DOSYA

Tıbrevank’ın müdür odası balkonuna çıktıysa; bahçede altı sınıf sıra halinde dizilmiş biz öğrencilere önemli bir şeyler anlatacak demekti. Söyleyeceklerini kısaca ve kesin cümlelerle anlatır, hepimizi keskin bakışlarıyla süzer ve anlaşıldığına karar verirse konuşmasını bitirirdi: "Ես քիչ խոսիմ դուք շատ հասկցէք” (“Ben az söyleyeyim siz çok anlayın”)

Tam sekiz sene önce bugünler. Ben geleli daha beş sene olmamıştı ama Diyarbakır’ın, Surp Giragos’un, Diyarbakırlı Ermenilerin son otuz yıldaki en güzel günü diyordu avludakiler. Ben de çocukluğumun bayramlarından birini izliyor gibi izliyordum avludaki koşuşturmayı.

Özgündü zira geldiği kentin o güne kadar bir anlatıcısı olmamıştı. Oysa Harput, Sasun, Arapgir, Eğin veya Musadağ daha önce anlatıcılarını bulmuşlardı. Böylece Margosyan sayesinde salt İstanbul edebiyat çevreleri değil tüm diaspora da Diyarbakır’ın suskun, kayıp sanılan dünyasının keşfine koyuldu. Dahası Eliz Kavukcuyan Ödülü bu coşkunun bir dışavurumu olarak 1988 yılında Margosyan’a verildi.

Şimdi bu satırları yazarken aklıma Diyarbakır’ın son Ermenisi, 2014 yılında kaybettiğimiz Bayzar Eken geldi. Suriçi’nde yürürken bir elinde bir sıtıl yoğurt, diğer eliyle evleri işaret ediyordu, çökmüş omuzları, birkaç yıla iki büklüm olacak direnen bedeniyle. O evlerde bir zamanlar kimlerin oturduğunu isim isim terennüm ediyordu. O zaman da aynı şeyi düşünmüştüm. İnsan, insanlarını kaybettiği bir yerde yaşamaya nasıl dayanır?

2 Nisan Cumartesi günü kaybettiğimiz usta edebiyatçı ve eğitimci Mıgırdiç Margosyan ile Agos'ta son röportajımızı 2018 yılında Diyarbakır Kitap Fuarı vesilesiyle doğduğu büyüdüğü topraklara gidip döndükten sonra İstanbul'da gerçekleştirmiştik. Bu röportajı tekrar sunuyoruz.

Kültürel Mirası Koruma Derneği (KMKD) tarafından yürütülen ‘Mardin ve Çevresinde Süryani Somut Olmayan Kültürel Mirasının Belgelenmesi ve Yaygınlaştırılması Projesi’ tamamlandı. Projenin sonuçlarının yer aldığı ‘Tur Abdin’in Risk Altındaki Süryani Mimari Mirası’ kitabı da yayınlandı. Çalışmayı ve sonuçlarını Proje Koordinatörü Başak Emir ile konuştuk.

Aydın Engin’le ilk yanyana geldiğimiz Cumhuriyet’ten beri yolumuz çok yerde kesişti. Hepsi dertli yerlerdi. Yaşadığı ülkeyi, hatta nefes alıp verdiği dünyayı daha adaletli, daha insani, daha yaşanır kılmak için ne yaşına aldırdı, ne yeniden cezaevlerine girme ihtimaline.

Geçen hafta da Şişli, Türkbeyi Sokak’taki Pembe Apartmanı’nın tabelasında karşılaştığım M. Haytayan imzasından sonra Mardiros ve Haygaz Haytayan kardeşlerin hikâyesini yazmaya karar verdim.

Genel olarak Ermeni Soykırımı kurbanlarını anma geleneğinin 1915’in 50. yıldönümünde, yani 1965’te başladığı kabul edilmektedir. Biz bunun çok daha geriye gittiğini devletin raporlarından öğreniyoruz.