Şırnak’ın Mehre köyünde, 7 Ocak 2020'de kayboldukları düşünülen Keldani çiftten Şimuni Diril, 17 Mart’ta çocukları tarafından öldürülmüş olarak bulundu. Bugün 76 yaşına giren Hurmüz Diril’den ise 5 yıldır hâlâ bir haber alınamıyor. Kızı Gülcan Diril Üzümcü, “Babamın yaşı 71 olarak kaldı. Bu bir cinayet ve babam kayıp. Normalleştirilmesini kabul etmiyorum. Süryaniler-Keldaniler olarak adalet talebimizin karşılanması bir lütuf değil, acil bir gerekliliktir” dedi.
Keldani Şimuni ve Hurmüz Diril, Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesine bağlı, Süryanice ismi “Mehre” olan ve birçok kez boşaltılan Kovankaya köyüne 2011 yılında dönerek ekolojik bir yaşam sürmeye başlamıştı.
Kendilerinden en son 7 Ocak 2020 tarihinde haber alınması üzerine, çiftin oğlu ve İstanbul Keldani Kilisesi Papazı Remzi Diril, köye gitti. Ancak çocukları ne Hurmüz ne de Şimuni’den bir haber alabildi.
O tarihte 65 yaşında olan Şimuni’nin cansız bedenini, oğlu 70 gün sonra 17 Mart 2020’de köy yakınındaki bir derede buldu. Çocukları, annelerini işkence edilerek katledilmiş halde bulduklarını ve vücut bütünlüğünün olmadığını paylaştı. Şimuni, oğlu Remzil Diril tarafından Feriköy Latin Katolik Mezarlığı'nda defnedildi.
Öte yandan Hurmüz’ün akıbetine dair ise bu süreçte bir ilerleme kaydedilmedi. Tüm bu yaşananların ardından, Şimuni ve Hurmüz’ün çocukları için “adalet” arayacakları uzun ve “belirsiz” bir süreç başladı.
Olaydan bir yıl sonra 14 Mayıs 2021 tarihinde de, köydeki Marta Şimoni Kilisesi’ne kimliği belirsiz kişiler tarafından saldırıldı. Papaz Remzil Diril, "Bu saldırıyı tamamen anne ve babamızın kaçırılması üzerinden bir korkutma politikası olarak görüyoruz biz. Bir saygısızlık ve terbiyesizlik bu, bunu yapanların kendisine de saygısı yok" sözleriyle saldırıyı değerlendirmişti.
Beytüşşebap Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından başlatılan soruşturmada, gizlilik kararı olması sebebiyle soruşturmanın akıbetine ilişkin de bir buçuk yılı aşkın süre boyunca hiçbir bir bilgi edinilemedi.
Diğer yandan hava koşulları “gerekçesiyle” köyde yapılan birkaç arama dışında da etkin bir arama yapılmadı. Tek görgü tanığı olan çiftin ailesi ve komşusu Apro Diril’in ifadeleri dışında, bu süre zarfında olaya dair herhangi bir bilgi edinilemedi.
Üç yıl sonra müebbet hapis cezası verildi
Olayın üzerinden iki yıl geçtikten sonra, Şırnak Cumhuriyet Savcılığı’nca hazırlanan iddianamenin Şubat 2022 tarihinde kabul edilmesi ile dava süreci başladı. Bu süreçte defalarca tutuklanıp serbest bırakılan dosya sanıklarından Apro Diril’e, 21 Temmuz 2023’te görülen altıncı ve karar duruşmasında, mahkeme tarafından “Canavarca hisle veya eziyet çektirerek öldürme” ve “Tasarlayarak öldürme” suçlarından müebbet hapis cezası verildi.
Ancak yargılama tamamlansa da, Hurmüz’ün akıbetine dair 5 yıldır bir arpa boyu yol alınamadı. Kendisinden haber alınamadığı 2020 yılında 71 yaşında olan Hurmüz Diril, bugün 76’ncı yaşına girdi.
