Milyarder sahiplerinin beslemeyi bıraktığı üç aslan ve iki ayı, terk edilmiş bir hayvanat bahçesinde hayatta kalmayı başarabilen tek canlılar. Ermenistan’ın ikinci büyük şehri Gümrü’deki bu yer, bildiğimiz hayvanat bahçelerinden değil.
Gümrü’deki bu park, Ermenistan’ın zengin ve güçlü kişileri arasında son yıllarda yükselen bir ‘zevk’ olan özel hayvanat bahçelerinden sadece biri. Parkın görüntüleri geçtiğimiz hafta basına yansıdıktan sonra, büyük tepki çekti. İki ayı, hayvanseverlerin çabasıyla Romanya’ya nakledilmek üzere yola çıkarken, aslanların durumu hâlâ belirsiz. Ermenistan Çevre Ağı’ndan Serda Ozbenian, bu hayvanları kurtarmak için aylardır uğraş verdiklerini söylüyor. Parlamento’dan 2014’te geçen Vahşi Yaşam Yasası, bu tür bir hayvan ticaretine zemin hazırladığı için eleştiriliyor.
Aslanlar hâlâ sahipsiz
Yedi yaşındaki dişi aslan Mary ve yavruları Geeta ve Zita ile dört ve dokuz yaşlarındaki iki ayı Masha ve Grisha, Gümrü’deki yaşlı bir çiftin bakıcılığında hayatta kalmaya çalışıyorlar. Parktaki hayvanlar, eski Gümrü Belediye Başkanı’nın ailesinin sahip olduğu Oasis Restoran’a ait. İki yıldır paralı ziyaretçisi olmayan parkın görüntüleri uluslararası medyaya yansıdıktan sonra, tepki çığ gibi büyüdü. Uluslararası Hayvan Kurtarma, Brigitte Bardot Vakfı gibi dünyanın dört bir yanından örgütler, tepkilere kulak vererek Gümrü’ye koştu. Ermenistan’daki hayvan hakları savunucularıysa, ‘SOS Gyumri Zoo’ adlı facebook grubunda toplanarak harekete geçip indiegogo.com adresinde bir de bağış kampanyası başlattılar.
Ermenistan Tabiatı Koruma Bakanlığı, yaptığı açıklamayla, olaya müdahale ettiklerini ve iki ayı Masha ve Grisha’yı Romanya’daki özel bir tesise nakletmek için harekete geçtiklerini söyledi. Ancak, parkta aktif bir şekilde çalışan ‘SOS Gyumri Zoo’ grubundan gönüllü Arsen Vardanyan, ne Yerevan Hayvanat Bahçesi’nden, ne de Bakanlık’tan yetkililerin kendisiyle temasa geçtiğini ve üç aslanın hâlâ sahipsiz vaziyette Gümrü’de olduğunu ve onlara yemek bulmaya çalıştığını açıkladı. Bakanlık’tan aslanlarla ilgili bir açıklama henüz gelmezken, ülkede benzer durumda olan hayvanların sorunlarını çözmek için yasal hazırlıklara başlandığı açıklandı.
Ermenistan Çevre Ağı’ndan Serda Ozbenian konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı.
Gümrü’deki hayvanat bahçesi neden bu hale geldi?
Geçtiğimiz yıllarda ziyaretçi sayısı hayli düştü ve hayvanat bahçesi karlı bir yatırım olmaktan çıktı, bu sürede koleksiyonu da daralttılar, söylentilere göre hayvanlardan birkaçı öldü, bazıları kaçtı, diğerleri de satıldı. Parkın sahibi Stepan Vardanyan şu an çok hasta, Ekim ayında bundan böyle hayvanlara bakamayacağını duyurmuştu. Şu an hayvanlara yaşlı bir çift bakıyor, fakat onların da parası yok, dolayısıyla hayvanlar çok düşük kalitede gıdalarla besleniyor.
Söylenenlere göre Ermenistan’da hayvan ticareti çok yaygın. Bunun boyutları nedir? Neden bu kadar popüler?
