Bu seçimler Ermeniler için 3 Ermeni adayın Meclis’e girmesi kadar, bir başka açıdan da yenilik taşıyor. Toplum içindeki tüm sohbetlerde konuştuğumuz herkes “Ermeniler’in bu seçimde HDP’ye oy verdiği”nden bahsediyor. Bu gerçekten böyle midir bunu ölçecek bir mekanizma yok tabii elimizde. Ve elbette şunu çok iyi biliyoruz ki HDP’ye oy verenler kadar AKP’ye, CHP’ye oy verenler de var, toplum yekpare değil. Ancak bir konu bu kadar konuşulunca “Acaba sadece bizim çevremiz mi böyle?” diye şüphelendik ve mikrofonlarımızı genç kesim öncelikli olmak üzere topluma uzatmaya çalıştık. İki soruya yanıt aradık: Bu gözlemi onlar da paylaşıyorlar mıydı ve eğer öyleyse bu kararda hangi gelişmeler etkili olmuştu? Gelen yanıtlar aşağıda.
MARAL DİNK
VARTAN ESTUKYAN
MİRAN MANUKYAN
M. K., 25, (lojistik)
“Dink ve Kaya’nın bu günleri görmesini isterdim”
2011 seçimlerinde de tercihimi BDP’nin desteklediği bağımsız adaydan yana kullandım. Aslında Ermeni toplumu siyasal ve sosyal açıdan baktığınızda politik açıdan karmaşık bir toplum, özellikle belli bir kültürden gelen, kendi içerisinde kurallarını belirlemiş, kendi tabirimizle orta yaşın üzerindeki Ermeniler bence dışa kapalılar fakat Ermeni gençliği, Nor Zartonk ve HDP ile sessizliğini bozdu. HDP tüm ülkede ezilenlerin ve ötekilerin sesi oldu, ben daha çok Ermeni gençliğinin bu konuda öncü olduğu kanaatindeyim. Önceden BDP hakkında düşüncelerim daha farklıydı. Dışardan bakıldığında daha çok bir Kürt partisi gibi duruyordu fakat HDP için aynı şeyleri söylemem mümkün değil. HDP bu konuda muazzam bir ivme kazandı ve bu coğrafyadaki tüm ötekilerin sesi oldu, çok güzel işler yapacaklarından kuşkum yok. Aslında meclis tüm renkleriyle tam anlamıyla bu sene meclis olacak. Ahmet Kaya ve Hrant Dink’in bu günleri görmesini çok isterdim. Arzum odur ki tüm ötekilerin sesi olan HDP’nin Hrant Dink, Sevag Balıkçı, Maritsa Küçük cinayetlerinin üzerine gidilmesi. HDP’ye bu yolda başarılar diliyorum.
S. K., 25, (öğrenci)
“HDP sola en yakın parti”
2011 seçimlerinde oyumu CHP’ye oy vermiştim fakat 2015 seçimlerinde bu kez tercihimi HDP’den yana kullandım. CHP’nin bu dönem boyunca ne uzayıp ne de kısaldığını fark ettim, ayrıca CHP sol görüşünden kopalı uzun zaman olmuştu. HDP ise sol görüşe en yakın parti konumunda yer alıyor, üstelik azınlıkların haklarını savunacağını belirtti ve aday listesinde Garo Paylan’a yer vererek bu vaadin sözde olmadığı kanıtladı.