Hurmüz’ün kızı Gülcan Diril Üzümcü ile 5 yıldır yaşananlar ve talepleri üzerine konuştuk.
Beş yıldır babanızın akıbeti açığa çıkarılmadı. Bu süreçte neler yaşadınız?
Annemizin dava sürecinde her şeyin açığa çıkmasını, bu davanın aydınlanmasını ve bununla beraber babamızın akıbetinin belirlenmesini umut ettik. Mahkemede talepler reddedilmese de istediğimiz cevapları alamıyorduk. Soruşturma baştan beri eksik ve yüzeysel yapılıyordu. Cinayeti aydınlatmak gibi bir hedefleri yoktu. Üç kişilik bir köyde iki kişinin öldürülmesi, bir kişinin hayatta kalması hayatın olağan akışına aykırıydı. Buna rağmen Apro Diril’i defalarca serbest bırakmak istediler. Belli ki onu bu cinayette kullanan güç, onu da korumaya çalışıyordu.
Yaklaşık bir ay önce Şırnak’ta savcıyı görmeye gittiğimde, dosyanın rafta öylece beklediğini ve hiç okunmadığını gördüm. Annemizin dosyası ayrı, babamızın dosyası ayrıymış gibi hiçbir bağlantı üzerinden soruşturma devam ettirilmiyor. Yetkililer ile görüşmelerimizde iyi karşılanıp, ‘olayın üzerinde durduklarını’ söylemekle sadece biz aileyi manipüle ediyorlar. Tek başına umut verici sözler duymak değil, somut gerçeklerin ortaya konulmasına ihtiyacımız var. Bu cinayetin, planlayanlarla, işleyenlerle, saklayanlarla, aydınlanmasını engelleyenlerle beraber düşündüğümüzde organize bir kötülükten bahsedebiliriz.
Annenizin katledilmesi, babanızın da bulunamaması, yeniden topraklarına dönmek isteyen Süryaniler-Keldaniler’i etkiledi mi?
Şimdilik bir etkinin ve korkunun olduğunu söyleyemem. Ama bu cinayetin aydınlanması durumunda ya bir korku oluşacağını ya da birleşerek güçlenme oluşacağına inanıyorum.
Aynı zamanda katillerden biri bizim topluluktan, aynı soyisimde olması mutlaka özeleştiriyi de beraberinde getirmeli.
Dosya kapsamında Apro Diril’in cezası kesinleşti. Ancak Apro Diril, “suçsuz” olduğunu iddia etti. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kendisine verilen müebbet cezası yerinde verilmiş bir karardır. Apro Diril kimlerle bu yola çıktığını çok iyi biliyor. ‘Yol’ diyorum çünkü planlı bir cinayetti. HTS kayıtlarına baktığımızda cinayetle bağlantılı, gerçek kimliği bir türlü açıklanmayan ve soruşturulmayan, kendi telefonunda Sabri Diril diye kaydettiği, kendisine sorulduğunda ‘bilmiyorum’ demesi, avukatlarının dahi kendisinden gerçeği öğrenemediği ‘Nazdar H.’ adına kayıtlı telefon hattı üzerinden Ağustos 2019’dan beri iletişimdeydi. Suçsuz olduğunu iddia etmesi şaşırtmıyor elbette. Avukat sayısına baktığımızda halen kurtarılmayı bekliyor ve umudunu koruyor.
1 Temmuz babanızın doğum günü…
Babamın yaşı hep; onurlu, birlik içinde yaşamayı hedefleyen arzusu ile toprağını, toprak bütünlüğünü koruyan, kendi köylüleri yurtdışında yaşamalarına rağmen yokluklarında haklarını koruyan yaşta. Babamın yaşı 71 olarak kaldı.
Bir talep ve çağrınız var mı?