Evet, sadece Ermenistan’da değil, kaçak hayvan ticareti dünyanın birçok yerinde sorun olmaya devam ediyor. Amerika’da bile ünlü kişiler egzotik hayvanlar satın alıyor. Neden sorusunun tam bir cevabı yok. Ama en basit haliyle söylersek zengin olduklarını göstermenin başka bir yolu… Vahşi hayvan ticaretinin kontrol altında olması lazım ama bazen kişiler sahte belgelerle bunu yapıyor. İşin ne boyutta olduğunu söylemek bu açıdan çok güç… Ama Ermenistan’da oligarkların kafeslerde vahşi hayvan beslediği bilinen bir şey.
Türkiye’deki hayvanseverler nasıl yardım edebilir?
Çeşitli organizasyonlar hayvanlara yardım etmek için bağış topluyorlar, ilgilenen kişiler www.armenia-environment.org adresinden bizimle iletişime geçebilirler.
Siyasetçinin evini kaplan koruyor
Ermenistan’daki özel hayvanat bahçesi sorunu, yeni değil. Ülkedeki zengin kişilerin yanı sıra, bazı parlamento üyeleri de benzer merakı paylaşıyorlar. Nesli Tehlikede Olan Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Konvansiyon’un (CITES) veri bankası, 2010 ve 2015 yılları arasında, beş Sibirya kaplanı dahil olmak üzere Ermenistan’a 10 kaplan ithal edildiğini gösteriyor. Nesli tükenme tehlikesinde olan bu hayvanları, doğadan kopararak ticaretini yapmak yasak; ancak hayvanat bahçelerinden satın almanın önünde bir engel yok. Ticareti yapılan her vahşi hayvanın CITES sertifikası bulunması gerekiyor; ancak bu kurala her zaman uyulmuyor. Veri tabanında hayli ilginç bilgiler var. Ermenistan’a ithal edilen egzotik hayvanlar listesinin en başında çitalar bulunuyor. Son beş yılda Birleşik Arap Emirlikleri ve Güney Afrika’dan 10 çita ithal edilmiş. Yine BAE’den aynı dönem altı aslan, ülkedeki kişisel hayvanat bahçelerine taşındı.
Egzotik hayvanlara olan ilgisiyle bilinen ve ülkenin en zengin kişilerinden olan siyasetçi Gagik Dzarukyan, bu konuda geçtiğimiz yıllarda gündemdeydi. Dzarukyan’ın sözcüsünün yaptığı açıklamaya göre, milyarder siyasetçinin kişisel hayvanat bahçesinde 20’den fazla aslan ve beyaz kaplan bulunuyor ve hepsi “mükemmel koşullarda” yaşıyor. Eski Savunma Bakanı Yardımcısı Korgeneral Manvel Grigoryan’ın da aslan, kaplan, ayı ve egzotik kuşlardan oluşan kişisel bir hayvanat bahçesi var. İddialara göre, Grigorian’ın Eçmiadzin’deki evini, dişleri sökülmüş bir kaplan koruyor. Tabiatı Koruma Bakanlığı’ysa bu konularda sessiz.
Kafesten kaçanlar
Ermenistan’daki özel hayvanat bahçelerinden kaçanlar da oluyor. Yerevan’a 20 km uzaklıktaki Eçmiadzin’in sokaklarında, 2014 yılında yavru kaplanlar bulundu. Hayvanlar, şehirlerde başka sorunlara da yol açıyor. İktidardaki Cumhuriyetçi Parti’den parlamento üyeliği yapmış olan Mher Sedrakian’ın Yerevan’daki komşuları, yoğun gürültüden rahatsız olarak şikâyette bulunmuş, gürültünün kaynağı polis kayıtlarına ‘aslan kükremesi’ olarak geçmişti. Kafesten kaçan vahşi hayvanlar, bugüne kadar can almış değil; ancak 2012 yılında Türkiye sınırına yakın bir köyde, ciddi bir yaralanma hadisesi yaşandı. Köydeki emekli albaya ait bir aslan kaçarak, 2 yaşında bir çocuğu ağır bir şekilde yaraladı.
