Fransa'da parlamento seçimlerinin ikinci turu geçtiğimiz Pazar günü yapıldı. Sol ittifak Yeni Halk Cephesi, seçimlerin galibi, ancak hiçbir ittifak Meclis'te çoğunluğu sağlayamıyor. İlk turun galibi aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisi ise bu kez üçüncü sırada. Seçim sonuçları yeni bir hükümetin kolaylıkla kurulmasına imkan tanımıyor. Tabloyu Fransa’daki gelişmeleri yakından izleyen siyaseti bilimci ve Birikim dergisi yazarı Ahmet İnsel ile konuştuk.
Fransa'da seçimlerin galibi yelpazenin solundaki Yeni Halk Cephesi... Gerçi tek başlarına hükümet kuracak çoğunluğu elde edemediler ve belli ki Fransa siyasetini karmaşık bir dönem bekliyor. Yine de Yeni Halk Cephesi seçimi nasıl ya da ne yaparak kazandı diye sorsak?
Yeni Halk Cephesi, aşırı sağın Fransa’da birinci parti olduğunun tescil edildiği, bir ay önce yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinin ertesi günü kuruldu. Ama bu alelacele, iki günde gerçekleşen birlikteliği tetikleyen gelişme, seçim sonuçları daha kısmen açıklanırken cumhurbaşkanı Macron’un parlamentoyu feshedip, 20 gün sonraya seçim tarihi tespit etmesi oldu. Birkaç gün önce birbirleriyle didişen, hepsi kendi listeleriyle seçime katılan dört parti, ortak bir program ve her seçim bölgesinde tek adayla seçime girmek konusunda anlaştı. Bunu sağlayan yegane olgu, aşırı sağın mecliste çoğunluğu kazanmasının mümkün olduğunun ortaya çıkmasıydı. 2022 genel seçimlerinde de dört parti Sosyal, Ekolojik ve Halkçı Yeni Birlik adı altında birlikte seçimlere girmişti ama sonra herkes mecliste kendi grubunu kurmuş ve ortak davranış politikası yürütememişlerdi. O ittifak 2022’de oyların %25’ini almıştı. Şimdi ise, katılımın neredeyse 2022’ye göre 20 puan artmasına rağmen, oy oranını sadece 3 puan arttırıp, %28’e çıkarabildi. Doğrusu burada çok büyük bir başarı yok. Merkez partilerine olan tepkinin küçük bir kısmını sol ittifak kendine çekebildi. Aşırı sağın oyu ise 30 Haziran’da %33’e çıktı.
Buna karşılık esas değişiklik, 2024’de seçimin ikinci turunda Yeni Halk Cephesi’nin üçüncü sırada gelen adaylarını aşırı sağın karşısındaki aday kim olursa olsun, onun lehine çekme kararı oldu. Bu merkez partileri koalisyonunu da aynı şeyi yapmaya zorladı. Böylece aşırı sağa karşı fiilen kurulan Cumhuriyetçi Baraj gerçekten çalıştı. Sol, merkez, hatta bir kısım sağ seçmen ikinci turda, çoğu “burnunu kapatıp” bu zihniyetle oy kullandı ve aşırı sağın beklenenden çok daha az milletvekili kazanmasını sağladılar. Esas başarı burada. Yeni Halk Cephesi 2022’ye göre milletvekili sayısını biraz arttırdı. Bu Cumhuriyetçi Baraj davranışından en çok Macron’un partisi kazançlı çıktı. Milletvekili kaybını epey sınırladı. Sol, merkez ve sağ blokların önünde, parlamentodaki birinci grup oldu ama solda yer alan bağımsızların katılımıyla belki 200’e varan sayısı mecliste mutlak çoğunluk için gerekli olan 289’dan çok uzak. Yeni Halk Cephesi’nin diğer başarısı ilk defa bir hükümet programı etrafında anlaşmaları oldu. Daha önceki ittifak sadece seçim ittifakı idi ve hemen dağıldı. Şimdi solun iki gün içinde kotarılmış kapsamlı bir hükümet programı var. Bu önemli bir yenilik. Bunu sağlayan baskın erken seçim ve onun telaşı içinde, uzun tartışmalara vakit bırakmayan seçim takvimi oldu büyük ölçüde. Ama sol ittifakın göreli seçim başarısını sağlayan, son zamanlarda sandığa gitmeyen, sola küsmüş seçmenleri hem artık büyük bir tepki odağı haline gelen cumhurbaşkanı Macron’u ve onu destekleyenleri cezalandırmak hem aşırı sağı engellemek amacıyla harekete geçirebilmesi oldu. 