Cemaatlerimizden birkaç kişinin cumhurbaşkanına, bakanlıklara çok rahat ulaşabildiklerini biliyorum. Bu konu kendi ilgilerini çekmese bile, en azından bize yol göstermelerini, görüşmemize aracılık etmelerini talep ediyorum. Dernek ve kiliselerimizin, bu olay açığa çıkana kadar pes etmemeleri, ilgili kurum ve kuruluşlara ulaşarak adalet taleplerini güncel tutmalarıdır. Konu konuşulmazsa, adalet aranmazsa, babamın dosyası senelerce raflarda, sürüncemede kalacaktır.
Bu bir kaza değil, doğal afet değil, bir savaş değil. Bu bir cinayet ve babam kayıp. Normalleştirilmesini kabul etmiyorum.
Süryaniler olarak adalet talebimizin karşılanması bir lütuf değil, acil bir gerekliliktir.
Hurmüz ve Şimuni için yapılan girişimler ve dava süreci
Süryaniler (Asuri-Arami-Keldani), Hurmüz ve Şimuni için pek çok girişimde bulundu. Fransa, Belçika, ABD, İsveç, Avustralya ve Irak'ın da aralarında bulunduğu 32 Süryani ve Keldani kurumu, Türkiye’ye Hurmüz için “ciddi ve etkin” bir soruşturma başlatmaları, katledilmiş halde cenazesi bulunan Şimuni’nin de Adli Tıp Kurumu raporundaki usule ilişkin kusurların soruşturulması çağrısında bulundukları bir mektup gönderdi.
Yine Süryani merkezli Hıristiyan sivil toplum kuruluşu olan Irak Hıristiyan Yardım Konseyi (Iraqi Christian Relief Cuncil) de, Hurmüz’ün bulunması ile Şimuni için adalet çağrısında bulundukları 12 dilde bir video yayınladı.
Milletvekilleri tarafından, Hurmüz'ün bulunmasına ilişkin etkin bir arama yapılması ve Şimuni’nin de faillerinin bulunmasını ele alan soru önergeleri verilerek konu Meclis gündemine taşındı.
Çiftin çocukları ile yakınları da, dijital medyada adalet talebinde bulunarak çeşitli kampanyalar düzenledi.
Tek görgü tanığı tutuklandı
Keldani çift için girişimler sürerken, yürütülen soruşturma kapsamında akrabaları ve tek görgü tanığı olan Apro Diril, 23 Haziran 2021’de gözaltına alınıp tutuklandı. Apro Diril, 10 Eylül 2021 tarihinde de tahliye edildi.
2 Ekim 2021’de ikinci kez tutuklanan Apro Diril, 1 Kasım 2021’de yeniden serbest bırakıldı. Ardından Apro Diril, 9 Kasım 2021’de yeniden tutuklandı fakat kısa bir süre sonra tekrar tahliye edildi. Apro Diril, bu süreçte toplam üç kez tutuklanıp tahliye edildi.
Üç sanık hakkında dava açıldı
Daha sonra bir gelişme yaşandı. Şırnak Cumhuriyet Başsavcılığı’nca hazırlanan ancak mahkeme tarafından reddedilen iddianame, yapılan itiraz sonucu Şubat 2022 tarihinde kabul edildi. İddianame, savcılığın itirazı üzerine Şırnak 1'inci Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. “Canavarca hisle veya eziyet çektirerek öldürme” ve “Tasarlayarak öldürme” suçlarından Apro Diril, Behçet Öztunç ve İsmail Yıldız hakkında açılan davanın ilk duruşması, 19 Nisan 2022’de görüldü.
Şırnak 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen duruşmada, çiftin çocukları ve avukatlar hazır bulundu. Apro Diril ise Uludere Adliyesi’nden Ses ve Görüntülü Bilişim Sistemi (SEGBİS) ile duruşmaya katıldı. Duruşmayı ayrıca sivil toplum kuruluşları, hukukçular, siyasetçiler ve Süryani Dernekleri Federasyonu (SÜDEF) Başkanı Evgil Türker izledi.