J. A., 29, (halkla ilişkiler uzmanı)
“Demokrasi hayali yaşayanlar HDP’ye oy verdi”
2011’deki seçimlerde oyumu BDP’nin desteklediği bağımsız aday Sırrı Süreyya Önder’e vermiştim, bu seçimlerde de buna paralel olarak HDP’ye verdim oyumu. Son seçimlerde demokrasiye önem veren, farklı kesimlerden insanların mecliste temsil edilmesine önem veren, çözüm sürecinin lafta kalmaması ve çok uzun yıllardır Türkiye’nin en önemli meselesi olan Kürt sorununun çözüme kavuşturulması için atılacak adımda katkısı olsun isteyen herkes HDP’ye verdi oyunu. Bu nedenle HDP’yi destekleyen kesimin Ermeni, Kürt, Alevi vb. olması ya da herhangi bir sivil toplum kuruluşuyla hareket etmeleri belirleyici olmakla birlikte, çok fazla üstünde durulması gereken bir husus değil bence. Aynı mantıkla CHP ve AKP de Ermeni aday çıkardığı için bu iki partiye oy veren Ermeniler de olmuştur ama HDP’nin benimsediği genel ilkeleri kendine yakın bulan ve demokratik bir ülke hayaliyle yaşayan benim gibi Ermeniler HDP’yi desteklediler. Küçük ama önemli bir adım.
Y. E., 34, (kuyumcu)
“Demirtaş faktörü çok etkili”
2011’de biraz da stratejik düşünerek muhalefeti güçlendirme adına CHP’ye oy vermiştim. Normalde bağımsız adaya verecektim ama onun meclise girmesi nerdeyse garanti olduğu için bu şekilde davrandım. Bu seçimde de HDP’ye verdim oyumu. HDP, ezilmişlerin sesi olarak çıktı meydanlara. Ermeniler de bu ülkede ezilmişlerin en önde gideni olduğu için kendisini gördü ve buldu HDP’de. Aslına bakarsan Ermeniler bugüne kadar hep bir arayış içerisindeydi. Bu zamana kadar CHP’yi desteklemelerinin asıl nedeni, kötünün iyisi olmasından dolayı. Tabii ki HDP’ye yönelişin bir başka önemli sebebi de gösterilen milletvekili adaylarıdır. Selahattin Demirtaş faktörünü de unutmamak gerekiyor.
G. K., 39, (organizatör)
“Soykırımın kabulü önemli”
Bu seçimlerde bir öncekinden farklı bir parti ye oy kullandım. Çünkü yeni tercih ettiğim partinin fikirleri bana daha yakındı. Ermeniler bu seçimde HDP’ye oy vermelerinin sebebinin ise soykırımı kabullenmeleri olduğunu düşünüyorum.
T. D., 25, (anaokulu öğretmeni)
“Ermeni cemaati dürüst temsil edilecek”
Bu seçimlerde, bir öncekinden başka bir partiye oy verdim. Bunun ilk sebebi, partinin, oy verdiğim bölgeden gösterdiği milletvekiliydi. Bir diğer nedeni ise kendimi o partiye daha yakın hissetmem oldu. HDP adayı Garo Paylan’ın Ermeni cemaatini Meclis’te dürüst ve gerçekçi bir biçimde temsil edeceğini düşünüyorum.
Bu seçimlerde cemaatimizin genel görüşü, HDP’nin haklarımızı savunması oldu. Bu doğrultuda oyların HDP’ye kaymasını mantıklı buluyorum. Fakat yine de biraz daha zamana ihtiyaçları var iktidar olmak için.
S. A., 30
“Ekolojiyi koruyan görüşleri önemli”
Aslında cevabım çok klasik. 2011’de beni temsil edebilecek bir parti yoktu. CHP’nin her ne kadar varlık vergisi uygulamaları ya da Birgul Ayman gibi şovenist milletvekilleri olsa da demokrasinin ve lâikliğin devamı için CHP’ye oy vermiştim. Bağımsızlara verilen oyun, ‘bir milletvekili bir milletvekilidir’ sonucu beni çok tatmin etmiyordu. Fakat HDP’nin azınlıkları içine alan, demokratik, farklı görüşleri kucaklayan, ekolojiyi korumaya çalışan görüşleri (yeşiller ve sol gelecek partisine olan sempatim ile birlikte) HDP’ye oy vermemi sağladı. Garo Paylan’ın milletvekili olmasına sevinmekle birlikte benim için tek başına bir belirleyici olmadı. Ailem ve kuzenlerimin de tercihi, bu defa HDP’den yana oldu.
