2000 yılında Ermenistan Hükümeti, yüksek teknolojinin ülkenin öncü sektörü olduğunu ilan ederek ekonomik büyümede başat rol üstleneceğini açıklamıştı. Aradan geçen sürede Ermenistan’ın eğitim ve teknoloji merkezleri başta olmak üzere teknoloji sektörüne yaptığı 100 milyon dolarlık yatırım meyvelerini verdi. Bugün Ermenistan, bilgi teknolojileri (IT) sektöründe emin adımlarla ilerliyor, insan gücünün küresel pazarla buluşması için de arayış içinde. Geçtiğimiz hafta İstanbul’da yapılan bir toplantı bu açıdan önem taşıyordu.
Ermenistan’daki Kamu Gazetecilik Kulübü (Public Jurnalism Club / PJC) ile Türkiye’den Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından düzenlenen toplantıda bilgi ve iletişim sektöründe çalışan Ermenistan’dan girişimciler ve Türkiye’den yatırımcılar bir araya geldi. Ermenistan-Türkiye Normalleşme Sürecine Katkı (ATNP) Programı çatısı altında düzenlenen ve ilk toplantısı geçen Mayıs ayında Yerevan’da yapılan toplantı serisinin İstanbul’daki ayağı için tanıtım kokteyli Cezayir salonunda yapıldı. Ermenistan’da özellikle son beş yılda atağa geçen iletişim teknolojileri potansiyeli ile Türkiye’deki iş yatırım kapasitesi arasında köprüler kurmayı hedefleyen projeyi, gecede konuşan PJC temsilcisi Seda Muradyan ‘insani bir boru hattı’na benzetti: “Sadece ürünler değil, insanlar arasında da bir hat kurduğumuza inanıyorum. Bu proje sayesinde karşılıklı anlayış ve maalesef hala kapalı olan sınırın öte tarafının ne yaptığına dair bir merak inşa ettiğimiz düşünüyorum.” Muradyan , ayrıca İstanbul’da düzenlenen toplantıya daha önceki buluşmalardan farklı olarak Türkiyeli Ermeni toplumundan iş insanlarının da davet edildiğini hatırlattı.
Neden cazip?
Toplantı serisi öncesi düzenlenen kokteylde SmartGateVC ortaklarından Ashot Arzumanyan, BA & Silikon Tohumları Danışmanı firmasını temsilen girişimci Jesus Lozano ve Yaratıcı Çözümler ve Teknolojiler Merkezi iş geliştirme yöneticisi Areg Gevorgyan birer sunum yaptı.
Jesus Lazano sunumunda Ermenistan’ın neden bir yatırım seçeneği olarak değerlendirilmesi gerektiğini anlattı. Ermenistan’ın kadim kültürüne gönderme yapan Lazano, Sovyet döneminde, nüfusun %1,5’ini oluşturan Ermeni toplumunun, Sovyet rejiminin yüksek teknolojili buluşlarının %30’unu ürettiğini belirtti; bugün ve yarın Ermenistan’ın gelecek teknoloji konusunda da başarılara imza atacağını söyledi.
7 yılda 5 kat
Ardından söz alan Yaratıcı Çözümler ve Teknolojiler Merkezi iş geliştirme yöneticisi Areg Gevorgyan, son 10 yılda Ermenistan’ın teknoloji üretimi ve özellikle teknoloji eğitimi konusundaki yükselişini grafiklerle aktardı.
Gevorgyan’ın aktardığı verilere göre Ermenistan’da 2010 yılında 163 olan IT şirketlerinin sayısı 2016 itibariyle yaklaşık üç katına çıkarak 532 oldu, üretimse beş katına çıktı. İstihdam ve performans üretimi konusunda IT sektörünün Ermenistan ekonomisinin dinamosu olduğunu söyleyen Gevorgyan, Microsoft, IBM, Synopsys, Orcale gibi IT sektör devlerinin AR-GE departmanlarının Ermenistan’da kurulmaya başladığına dikkat çekti.
Eğitimin gücü
Ermenistan’ın teknoloji altyapısı ve eğitim konusundaki yatırımlarına da değinen Gevorgyan’ın aktardığı bilgilere göre Ermenistan’daki 60 üniversite ve yüksekokulun 15’inde IT ve yüksek teknoloji uzmanlığı konusunda eğitim veriliyor. 2014-2015 senesinde dokuz binin üzerinde IT uzmanı Ermenistan okullarından mezun oldu.
Gevorgyan Ermenistan’ın Silikon Vadisi olarak tanımlanabilecek bir mühendislik şehri kurulacağına da değindi, yabancı yatırımcılar için özellikle AR-GE, siber güvenlik ve IT sektöründe Ermenistan’ın bir fırsat olduğunu söyledi.
SmartGateVC ortağı Ashot Arzumanyan, “Türkiye’de IT konusunda bir yerel market var ama Ermenistan’da böyle bir lüksümüz yok. Bu yüzden global olarak başarılı olmak için küresel piyasayı göz önünde bulundurmak zorundayız” dedi ve diasporanın Ermenistan’a verdiği desteğe değindi.
Toplantıya davetli olan CHP İstanbul milletvekili Selina Doğan da kısa bir konuşma yaptı. Doğan, “Açıkçası IT sektörüyle ilgili uzman sayılmam ama bildiğim bir şey var, ekonomi sürdürülebilirlik ister. Ama OHAL’in 4. kez uzatıldığı bir ülkede yaşıyoruz. Siyasiler olarak bizim tüm çabamız Türkiye’nin normalleştirilmesi üzerine. Kendi adıma buradaki işbirliğini arttırmak için elimden geleni yapacağım” dedi.
“Diplomasi eksikliği büyük yatırıma engel”
Ermenistan ve Türkiye’den yatırımcıları buluşturmayı amaçlayan toplantının odak noktası bilgi teknolojileri sektörü olsa da katılımcılar arasında farklı sektörlerden gelenler de vardı. Toplantıya katılan neredeyse tek Türkiyeli Ermeni iş insanı Ayk Gurdikyan da onlardan biri. İspanya menşeili bir yenilenebilir enerji firmasının Türkiye ve komşu coğrafyalarındaki yatırım imkanlarını araştıran Gurdikyan, Ermeni toplumundan yatırımcıların Ermenistan’a yatırım yapma konusunda herhangi bir niyeti olup olmadığı sorusuna şöyle cevap veriyor: “Gerçek anlamda yatırım yapabilecek işadamları zümresi var. Neden yatırım yapmadıkları sorusunu biraz da onlara sormak lazım. ‘Aman tatsızlık çıkmasın’ mantığı olabilir. Diaspora’nın zaman zaman Ermenistan’a gösterdiği alaka ve yatırım var ama Türkiye’de maalesef bu çok kısıtlı. Ancak kuyumculukla ilgili sektörde bir hareketten ya da bireysel olarak dükkan açmaktan bahsedebiliriz ama gerçek anlamda ekonomiye yön veren kitlenin Ermenistan’a pozitif baktığını zannetmiyorum” Gurdikyan, Türkiye’den Ermenistan’a yapılacak büyük ölçekli yatırımın önündeki bir engelin de kapalı sınır olduğunu söylüyor: “Diplomasinin kurulamıyor olması büyük yatırımların oraya gitmesine engel. Siz kişisel olarak risk alıp gidersiniz belki ama büyük yatırımda haliyle devreye anlaşmalar gider.”