Kızı, tehdit edildiklerini söyledi
Kimlik tespiti ile başlayan duruşmada, Apro Diril ifade verdi. Suçlamaları reddeden Apro Diril, kendisine sorulan soruları “bilmiyorum” diyerek cevapladı. Söz alan çiftin çocuklarından Cemile Kas, telefon konuşmalarında annesinin kendisine, “Apro ve arkadaşları bize kötü davranıyor. Apro, ‘Ben sizi bu köyde barındırmayacağım’ diye tehdit etti” dediğini aktardı.
Anne ve babasının kaybolmadan 20 gün önce Apro tarafından tehdit edildiğini belirten Kas, “Annemle konuştuğum zaman annem bana, Apro’nun kendilerine, ‘Bir gün kaybolursanız sizi kimse bulamayacak. Sizi öyle bir yere saklarım ki kimse bulamaz’ dediğini aktardı. Anne ve babasının faillerinin cezalandırılmasını isteyen Kas, sanıklardan şikâyetçi oldu.
Çiftin kızlarından Eleonora Diril ise, “Annem ve babam köye geldikten sonra bir kere onları ziyarete geldim. Ben oradayken Apro eve ateş etti. Annem, onların sürekli kendilerini tehdit ettiğini belirtti” diyerek sanıklar hakkında şikâyetçi oldu.
Apro Diril, karakola gitmelerini engellemiş
Diğer kızları Emine Diril de, Apro Diril ve arkadaşlarının sürekli anne ve babasını tehdit ettiğini, kendilerine bir şey olması durumunda sorumluların onlar olacağını ifade ettiğini aktardı. Son olarak konuşan İstanbul Keldani Kilisesi Papazı ve çiftin oğlu Remzi Diril, “Olay olduğu zaman ilk olarak ben gittim oraya. Apro ve arkadaşları kendilerini istihbaratçı olarak gösteriyordu. Arama faaliyetlerine başladığım zaman Apro, ‘Örgütten birileri onları aldı ve aşağıya doğru gittiler’ dedi. Fakat aşağılara doğru gidip baktığım zaman hiç insan izinin olmadığını gördüm. Bunun üzerine karakola gidecekken yine Apro, ‘Gitme birkaç güne ortaya çıkar’ dedi” dedi.
Tanıklar dinlendi
Ailenin ifadelerinden sonra dosyada tanık olarak bulunan Temel Babat dinlendi. Farklı bir suçtan dolayı cezaevinde bulunan Temel, “Olaydan 2 buçuk 3 ay kadar önceydi. Hurmüz evime geldi. O zaman sohbet ettiğimizde, Apro’nun kendisini öldürmesinden korktuğunu söyledi. Yine Apro’nun köyde av tüfeği ile kendisine ateş ettiğini ve ‘Seni bahara bırakmayacağım’ diye tehdit ettiğini anlattı” şeklinde konuştu.
Başka bir suçtan dolayı tutuklu olan dosyanın bir diğer tanığı Fırat Taşdemir ise duruşmaya katılmadı. Sanıkların ve tanıkların dinlenmesinin ardından savcı, Apro Diril’in tutuklanması talebinde bulundu. Kararını açıklayan mahkeme heyeti, Apro Diril’in tutuklanmasına karar vererek, eksik hususların giderilmesi için duruşmayı 16 Haziran 2022 tarihine erteledi.
İkinci duruşmada silahta ‘parça bulundu’ iddiası
16 Haziran 2022’de görülen davanın ikinci duruşmasına çiftin çocukları ve avukatları katılırken, Avrupa Birliği (AB) Türkiye Delegasyonu, Hollanda Büyükelçiliği de izledi. Diril ailesinin avukatı Nihat Öner, ailenin çocuklarının olay yerinde yaptığı arama sırasında babalarına ait olduğunu düşündüğü silahın dipçiğine ait bir parça bulunduğunu paylaştı.