G. P., 32, (serbest meslek)
“Din, dil, ırk ayrımı yok”
2011 seçimlerinde bağımsız adaya oy kullanmıştım, bu seçimlerdeyse oyumu HDP’ye verdim. Başlıca nedenim, memnun olmayan kesimin bakış açısını önemsemeyen bir iktidarın bakış açısını değiştirmekti. HDP, din, dil, ırk ayrımı yapmadan tüm kesimleri kucakladı. Ayrıca, Ermenilerin de bu toplumunun parçası olduğunu hatırlatan ender partilerden biri.
P. K., 26, (grafik tasarım)
“İnsanlara umut verdi”
Geçen seçimlerden bu yana değişim olduğunu düşünüyorum. Benim çevremde yakın temasta olduğum hemen herkes HDP’ye oy verdi. Ben de tercihimi HDP’den yana kullandım. Sanırım artık herkes farklı, daha önce görmediğimiz, yenilik vaadinden bir şey istiyor. Basmakalıp laflardan toplumca sıkıldık. HDP o açığı kapadı ve insanlara bir nebze umut verdi, daha iyisinin gerçekten var olabileceğini gösterdi.
N. P., 30
“Gezi süreci önemliydi”
2011 seçimlerinde oyumu bağımsız aday Baskın Oran’a vermiştim. Benim için süreç, Gezi öncesi ve Gezi sonrası olarak ikiye ayrılıyor. HDP’nin, özellikle Selahattin Demirtaş’ın Gezi sürecinden itibaren tavrı, kriz yönetim şekli ve samimiyeti kendilerine oy vermemi sağladı. Benim oyum Gezi’den itibaren HDP’yeydi. Ancak annem ve babamı Garo Paylan’ın adaylığı etkiledi. Biz ailece HDP’ye oy verdik. Birçok Ermeni arkadaşım da bu sefer oyunu HDP’den yana kullandı. Sosyal medya platformlarındaki HDP paylaşımlarım beğenilmeye başlandı. Gelen bildirimlerde isimleri görünce şaşırıyordum. Şaşırdığım isimleri Garo Paylan’a bağlıyorum. Burada adayın ne kadar önemli bir rolü olduğunu gördüm. Adımı söyleyince Markar’ı sorar olmuşlardı. Bir kambur oldu resmen. Garo’nun adaylığı bizi bu dertten kurtardı. Ayrıca, Gezi’den beri Agos, Nor Zartonk, Hayko Bağdat, Rober Koptaş, Garo Paylan ve birçok aktivist Ermeni ve kurum çok fazla çalıştı. Bu çalışmaları göz ardı edemeyeceğim. Demek ki çalışınca oluyormuş. Cılız sesler kuvvetli çıkmaya başladı. Bu sayede ülkede daha çok şey değişecek.
M. M., 23, (asistan)
“Demirtaş’ın karizması”
2011 yılında oyumu CHP’den yana kullandım, bu yıl da aynı partiye oy verdim ve oyumun arkasındayım. Bir Ermeni olarak Ermeni okulunda Atatürkçü görüşle ve düşünceyle yetiştiğimiz için her zaman bunun arkasındayım. Çağdaş düşünceye inanıyorum. Şimdiki nesil ve okullarda Andımız bile kaldırıldı, çoğu çocuk İstiklal Marşı’nı bile unutmaya yüz tutuyor. Modern bir gelecek için oyumu bu yönde kullandım. HDP’ye yöneliminin artmasının sebebi de, Ermenilerin köklerinin Anadolu’dan gelmesi. Demirtaş’ın karizması, konuşmaları ve Ermeni milletvekilinin olması gençleri etkiledi diye düşünüyorum.
