Üniversitelerin fahri doktoraları, sistemin türlü gerekçelerle dışladığı, itibarsızlaştırmaya yeltendiği muhalif kişiliklere hayatta denk oldukları kıymeti ifadeye yarar. Boğaziçi Üniversitesi 19 Aralık günü Ekümenik Patrik Bartholomeos’a fahri doktora unvanı vererek, Patrik için bu unvanı kullanan Türkiye’nin ilk üniversitesi oldu.
Patrik Bartholomeos’a fahri doktora verilme gerekçesinde ‘dünyada ekolojik denge ve biyolojik çeşitliliğin korunması, endüstriyel kirlilik, temiz içme suyu kaynaklarının geniş kitlelere temini ve küresel iklim değişikliği gibi çeşitli çevre konularında öncülük yaptığı girişimler, geniş kitlelere yönelik olarak düzenlediği faaliyetler ile küresel ölçekte etkili olan farklılık yaratan mesajlar’ vurgusu yapılmış.
Hafızamızı azıcık zorlarsak, 1997 yılının Eylül ayında Trabzon’da düzenlenen Din, Bilim ve Çevre Sempozyumu’nun ev sahiplerinden Patrik Bartholomeos ve aralarında iş adamı Rahmi Koç’un da bulunduğu farklı ülkelerden 1800 misafirin limanda yapılan protesto gösterileri yüzünde Venizelos gemisinde mahsur kaldığını anımsarız. ‘Pontus Rum’ fobisinin hortladığı o günlerde katılımcılara “güvenliklerinin garanti edilemeyeceği” üzüntüyle bildirilmişti.
Aradan yıllar geçti, Patrik Barholomeos’u hedef tahtasına koyma refleksi olanca hızıyla sürdü. Bunda elbette derin devlet bağlantıları Ergenekon davası ile tescilli Türk Ortodoks Patrikhanesi’nin de payı büyüktü. Medya, bürokrasi ve yargıdan müteşekkil Bermuda şeytan üçgeni, Yunanistan ve Kıbrıs gerginliklerini de Bartholomeos için bir tahammül ve tevekkül imtihanına çevirmeyi ihmal etmedi. O kadar ki Patrik kendisini “çarmıha gerilmiş gibi hissettiğini” söylediğinde, bu ifadesi de ayrı bir nefret kampanyasının malzemesi kılındı. Ancak ruhani lider, gayrimüslim vakıfların gasp edilen mülklerinden, büyük bir inatla açılmayan Heybeliada Ruhban Okulu’na varıncaya kadar her konuda kendi doğrusundan taviz vermeksizin dik durmayı başardı.
Türkiye devleti Patriğin 6. yüzyıldan gelen ‘ekümenik’ sıfatını halen resmen tanımıyor. Besbelli Patrikhanenin Türkiye’deki Rum Ortodoks cemaatinin temsili ile sınırlı bir imaja sahip olmasını arzuluyor. Gel gör ki gerçek bu değil. Ankara resmen ekümenik sıfatını tanımasa da Patrik Bartholomeos, ‘Ekümenik Patrik’ unvanıyla dünyadaki 300 milyon Ortodoks Hıristiyan’ın ruhani lideri. Tartışma son olarak 2008’de Başbakan Erdoğan’ın Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis ile düzenlediği ortak basın toplantısında gündeme gelmişti. Erdoğan, “Patrikhane konusunda şu ana kadar gösterdiğimiz ilgi, alaka ortadadır. Aslında ekümeniklik konusu Hıristiyan-Ortodoks dünyasının kendi iç sorunudur. Bizler şu anda bu konuyla ilgili bir çalışma yapıyoruz” demişti. Hıristiyan-Ortodoks dünyasının ekümenik unvanıyla ilgili bir iç sorunu yok. Türkiye’nin konuyla ilgili çalışması ise bitmek bilmiyor.
Bunun son kanıtı geçtiğimiz günlerde AB Bakanlığı Müsteşarı Büyükelçi Haluk Ilıcak’ın Patrik Bartholomeos’tan ‘ekümenik’ olarak bahsedilmesini eleştirmesi oldu. Ilıcak, twitter hesabından yaptığı kinayeli yorumda “Dünyadaki en geniş Ortodoks toplumuna sahip Moskova Patriği/Patrikliği Bartholomeos’un ekümenik sıfatını henüz kabul etmemiştir. Moskova Patriğine Fener’in ekümenik olduğunu ‘kabul ettirecek’ bu ön alıştan dolayı Boğaziçi Üniversitesini tebrik ediyorum” dedi.
Moskova Patrikliği bir yana, tüm Ortodoks kiliseleri ve Müslüman ülkeler Bartholomeos’un ekümenikliğini, yani evrensel temsilini tanıyor ve resmi yazışmalarında bu unvanı kullanıyor. Bir AB Bakanlığı müsteşarı bu bilgiye vakıf değilse ağır cehalet, bildiği halde çarpıtıyorsa da büyük kasıt sergiliyor demektir.
Patrik Bartholomeos’a gelince... O her zamanki gibi vakar içinde durmaya devam ediyor. Ve bana Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun Suriye politikası için yaptığı şu “değerli yalnızlık” benzetmesini anımsatıyor. Bir ülke dış politikasında değerli yalnızlık olmaz. Ama Ekümenik Patriğin tavizsiz duruşu asıl değerli yalnızlığın ne demeye geldiğini kanıtlar nitelikte.
O yalnızlık bilinsin ki pek bir kalabalık.