata katılan bir askerin günlüğüne yazdığı notlar, hem 1938’te neler yaşandığını, hem de bu vahşetin kimi askerlerce nasıl da duygusuz biçimde icra edildiğini ortaya koyuyor.

Teslim Töre bizlere veda etti. Oğlu “İsteğimiz babamı, yol arkadaşları Deniz Gezmiş’lerin de bulunduğu Ankara Karşıyaka Mezarlığı’na ya da Sinan Cemgil’in bulunduğu Karacaahmet Mezarlığı’na gömmek” dedi. Bir an Osmanlı’nın, Cumhuriyet’in siyasi sürgünler tarihini hatırladım. Osmanlı aydınlarının Paris, Londra’daki sürgünlük yaşamlarını, mücadelelerini düşündüm. Cumhuriyet tarihinde sahte komünist partisi kuran devletin, hemen ardından komünistleri tabutluklarda işkenceye tabi tuttuğunu, canlarını kurtarmak için pek çok muhalif gibi komünistlerin de son çare olarak yurtdışına sığındıklarını hatırladım.