L. E., 25, (pazarlamacı)
“Ermenilerin HDP’ye oy vermesi radikal bir karar”
Sosyal çevrem için son dört yıllık süreç sosyopolitik açıdan oldukça dinamikti diyebilirim. 2011 yılında herhangi bir partinin sempatizanı olmadığını söyleyen birçok kişinin bu yıl HDP eksenine kaydığını gözlemledim. Çevremde ekonomik istikrar adına AKP, laiklik adına CHP diyenler mevcuttu. Bana kalırsa bu grupların 2015’te HDP’ye oy vermesi radikal bir karar sayılabilir. 2011 seçimlerinde BDP’yi desteklemiştim. BDP de bu süreçte evrildi, kendini Türkiye solunun temsilcisi olarak konumlandırdı. Gezi İsyanı değişime ivme kazandırdı demek yanlış olmaz. Toplumun belirli bir kısmı kolektif çalışmayla değişimi yaratabileceklerinin farkına vardı. Ermeni toplumunda da HDP’ye kayanlar oldu, ancak kişisel çıkarlarından bütünüyle arınıp önümüzdeki dönemlerde HDP’yi topyekûn desteklemelerini umuyorum.
S. Ü., 39, (reklamcı)
“Etrafımda değişim oldu”
2011 seçimlerine göre benim etrafımda büyük bir değişim oldu. Etrafımdaki büyük bir çoğunluk AKP iktidarına son vermek için HDP’ye oy verdi. Ben dört yıl önce CHP’ye verdiğim oyu yine CHP’ye attım. Bir partiden kurtulmak için ondan daha tehlikeli bir partiye oy atmak bana cazip gelmedi. Bence Ermeniler daha rahat olmak ve kendilerini ifade edebilmek için HDP’ye oy verdiler. Yayalarımıza ve dedelerimize yapılanlar ortada. Ama şu anda bunları ortaya çıkarmak bize daha büyük bir sıkıntı doğurur. Bu ülkede maddi bakımdan çok kuvvetli Ermeni büyüklerimiz var. Demek ki şu anda din dil ırk ayrımcılığı yapılmıyor ki bu insanlar buralara kadar yükselmiş durumda. Umarım herkes kendi yolunda başarılı olur. Ben bu ülkede çok rahat yaşıyorum, maddi manevi bir sıkıntı yaşatmıyorlar, baskı görmüyorum. O yüzden her seçimde oyumu değiştirmiyorum.
M. Y., 35, (tekstilci)
“Seçim kampanyalarında eşitsizlik vardı”
Toplumda bir değişim oldu. HDP’nin oyunu artıracağını düşünüp önceden hiç vermediği halde AKP’ye oy veren arkadaşlarım da var. Ancak çoğunlukla HDP’ye bir kayma da var. Öncelikle eşitsizlik içinde geçen bir seçim kampanyası yapıldığını düşünüyorum. Cumhurbaşkanı ve Başbakan’a 13-18 saat zaman ayıran TRT’de, HDP’ye ayrılan süre bir saatin altındaydı, diğer partiler için de durum pek farkı değildi. Çevremdeki insanların tavrındaki değişikliğin en büyük nedeni, Recep Tayyip Erdoğan ve Ahmet Davutoğlu’ nun daha önceleri, ‘Silahları bırakın siyaset yapın’ şeklinde yakınlık gösterdiği, Şivan Perwer şarkıları eşliğinde Barzani’yle el sıkışarak önlerinde halay çektiği topluma, başkanlık getirecek yada hükümet kuracak çoğunluğu elde edememe ihtimalini gördüğünde çok sert ve agresif söylemlerde bulunması diye düşünüyorum.