Daha önce yapılan soruşturmada Hurmüz’e ait silahın, İsmail Yıldız’ın evinde bulunduğu ve emniyetteki emanet birimine götürüldüğünü kaydeden Öner, bulunan parçanın eşleşme yapılabilmesi için gerekli adımların atılması talebinde bulundu.
Ardından savcı, fail Apro Diril’in ileri yaşı ve sağlık durumunu ileri sürerek, adli kontrol şartıyla serbest bırakılmasını istedi. Mahkeme heyeti ise Diril ailesi avukatının, delillere ilişkin sunduğu talebi kabul ederek, Apro Diril’in tutukluluk halinin devamına hükmetti.
Üçüncü duruşmada tanık dinlendi
29 Eylül 2022’de görülen üçüncü duruşmada da, ilk olarak dönemin Beytüşşebap İlçe Jandarma Karakol Komutan Vekili Ahmet Taşdemir tanık olarak dinlendi. Daha önce savcılıkta verdiği ifadesini tekrarlayan Ahmet Taşdemir’e müşteki avukatları, dijital medya hesaplarındaki paylaşımlarını sordu. Paylaşımlarda tehdit edildiğine dair konunun kendisine sorulması üzerine, “Can güvenliğim yok. Cevap vermek istemiyorum” dedi.
Ailenin avukatı Şırnak Barosu Başkanı Rojhat Dilsiz de, tanık Ahmet Taşdemir’in kendisini tehdit edenleri söyleyemediğini ve faili kamu çalışanlarının olduğu olaylarda soruşturmanın önünün tıkandığını dile getirdi. Dosyada etkili bir soruşturmanın yürütülmediğini belirten Dilsiz, dosyanın tutuksuz sanıkları olan Behçet Öztunç ve İsmail Yıldız’ın da tutuklanmasını talep etti.
Savunmaların ardından iddia makamı, dosyanın tek tutuklu sanığı Apro Diril’in tahliye edilmesini talep etti. Mahkeme, yeni tanıkların dinlenmesi için Apro Diril’in tutukluluk halinin devamına karar vererek, bir sonraki duruşma tarihini 15 Aralık 2022 olarak belirledi.
Dördüncü duruşmada tanıktan ‘itiraf’ iddiası
Dördüncü duruşmada, farklı bir davadan tutuklu bulunan Kutbettin Tekmenoray, tanık olarak dinlendi. Tekmenoray, daha önce savcılığa gönderdiği dilekçede yazılanların kendisine ait olduğunu ifade ederek, aynı koğuşta kaldığı Emin Aslan’ın kendisine Apro Diril’in, Şimuni ile aralarında bir “husumet” olduğu için kendisini öldürdüğünü aktardığını iddia etti.
Tekmenoray ile aynı koğuşta tutuklu olan tanık Emin Aslan ise kimlik tespitinin yanlış yapılması nedeniyle başka bir kişi getirildiği için dinlenemedi.
Savunma yapan Diril ailesi avukatı Rojhat Dilsiz, olayın sıradan bir cinayet davası olmadığını ve soruşturma sürecinden beri ciddi delillerin karartıldığını dile getirdi.
Telefon görüşmelerine ‘istihbari bilgi’ savunması
Sanık avukatları da savunmalarında, müvekkilleri Apro Diril’in “kolluk” gücünün yanında görev yaptığını belirterek, Diril çiftiyle yaptığı telefon görüşmelerini “istihbari bilgi” çerçevesinde gerçekleştirdiğini ileri sürdü.
Daha sonra savunma yapan Apro Diril’in, “Bir Allah’ım, bir Türk devletim var. Kanunlara saygım var. Yalnız bunların hepsi iftira, uydurmadır. Bu olayda hiçbir alakam yoktur, tahliyemi talep ediyorum” sözleri ise tepki topladı.
