MARTA SÖMEK

Balyan ailesinin imzasını taşıyan, Antep Ermeni toplumunun yüzyıllar boyunca şekillendirdiği Surp Asdvadzadzin Kilisesi’nin mağara-ibadethaneden katedrale, askeri depodan hapishaneye ve son olarak camiye uzanan çok katmanlı hikâyesi, deprem sonrası restorasyon süreciyle birlikte Kültürel Mirası Koruma Derneği tarafından yeniden gündeme taşınıyor. Dr. Elmon Hançer’den, 22 Kasım’da Yesayan Kültür ve Edebiyat Derneği’nde anlatacağı kilisenin tarihsel yolculuğunu dinledik.

Yedi kez boşaltılan, savaş ve baskılarla dünyanın dört bir yanına savrulan Süryaniler, Nusaybin’deki Arbo köyünün özgün adını geri aldı. 44 yıl sonra doğduğu topraklara geri dönen Horiepiskopos Şemun Bagandi, Arbo’nun yeniden doğuşunun, diasporadaki Süryaniler için nasıl bir umuda dönüştüğünü anlatıyor.

Diyarbakır Surp Giragos Ermeni Kilisesi Vakfı ile Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, Sur ilçesinde yıkık durumda olan 510 yıllık tarihi Surp Sarkis Kilisesi’nin restore edilmesi amacıyla protokol imzaladı. Vakıf Başkan Yardımcısı Ohannes Gaffur Ohanyan gazetemize, protokol ile kilisenin restorasyonu için belediye tarafından 15 milyon TL yardım yapılacağı bilgisini verdi.

Maryam Şahinyan, körüklü kamerasının ardında 60 yıl boyunca İstanbul’un yüzlerini, acılarını, umutlarını ve dönüşümünü belgeledi. Ermeni bir kadın olarak göçle, kayıpla ve yalnızlıkla örülü bir hayatın içinden ışıkla, sabırla ve incelikle binlerce hikâye yarattı. Her bir karesi yalnızca bir portre değil, Türkiye’nin çok katmanlı hafızasının siyah-beyaz aynası oldu. Türkiye’nin ilk kadın stüdyo fotoğrafçısı Maryam Şahinyan'ın hikâyesine uzanıyoruz.

11 Kasım 1942 tarihinde, Varlık Vergisi adıyla çıkarılan yasayla binlerce Hıristiyan ve Musevi’nin hayatı, mülkü ve umudu elinden alındı. 83 yıl önce çıkarılan kanunu Agos’a değerlendiren tarihçi ve yazar Rıfat Bali, “İkinci sınıf vatandaş oldukları kanaatini perçinledi. Devletin yaptığı hatayı kabul edip özür dilemesi ve tazminde bulunması gerekir. Türkiye’de bu yapılmadı” dedi.

1947’den bu yana bölgenin siyasal, toplumsal ve kültürel yaşamına tanıklık eden İskenderun Gazetesi’nin arşivi dijital ortama taşınıyor. Antakya Rum Ortodoks toplumu ve Antakya tarihi üzerine çalışmalarıyla bilinen Nehna inisiyatifinin yürüttüğü çalışma, yalnızca gazete arşivini değil, Antakya’nın çok kültürlü hafızasını da geleceğe aktarıyor. Nehna’dan Can Terbiyeli, projelerini Agos’a anlattı.

Sinagoglardan okullara, sokaklardan yazlık Adalar’a…İstanbul’un altı semtinde, bir zamanlar canlı bir hayatı olan Yahudi toplumunun mekânları, hikâyeleri ve hatıraları yeniden görünür kılınıyor. Rubi Asa ve FOCUS GRUP, “Ayak İzleri – Footsteps” çalışması ile kaybolmaya yüz tutan kültürel mirası hafızaya geri çağırıyor.

Zahrire d’Bahra, 1 Kasım 1849’da Urmiye’de Süryanice basının ilk ışığı oldu. Soykırımlar, yasaklar ve hafızasızlaştırma politikalarına rağmen Süryanice, Zahrire d’Bahra’nın mirasından Gazete Sabro’ya hayatta kalmayı başardı. Süryani halkının “umudu” olan Sabro, yüzyıllar öncesinin “Işık Hüzmeleri”ni günümüz okuruna taşıyor. Gazete Sabro Genel Yayın Yönetmeni David Vergili ile Süryani basın tarihine dair konuştuk.

Midyat’ın Bethkustan Mahallesi’nden Yakup Akyüz, Türk Hava Yolları’nda ilk Süryani pilot adayı olarak tarihe geçti. Çocukluk hâyâlini gerçekleştiren 24 yaşındaki Akyüz, “Hırsla ve azimle çalışın, umudunuzu hiç kaybetmeyin. Ben yaptıysam siz de yaparsınız” diyerek Süryani gençlere ilham veriyor.

Patrik Vekili Archimandrite Pavlus Orduluoğlu, Antakya ve Tüm Doğu Rum Patriği 10. Yuhanna’nın riyasetinde, 13 Ekim’de toplanan Kutsal Antakya Kilisesi Sen Sinod Meclisi üyelerinin aldığı kararla, Tarsus, Adana ve Hatay bölgelerine Metropolit olarak atanacak. 100 yıl sonra yeniden Metropolitlik kurulmasına dair verilen tarihi kararın ayrıntılarını Antakya Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı Başkanı Fadi Hurigil’den dinledik.