N. G., 18, (öğrenci)
“Tüm ezilenlerin hakkı için”
HDP’nin bana daha samimi geldiği bir gerçek. İlk olarak bir gazetede Selahattin Demirtaş’ın bir cevabını okudum. AKP’den birisi HDP için “Oylarını eşcinsellerden alıyor” gibi bir cümle kurup aşağılamıştı. Demirtaş buna özetle şöyle bir cevap vermişti. “Bizim için her oy değerlidir. Böyle bir şey söyleyerek seviyelerini belli ettiler.” Bu cevap benim çok hoşuma gitmişti, samimi bulmuştum. Başta HDP için “O bir Kürt partisi, ben oyumu onlara vermem” diyen çok kişi vardı fakat HDP tüm halkların partisi olduğunu ispatladı. Kürt ağırlıklı olduğu bir gerçek fakat Alevisi, Ermenisi hepsi bir arada uyum içinde. Bence Türkiye’de insanların nasıl yaşayabileceğini gösterdiler. Bu ülke artık karanlık deyip kaçmak isteyenler için bence bu ülkeyi aydınlattılar. Bence HDP Ermeniler için bir umut oldu. HDP’li olmayan bir sürü Ermeni bile belki de bir umut oy verdiler, barajı geçerse büyük değişiklikler olacak umuduyla. Benim de oy vermemin sebebi bu sanırım, o umut. Sadece Ermeni olduğum için de değil aynı zamanda bir kadın olduğum için. Her türlü ezilen bir kısımdayım. Düşünün hem Ermeni hem de kadın. İşi ne evde otursun, sussun, hatta belki de üç çocuk yapsın diyenlere bir cevap olarak gördüm HDP’yi.
T. N., 44, (öğretmen)
“Pek çok etken vardı”
Son iki seçimde oy verdiğim partiler arasında değişiklik var. Bu seçimde HDP’ye oy vermede, parti içinde güvendiğim birinin olması yanında parti liderinin dürüstlüğü, gelişmelere yaklaşım tarzı ve ifade biçimi, diğer üst düzey temsilcilerinin hazır bulunuşları, ortak yaşanmışlıkları ve paylaşımlar, aritmetik olarak da baraj sorununun halledilmesi ile mevcut iktidarın kaybı için şartların oluşması gibi pek çok etken etkili oldu. Yakın çevremin büyük bir çoğunluğu benimle aynı yönde oyunu kullanmıştır. Ayrıca üç aday içinde güvendiğim tek milletvekili Garo Paylan. Diğerlerinin kendilerine çizilen sınırlar içinde hareket edebileceklerine inanıyorum.
F. O., 32, (doktor)
“AKP hukuku ‘adamına göre’ uyguladı”
2011’de oy kullanmadım ancak en makul parti her şeye rağmen AKP gibi geliyordu. CHP Kemalist, MHP faşist, BDP fazlaca etnikti. Bu seçimde tabii ki Selo Başkan, Sırrı ve Garo ile birlikte diğer tüm kafası çalışan güzel yürekli insanları destekledik. HDP’ye evet dedik. Yakın çevremin büyük çoğunluğu HDP, bir kısmı CHP, bir kısmı AKP’yi destekledi. Çalıştığım hastanede çoğunluk MHP, AKP ve CHP’ye oy verdi. Maalesef HDP’nin samimiyetine olan inancımız fazlası ile eleştirilmekte. Neden mi AKP’den uzaklaştık, bunun cevabı da basit. Giderek otoriterleştiler, insan hayatı giderek değersizleşti, meslek gruplarına olan saygı bizzat devlet eliyle yok edildi, insanlar kutuplaştırıldı ve hukuk ‘adamına göre’ uygulandı. HDP ne yaptı? Her kesimden insanı kucaklayan bir program ortaya koydu. Seçim propagandası için milletin parasını değil, kendi ruhunu ortaya koydu. Bisikletlerle sokakları dolaşan gencecik insanlar güler yüzlü insanlar...
A. D., 36, (muhasebeci)
“AKP tek başına hükümet olmasın diye”
Ben milletin başına sorun olan şeyi engellemek adına, AKP’nin tek başına hükümet olamamasını sağlayan partiye oy verdim. Bunda temel neden, kararların tek başına alınıyor olması, ‘kimsenin fikri önemli değil, düdük elimizde istediğimizi öttürürüz politikası’ oldu. Bu durum artık fazlasıyla bunaltıcı bir hal almıştı. Ana nedenim budur. Yoksa üç parti de Ermeni aday gösterdi ve hepsi de meclise girdi, o bakımdan ayrımcılık yapmadık.