Aile avukatları, Apro Diril’in daha önce alkollü halde ateşli silah ile Şimuni’nin evine saldırdığına dair çekilen fotoğrafını mahkemeye sundu. Mahkeme heyeti, gerekli delillerin toplanması için Apro Diril’in tutukluğunun devamına karar vererek duruşmayı 3 Şubat 2023 tarihine erteledi.
Beşinci duruşmada tanık, Apro Diril’in itirafını anlattı
Beşinci duruşmada ise tutuklu bulunan ve Apro Diril ile birlikte aynı koğuşta kalan Emin Aslan tanık olarak dinlendi.
Emin Aslan, Apro Diril’in Şimuni’yi katlettiğini kendisine anlattığını belirterek, “Apro Diril ile birlikte aynı koğuştaydık. 4-5 aylık bir süreye kadar birlikteydik. Ben ona, ‘Cezaevine niye düştün?’ diye sordum. Kendisi bana anlatmaya başladı. Üç ayrı yerde gömü bulduklarını söyledi. ‘Ben, Hurmüz, Cemil Usta gittik. Amacım onlarla gömüyü paylaşmak değil öldürmekti’ dedi. Çünkü 16 yaşındaki çocuğunun kinini onlara karşı hala taşıdığını söyledi. İlk önce Şimuni’nin kafasına odun ile vurmuş. Hurmüz kendini kurtarmak istemiş ama daha sonra silahla onu da vurmuşlar. 2 el ateş ettiğini söyledi. İkisinin de olay yerinde öldüğünü söyledi. Daha sonra Şimuni’yi suya atmışlar. Hurmüz’ü de gömmüşler. Daha sonra oradan uzaklaştıklarını söyledi. Ben ona, ‘Parmak izin çıkar otopside’ dedim. Bana, ‘Jandarma ve Adli Tıp’a para teklifinde bulunup izleri silmelerini isteyeceğim’ dedi. Bu cinayeti Cemil Usta ile birlikte yaptıklarını söyledi. Ben vicdan azabı çektiğim için buraya gelip anlatma gereği duydum. Otopsi raporunu yok edecekti, o yüzden anlatma kararı verdim” sözlerini kullandı.
Apro Diril, bu cümlelerin “iftira” olduğunu iddia etti. Ardından savcı, kaçma şüphesi olduğu gerekçesiyle failin tutukluluk halinin devamına karar verilmesini talep etti.
Apro Diril'e ev hapsi ile tahliye
Şimuni’nin avukatlarından Rojhat Dilsiz de, soruşturmanın başından beridir sağlıklı yürütülmediğini ifade ederek, tanığın dosya ile uyumlu konuştuğunu dile getirerek mütalaaya katıldıklarını ve Apro Diril’in tutukluluğunun devamını talep etti. Ancak mahkeme heyeti, tutuklu Apro Diril’i “ev hapsi” şartıyla tahliyesine karar verdi.
Aile avukatı Rojhat Dilsiz, aynı gün karara itirazda bulundu. Dijital medya hesabından gelişmeler hakkında bilgi veren Dilsiz, “Biz aynı gün itirazda bulunmuştuk. Duruşma savcısı da itirazda bulunmuştu. İtiraz neticesinde dün (4 Şubat 2023) itibariyle Ağır Ceza Mahkemesi’nde hakkında yakalama çıkarılıp tekrar tutuklandı üst mahkeme tarafından” sözleriyle Apro Diril’in yeniden tutuklandığını paylaştı.
Müebbet hapis cezası verildi
Davanın görüldüğü 6’ncı ve karar duruşmasında ise mahkeme heyeti tutuklu sanık Apro Diril hakkında, “Canavarca hisle veya eziyet çektirerek öldürme” ve “Tasarlayarak öldürme” suçundan müebbet hapis cezası, Behçet Öztunç ve İsmail Yıldız hakkında ise beraat kararı verdi.
Apro Diril, o tarihten beridir gönderildiği cezaevinde tutuklu bulunuyor.