Yeni Halk Cephesi birçok birçok parti ve oluşumdan oluşuyor. En güçlü grup Boyun Eğmeyen Fransa (LFI) Bu partiyi sosyalistlerden ya da diğer sol partilerden ayıran nedir, parti ve Melenchon neden bir çıkış yakaladı? Ve cephenin kendi içinde bir ayrışma yaşaması muhtemel mi?
Evet dört partiden belki beş parlamento grubu çıkacak. Boyun Eğmeyen Fransa, bu ittifak içinde birinci. Buna karşılık Sosyalistler, Yeşiller ve Komünistler LFI’nin lideri Melenchon ve etrafındaki yakın yönetim kadrosunun siyasal dilinin, somut bir duruma tekabül etmeyen hegemonik tavrının, çoğu zaman yararı olmayan taşkın davranışlarının önemli bir potansiyel sol seçmen nezdinde güven yitirmesine neden olduğunu düşünüyorlar. Sağ ve Macroncular da Melenchon’u tam bir korku nesnesine dönüştürdüler. Zaman zaman aşırı sağdan daha tehlikeli bir aşırı sol yaftası taktılar. Dört sol parti içinde en solda olanı LFI elbette. Ama diğer taraftan parti içi demokrasi eksikliği, lider kültü, her konuda çatışmayı uzlaşmaya üstün tutma davranışı gibi nedenler sağın LFI’yi şeytanlaştırmasını kolaylaştırıyor. Melenchon büyük kentlerin çeperlerinde yaşayanlar ve kentli, eğitimli gençleri kazanmayı hedef aldı. Buna karşılık taşrayı, küçük yerleşim yerlerini kaybedilmiş alanlar olarak değerlendiren bir “iki Fransa” stratejisi yürüttü. O da 2022’de geldiği oy seviyesinin sınır olduğunu gösteriyor. Düşük gelirli çalışanlar, emekçi sınıfı arasında desteği az. Zaten belirtmek gerekir. 30 Haziran’da işçilerin %54’i aşırı sağ Ulusal Birlik’e oy verdi. Melenchon’un izlediği sol popülizm stratejisi, biraz elit orta sınıfın ve göçmenlerin ya da Fransa’nın eski kolonilerinden gelenlerin çocuklarını daha çok cezbediyor. Bu nedenle son seçim öncesi Melenchon’un hegemon tavrının sol için artık bir cam tavan oluşturduğunu söyleyen LFI’nin kurucu kadrosundan beş, altı kişi diğer sol partilerin ortak desteğiyle bağımsız sol olarak seçildiler bu seçimde. Fransız Komünist Partisi’nin çöküşüyle solda boş kalan tribün hatipliği işlevini dolduran ve solu bir dönem ayakta tutan Melenchon ve yakın ekibi, şimdi Yeni Halk Cephesi’nin birliğini sürdürebilmesindeki en büyük engele dönüşmüş durumda.
"İstikrarlı bir hükümet kurulamazsa bu, sonraki seçimler için Marine Le Pen ve aşırı sağın elini güçlendirir "yorumları da yapılıyor. Katılıyor musunuz?
Evet en büyük tehlike bu. İstikrarlı bir hükümet kurmak bu meclis aritmetiği ile mümkün değil. Hemen hemen eşit ağırlıkta sağ, merkez ve sol blok var. Sağ ve merkez LFI’nin yer alacağı bir koalisyonu reddediyorlar. LFI ve Yeni Halk Cephesi’nin diğer bir kesimi Macron etrafındaki partilerin bir kısmıyla koalisyon kurmaya şiddetle karşı. Bir yıl boyunca yeniden seçim yapmak mümkün değil. Bu istikrarsızlık hatta belki siyasal kaos ortamı elbette Marine Le Pen’in partisinin tepe tepe kullanacağı bir ortam olacaktır. En büyük endişe de bu zaten. Bugün seçimi Cumhuriyetçi Baraj dinamiği karşısında kaybeden ama milletvekili sayısını 89’dan müttefiği partiyle birlikte 143’e çıkaran Marine Le Pen, şimdiden siyasetçilerin ayak oyunları, “sistem”in komploları, aşağıdakileri küçük görenlerin kibri gibi sloganlarla “gerçek halkın’ iktidara gelmesini engellediler” temasını işliyor. Aşırı sağ, iktisadi, sosyal, kültürel konularda korkuları tetikleyerek, bunları besleyerek büyüyor. Göçmen tehlikesi, genel güvensizlik ve ulusal egemenlik temalarını işleyecek. Siyasi kaos ve istikrarsızlık, koalisyon hükümeti geleneği, alışkanlığı olmayan Fransa toplumunda aşırı sağın kazanmak için tam aradığı bir ortam olacak. Buna karşı Macron’un bir merkez-sağ koalisyon azınlık hükümeti kurdurması işi daha da alevlendirebilir.