N. İ., 23, (öğrenci)
“%13’ü görmek çok mutlu etti”
2011 genel seçimlerinde henüz oy kullanmaya hakkım yoktu ama 2014 yerel seçimlerinden bahsedersek, hiçbir partiye oy vermedim. Bunun tek nedeniyse güvenebileceğim bir parti olmadığını düşünmemdi. Diktatorlüğü ortadan kaldırmanın tek yolunun sokak olduğunu düşünüyordum. Bu seçimlerde ise oyumu HDP’ye verdim. Bunu yalnız Ermeni kimliğimle değil halkın bir parçası olarak yaptım, iyi ki de yapmışım. HDP’nin barajı geçeceğinden emin gibiydim ama %13’ü görmek beni gerçekten mutlu etti. İnsanlar artık gerçeklerin farkına varmaya başladı. Artık AKP biraz oturmalı yerinde çünkü söz bizde. Ermenilerden HDP’ye giden oyları da konuşursak, bunun en iyi örneği benim ailem. Verilebilecek en doğru karardı bizim için. AKP’den bıktık usandık artık. Ayrımcılıklar, eşitsizlikler, yolsuzluklar... CHP desek zaten hepimiz Ermenilerin yaşadıklarını biliyoruz, adımızı söylemeye çekindiğimiz zamanlar olduğunu da hatırlıyoruz. Her ne kadar ben bu dönemi yaşamamış olsam da babamın hâlâ belli yerlerde adımı söylememe tepki vermesi de bunun bir eseri ama HDP’ye gelirsek Demirtaş umut veriyor, bütün halkların kardeşliğinden bahseden tek parti.
M.A., 21, (öğrenci)
“Güzel bir şey”
2011 genel seçiminde başka bir partiye oy vermiştim şimdi ise HDP’ye oy verdim çünkü Türkiye’deki tüm inanç kimlikleri, etnik kimlikler, ateistler, lgbti bireyler ve kadınlar için mücadele veren sosyalist bir parti. Evet Ermeni toplumunda bir kayma var ve bu çok güzel bir şey. Ben memnunum bu konudan.
H. K., 80, (emekli)
“Erdoğan’ın merdivenlerdeki pozu etkili oldu”
Oyumu öteden beri genel olarak merkez sağ partilerden yana kullanırım. Adalet Partisi, Anavatan ilk aklıma gelenler. Gayrimüslim azınlıklara karşı kötü sözler ettiklerinde kızıp, kendime uygun kimseleri bulamadan boş oy verdiğim de oldu. Bu seçimdeyse oyumu HDP’ye verdim. Çünkü başta baraj olmak üzere, seçim merkezlerine yapılan saldırılar ve daha bir sürü farklı yöntemle bu parti aylardır çok mağdur edildi. Diyarbakır patlaması ve miting alanında ölen, bacağı kopan insanlar ise benim için son damla oldu; çok üzüldüm. Bütün seçim boyunca ve son saldırının akabinde Selahattin Demirtaş’ın sakin, sağduyulu üslubundan, barış ve sükunet çağrısından etkilendim. Keza, Cumhurbaşkanı sıfatıyla Erdoğan’ın AK Parti lehine bu kadar her şeye müdahil olması, Başbakan’dan çok miting düzenlemesi sinirime dokundu. En çok da o debdebeli saray ve tarihteki on altı Osmanlı askerini girişe dizerek verdiği pozdan sıtkım sıyrıldı. Burunları sürtünsün istedim. Tercihim bu sebeple HDP’den yana oldu.
V. B., 69, (doktor)
“Aday göstermek başka, sevgi dile getirmek başka”
Ermenilerin HDP’yi desteklemesini normal buluyorum, Ermeni bir vekili aday gösterip de adam yerine koyanın desteklenmesi doğal değil mi? Diğer partiler de Ermeni adaylar gösterdi ama aday göstermek başka, parti adına sevgi dile getirmek başka. Diğer Ermeni adaylara da başarılar diliyorum ama tek bir oyum var.
